Xây “bức tường chống UAV” và 140 USD từ tài sản Nga hỗ trợ Ukraine - những bước đi đầy thách thức của EU

Tại Hội nghị thượng đỉnh không chính thức của Liên minh châu Âu ở Copenhagen, các lãnh đạo EU đã tập trung bàn thảo 2 đề xuất lớn: xây dựng “bức tường chống UAV” nhằm bảo vệ không phận trước các mối đe dọa mới nổi, và cơ chế vay 140 tỷ euro dựa trên tài sản Nga bị đóng băng để hỗ trợ Ukraine. Đây được coi là những bước đi quan trọng trong nỗ lực vừa củng cố an ninh châu Âu, vừa bảo đảm viện trợ lâu dài cho Kiev, song cũng bộc lộ nhiều thách thức pháp lý và chia rẽ nội khối.

Các nhà lãnh đạo Châu Âu bàn về “bức tường chống UAV” và khoản vay từ tài sản Nga. Ảnh: Euronews.

Bức tường chống UAV: Quyết tâm cao nhưng nhiều thách thức

Ý tưởng xây dựng “bức tường chống UAV” (Drone Wall) được Ủy ban châu Âu đưa ra sau hàng loạt vụ UAV xâm nhập không phận Ba Lan, Estonia, Romania và Đan Mạch. Đây không phải lần đầu EU bàn về phòng thủ chung. Từ sau cuộc chiến Nga - Ukraine nổ ra năm 2022, EU đã khởi động nhiều sáng kiến như “European Sky Shield” của Đức hay Quỹ quốc phòng chung SAFE.

Điểm mới của kế hoạch lần này là mở rộng quy mô thành mạng lưới đa tầng, gồm radar, cảm biến, gây nhiễu điện tử và hệ thống đánh chặn UAV giá rẻ. Điều này học hỏi trực tiếp từ chiến trường Ukraine, nơi Kiev đã phát triển nhiều giải pháp “rẻ nhưng hiệu quả” để đối phó UAV Nga.

Thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen nhấn mạnh: “Chúng ta không thể tiếp tục bị động trước những UAV lạ bay qua biên giới. Kinh nghiệm từ Ukraine cho thấy cần một mạng lưới phòng thủ hiện đại, được phát triển ngay trên đất châu Âu.”

Tuy nhiên, tính khả thi còn gây tranh cãi. Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius cho rằng dự án cần “ít nhất 3-4 năm” mới có thể triển khai đồng bộ. Vấn đề chi phí cũng nặng nề: không thể mãi sử dụng tiêm kích trị giá hàng chục triệu euro để bắn hạ UAV vài nghìn euro.

Khoản vay từ tài sản Nga: Sáng kiến táo bạo hay tiền lệ nguy hiểm?

Bên cạnh quốc phòng, hội nghị còn thảo luận đề xuất “Reparations Loan” (khoản vay bồi thường) trị giá 140 tỷ euro cho Ukraine. Khoản vay này dựa trên nguồn tiền mặt từ tài sản Ngân hàng Trung ương Nga đang bị đóng băng tại Euroclear (Bỉ).

Đề xuất “Reparations Loan” (khoản vay bồi thường) trị giá 140 tỷ euro cho Ukraine. Ảnh: Euronews.

Điểm khác biệt so với các biện pháp trước là lần này, thay vì chỉ dùng lợi nhuận phát sinh từ tài sản, EU tính tới chuyển toàn bộ số tiền mặt để làm bảo chứng cho vay. Ukraine chỉ phải trả nợ sau khi Nga bồi thường chiến tranh - một kịch bản khó xảy ra, khiến nhiều người coi đây là “tịch thu gián tiếp”.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định: “Đây không phải là tịch thu. Nga vẫn giữ quyền của mình. Nhưng trong lúc này, cần biến nguồn tiền đóng băng thành công cụ để hỗ trợ Ukraine.”

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tỏ ý đồng tình nhưng cũng nhấn mạnh: “Chúng ta cần một giải pháp phù hợp với luật phaps quốc tế. Sự tin cậy tài chính của châu Âu là tài sản chiến lược không thể đánh mất.”

Lo ngại lớn nhất đến từ Bỉ, nơi đặt Euroclear. Thủ tướng Bart De Wever cảnh báo Brussels có thể hứng kiện tụng quốc tế, nếu thiếu cơ chế chia sẻ rủi ro toàn. Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) cũng cảnh báo nguy cơ các quốc gia rút dự trữ khỏi đồng euro, làm suy yếu uy tín tài chính của châu Âu.

Dù vậy, nhiều lãnh đạo ủng hộ mạnh mẽ. Thủ tướng Phần Lan Petteri Orpo gọi đây là “ý tưởng rất tốt”. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, trước đây phản đối, nay cũng đổi giọng: “Đây là một bước đi tích cực, nhưng phải bảo đảm luật quốc tế và uy tín đồng euro.”

Kỳ vọng và thực tế

Hội nghị Copenhagen cho thấy EU đã vượt qua câu hỏi “có nên làm hay không” để tiến tới câu hỏi “làm thế nào”. Với “bức tường UAV”, thách thức nằm ở chi phí, công nghệ và tốc độ triển khai. Với khoản vay 140 tỷ euro, rào cản là pháp lý, uy tín tài chính và sự đồng thuận nội khối.

Cả hai đề xuất đều thể hiện nhận thức ngày càng rõ: giúp Ukraine chính là bảo vệ châu Âu.

Nhưng để biến ý chí thành hành động, EU sẽ cần vừa khéo léo về pháp lý, vừa quyết liệt trong hợp tác công nghiệp quốc phòng. Cuộc họp thượng đỉnh cuối tháng này có thể trở thành dấu mốc định hình vai trò của EU như một “liên minh an ninh và tài chính” thực thụ trong thế kỷ 21.

Bích Hồng

Nguồn: Euronews