Miệt mài gieo chữ nơi “cổng trời” Trung Lý

Chung một lý tưởng “gieo chữ” cho con em vùng khó, nhiều thầy cô giáo đã rời miền xuôi lên “cổng trời” thuộc địa bàn xã Trung Lý cùng đứng lớp trong những phòng học tạm, cùng vượt những con dốc trơn trượt, đá lở để đến với học trò. Những ngày sát cánh vượt khó đã kéo họ lại gần nhau, tạo nên những câu chuyện đẹp giữa núi rừng.

Hơn 20 năm qua, thầy Vũ Văn Tuyên vẫn miệt mài đứng lớp tại Trường PTDT Bán trú THCS Trung Lý.

Con đường lên “cổng trời” những ngày sương phủ vẫn quanh co như dải lụa vắt ngang triền núi. Hơn 23 năm trước, thầy Vũ Văn Tuyên, quê ở xã Tây Đô lần đầu vượt qua con dốc ấy để nhận nhiệm vụ tại Trường PTDT Bán trú THCS Trung Lý, xã Trung Lý. Hành trang thầy mang theo là nhiệt huyết và khát vọng cống hiến của tuổi trẻ.

Ngày đầu đặt chân lên “cổng trời”, thầy cũng không khỏi “choáng” như những người lần đầu đặt chân lên vùng đất này. Đường đi gập ghềnh, có đoạn xe máy bất lực, trời mưa thì trơn trượt, trời nắng bụi đỏ mù trời. Nhưng thử thách lớn nhất lại không nằm ở đường sá. “Gian nan nhất là không hiểu tiếng đồng bào”, thầy nói. Ngôn ngữ khác biệt khiến việc giao tiếp với học sinh, phụ huynh trở nên vô cùng khó khăn. Để có thể đứng lớp đúng nghĩa, thầy bắt đầu học tiếng của đồng bào. Song hành với đó, thầy tìm hiểu nhịp sống vùng cao, như cách người Thái dựng nhà, cách người Mông tổ chức đám cưới, đám tang, những điều kiêng kỵ trong sinh hoạt.

Cũng trong những năm xã Trung Lý còn thiếu thốn đủ bề, cô Mai Thị Thắng rời xã Lĩnh Toại lên nhận nhiệm vụ tại điểm trường bản Tung, Trường Tiểu học Trung Lý 1. Nhắc lại quãng thời gian ấy, cô kể: “Tôi cứ nghĩ mình quen cảnh nghèo rồi vì quê tôi cũng vất vả. Nhưng lên đây mới thấy bà con còn thiếu thốn hơn nhiều. Có em lớn mà vẫn chưa biết cầm bút. Nhìn các em như thế, tôi không nỡ quay về”.

Ngày khoác ba lô lên non cao, chẳng mấy ai nghĩ mình sẽ gắn bó lâu dài. Thế nhưng theo từng mùa mưa nắng, giữa tiếng gió hú qua vách gỗ và những đêm lửa hồng quây quần, suy nghĩ của họ dần đổi khác. Năm 2006, thầy Vũ Văn Tuyên và cô Mai Thị Thắng nên duyên vợ chồng. Gần 20 năm trôi qua, vợ chồng thầy Tuyên - cô Thắng vẫn gắn bó với xã Trung Lý. Ở bản Táo, họ dựng lên mái ấm nhỏ. Mỗi sáng, trong tiếng chim rừng, hai vợ chồng khoác áo ấm xuống lớp khi sương còn phủ kín mái nhà. Chiều về, họ men theo con dốc nhỏ ghé từng gia đình học sinh hỏi han chuyện học hành, động viên phụ huynh cho con đến lớp đầy đủ.

Ở xã Trung Lý có gần 10 cặp vợ chồng giáo viên rời quê lên vùng cao an cư, lập nghiệp. Thế nhưng giữa núi non chia cắt và những cung đường hiểm trở, hiếm ai có may mắn được sống cạnh nhau. Câu chuyện của vợ chồng thầy Phạm Văn Mùi, giáo viên Trường Tiểu học Trung Lý 2 và cô Vũ Thị Loan, giáo viên Trường Mầm non Trung Lý là điển hình. Thầy Mùi được phân công dạy ở điểm trường bản Pá Búa, còn cô Loan lại bám lớp tại bản Cánh Cộng. Nhìn trên bản đồ, hai điểm trường chỉ cách nhau vài cây số, nhưng thực tế là cả một quãng đường dốc dựng đứng, suối sâu chảy xiết vào mùa mưa. Vì vậy, những lúc nhớ nhau, họ chỉ biết gọi điện. Sóng chập chờn, cuộc trò chuyện lúc được lúc mất, nhưng chỉ cần nghe được giọng nhau cũng thấy ấm lòng.

Năm học 2025-2026, thầy Phạm Văn Mùi, giáo viên Trường Tiểu học Trung Lý 2 được phân công giảng dạy tại điểm trường bản Pá Búa.

Với giáo viên vùng cao, sum họp là điều xa xỉ. Suốt năm học, vợ chồng thầy Tuyên - cô Thắng, thầy Mùi - cô Loan đều phải gửi con về quê nội hoặc ngoại để ông bà chăm sóc, còn bản thân ở lại bản để yên tâm đứng lớp. Thầy Mùi có căn nhà nhỏ ở xã Mường Lý, nhưng vợ chồng mỗi người cắm bản một nơi, con gái nhỏ gửi về quê ở cùng ông bà nội. Thầy Mùi kể: "Có những đêm điện thoại hiện lên cuộc gọi nhỡ của con. Sóng yếu, gọi mãi không được. Khi trời bớt gió, tín hiệu mới chập chờn hiện lên một vạch. Đầu dây bên kia, tiếng con khe khẽ: Bố ơi, bao giờ bố về? Khi ấy chỉ muốn ngay ngày mai về với con, nhưng đường xa, lại cách sông cách núi, nên không thể".

Trước tình trạng nhiều giáo viên vùng cao xin chuyển về xuôi, trong khi chương trình giáo dục phổ thông mới đòi hỏi đội ngũ lớn hơn, các trường tại xã Trung Lý phải nỗ lực tìm cách giữ chân thầy cô. Thầy Nguyễn Duy Thủy, Hiệu trưởng Trường PTDT Bán trú THCS Trung Lý, cho biết: “Giữ thầy cô ở lại vùng cao là việc rất vất vả. Nếu họ lập gia đình ngay tại địa bàn tâm lý sẽ ổn định hơn, yên tâm công tác hơn. Vì vậy, mỗi cặp đôi nên duyên cũng là niềm vui của nhà trường”.

Bữa cơm hiếm hoi có đủ mặt các thành viên trong gia đình thầy Phạm Văn Mùi.

Dẫu còn trăm nỗi vất vả của cuộc sống vùng biên, nhưng những thầy cô nơi “cổng trời” xã Trung Lý vẫn ngày ngày miệt mài gieo chữ. Bởi hơn ai hết, họ hiểu rằng mỗi lớp học đủ trò, mỗi tiếng đọc bài, mỗi ánh mắt học sinh sáng lên khi viết được chữ mới, chính là phần thưởng lớn nhất. Và trong hành trình thầm lặng ấy, tình yêu nghề, tình yêu đôi lứa và tình cảm của bà con vùng cao đã trở thành ngọn lửa giữ bước chân họ ở lại nơi này để tiếp tục viết nên những câu chuyện đẹp giữa đại ngàn.

Bài và ảnh: Tăng Thúy