Trải nghiệm du lịch cộng đồng xã Thanh Quân

(THO) - Cách thị trấn Yên Cát của huyện Như Xuân khoảng 38km, xã Thanh Quân nằm trong vùng “sáu Thanh” là nơi tập trung hầu hết người Thái sinh sống. Được biết đến như “vùng lõm” phát triển của huyện, nhưng dường như điều đó lại không ảnh hưởng nhiều đến đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào nơi đây. Thậm chí, vùng đất này còn được ví như cái nôi nuôi dưỡng văn hóa truyền thống của người Thái.

Thung lũng hoa tam giác mạch mới được đầu tư đưa vào khai thác du lịch bước đầu hiệu quả.

Đến với xã Thanh Quân, du khách được chiêm ngưỡng và tham quan vẻ đẹp kiến trúc độc đáo của đền Chín Gian tọa lạc trên đỉnh đồi Pú Pỏm, thôn Thống Nhất. Ngôi đền trước đây có kiến trúc chín gian thờ trời và các vị tổ họ người Thái có công lập Mường; đồng thời cũng là nơi diễn ra lễ hội, tế lễ hiến trâu của người Thái. Đền Chín Gian chính là tấm gương phản chiếu khá trung thực đời sống văn hóa của cộng đồng người Thái qua các thời kỳ. Lễ hội đền Chín Gian đã một thời là nơi diễn ra và lưu giữ những hoạt động văn hóa truyền thống tốt đẹp về đời sống tâm linh, là nơi người Thái gặp gỡ, hiến dâng những vật phẩm được làm ra từ bàn tay, khối óc của mình để cầu mong trời đất, tổ tiên làm cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt; là nơi con người được sống cởi mở chan hòa để bày tỏ tấm lòng biết ơn đối với tổ tiên và hướng về nguồn cội. Mỗi dịp đầu xuân, lễ hội đền Chín Gian diễn ra tưng bừng, nhộn nhịp, là nơi hội tụ, gắn kết tình cảm của mỗi cá nhân với cộng đồng và môi trường tự nhiên, là điểm sáng về bản sắc văn hóa của người Thái nói riêng và các dân tộc thiểu số nói chung. Là một sinh hoạt văn hóa đầy ấn tượng, hướng tới cái thiện, uống nước nhớ nguồn của những cư dân người Thái trong vùng... qua đó, mọi giá trị văn hóa cổ truyền được thể hiện, bảo tồn và phát huy. Điểm nổi bật của lễ hội đền Chín Gian không chỉ ở chỗ phạm vi ảnh hưởng của nó khá rộng lớn, số lượng vật hiến tế nhiều, mà còn thể hiện ở sự pha trộn các màu sắc tôn giáo khác nhau. Những nghi thức trong đền là nghi thức thờ cúng, vừa mang tính chất thờ cúng vị thần cao nhất là trời (Thẻn phà) vừa mang tính chất thờ cúng vị chúa đất là Tạo (Lò-Ỳ), là một dạng của tôn giáo thờ cúng thần thánh của người Thái. Hiện nay, đền Chín Gian đã được đầu tư xây dựng khang trang bằng nguồn xã hội hóa, với lối kiến trúc độc đáo, vừa thỏa mãn nhu cầu đời sống văn hóa tâm linh, vừa thỏa mãn nhu cầu cảm xúc thẩm mỹ của nhân dân và du khách.

Từ đền Chín Gian, du khách di chuyển theo các bậc thang xuống khu vực chân núi Pú Pỏm, men theo những dòng suối nhỏ trong vắt vào thung lũng hoa tam giác mạch. Cả thung lũng như một lòng chảo khổng lồ chất chứa trong lòng nó là cuộc sống của đồng bào Thái, được bao bọc xung quanh bởi những cánh rừng ngắt xanh, xa xa đỉnh núi mây vờn, non nước hữu tình. Du khách ở đây để hít hà tận hưởng bầu không khí mát lành và có thể thuê trang phục của các dân tộc để chụp những bức hình lưu niệm đẹp bên những cánh hoa, nhà chòi, guồng nước, xích đu... Điểm nhấn đặc biệt giữa thung lũng là bạt ngàn sắc hoa tam giác mạch – loài hoa có cái tên kỳ lạ gắn với một sự tích cũng lạ kỳ không kém. Loài hoa nhỏ bé với những chiếc lá xanh non và hạt quả từng cứu đói cho cả làng khi mùa cũ đã qua, khi vụ mới còn chưa tới. Vì là họ nhà lúa, được nảy lên từ mày lúa, mày ngô nên gọi là mạch, lá có hình tam giác, cho nên có tên gọi là tam giác mạch. Sau mùa lúa nương thu hoạch, người dân ở đây bắt đầu gieo hạt tam giác mạch, đến cuối tháng 11, đầu tháng 12 thì bắt đầu thu hoạch. Thân tam giác mạch khi còn non có thể dùng để luộc như ăn rau. Hạt quả có thể xay thành bột làm lương thực hoặc nấu với ngô tạo thành một thứ rượu có hương vị đặc biệt... Để thưởng thức trọn vẹn chuyến đi cùng với gia đình, người thân, du khách có thể ở lại khu lưu trú homestay Eagle và thưởng thức các món ăn đặc trưng của người dân bản địa như: Lợn mán, gà đồi, cá suối, rau rừng... Buổi tối sẽ có đêm giao lưu đốt lửa trại, ăn thịt nướng, uống rượu cần, giao lưu văn hóa, văn nghệ và tìm hiểu những nét sinh hoạt văn hóa độc đáo của đồng bào Thái.

Xung quanh thung lũng này trước đây là khu ruộng bậc thang đã bị hoang hóa, do bị lũ cuốn, đất sạt lở lấp đầy nên bà con không thể tổ chức canh tác được. Để tránh lãng phí tài nguyên đất và tạo môi trường cảnh quan cho nhân dân trong vùng, với mục tiêu khai thác tối đa vùng đệm của đền Chín Gian, địa phương đã mạnh dạn kêu gọi doanh nghiệp đầu tư phát triển du lịch cộng đồng, thu hút khách tham quan, nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Qua đó khuyến khích sự tham gia của cộng đồng dân cư vào hoạt động du lịch, tạo nên những sản phẩm mà ở đó du khách được trải nghiệm cuộc sống hàng ngày của cộng đồng, được thụ hưởng, cảm nhận những giá trị văn hóa bản địa đặc sắc, giúp du khách có thêm hiểu biết và tình yêu đối với văn hóa, môi trường, phong tục, nếp sống... của người dân.

Bà Phạm Hoài Thương, Giám đốc Công ty Du lịch quốc tế Eagle chia sẻ: Sau gần 2 năm nghiên cứu và thử nghiệm về giống hoa tam giác mạch, tìm hiểu về sự phát triển phù hợp với khí hậu, đồng đất, cảnh quan, xu hướng yêu thích của du khách, cũng như mong muốn của bà con, công ty đã đưa vào trồng 3 ha giống hoa tam giác mạch trong thung lũng để tạo thành điểm nhấn trong quần thể tâm linh và du lịch cộng đồng. Ngoài ra, công ty còn đầu tư khu homestay, khu ẩm thực nhà hàng, nhà lưu trú cộng đồng với 60 chỗ ngủ... để phục vụ du khách. Mới đây, công ty đã phối hợp với huyện Như Xuân tổ chức khai trương khu du lịch văn hóa cộng đồng và lễ hội hoa tam giác mạch lần thứ nhất. Qua đó nhằm tập trung khai thác tối đa các điểm du lịch của địa phương với phương châm “Nhà nhà làm du lịch, người người làm du lịch”; đồng thời phát triển du lịch gắn với văn hóa bền vững, kinh tế bền vững, môi trường bền vững. Đến nay khu du lịch đã đạt kết quả bước đầu, lượt khách về tham quan bình quân đạt 173 khách/ngày, nhu cầu lưu trú ngày càng tăng...

Ông Vi Hồng Long, Chủ tịch UBND xã Thanh Quân, cho biết: Trước đây Thanh Quân là xã nghèo thuộc vùng sâu, vùng xa của huyện, đường sá đi lại khó khăn, bây giờ có đền Chín Gian, khu du lịch, thung lũng hoa, bà con có việc làm, thêm thu nhập, được giao lưu học hỏi, tiếp cận văn hóa mới, bà con vui lắm!... Để phát huy tối đa tiềm năng, thế mạnh du lịch cộng đồng, địa phương sẽ tạo điều kiện cho người dân phát triển du lịch - dịch vụ, bảo lưu những nếp nhà sàn của người Thái, trồng hoa, cây cảnh trong sân vườn tạo khuôn viên xanh – sạch – đẹp, xây dựng một số mô hình chăn nuôi gia súc, gia cầm, dệt thổ cẩm... để du khách đến đây được trải nghiệm và hòa mình vào nét sinh hoạt, đời sống hàng ngày của người dân nơi đây. Và cũng từ năm nay, địa phương cùng với Công ty Du lịch quốc tế Eagle sẽ thường xuyên tổ chức hoạt động du lịch cộng đồng gắn với lễ hội hoa tam giác mạch vào dịp đầu xuân, chắc chắn sẽ còn thu hút ngày càng đông du khách gần xa.