Xuất hiện “Lực lượng kháng chiến” mới đối đầu với Israel và Mỹ

Việc lật đổ Tổng thống Syria Bashar al-Assad có thể là một đòn giáng mạnh vào liên minh Trục kháng chiến liên kết với Iran, nhưng một nhóm mới có phong cách tương tự đã nổi lên để thách thức lợi ích của Mỹ và các đồng minh hàng đầu ở Trung Đông.

Hình ảnh do lực lượng Uli al-Baas công bố ngày 14/1. Nguồn: Newsweek.

Với việc Syria hiện là tâm điểm của cuộc đấu tranh giành ảnh hưởng trong khu vực giữa Israel và Thổ Nhĩ Kỳ, lực lượng dân quân được gọi là Uli al-Baas hay “Những người sở hữu sức mạnh” lập luận họ “được xếp vào Trục kháng cự chống lại Trục tội ác toàn cầu”, trong đó Washington được cho là một phần do sự ủng hộ của Tổng thống Donald Trump đối với cả Israel và Thổ Nhĩ Kỳ.

“Mỹ là quốc gia tài trợ cho sự hỗn loạn, khủng bố và tội ác trên toàn thế giới”, văn phòng chính trị của nhóm chính thức được gọi là “Mặt trận kháng chiến Hồi giáo tại Syria - Uli al-Baas”, nói với Newsweek trong một bài điều tra độc quyền.

Nguồn gốc của Uli al-Baas

Uli al-Baas vẫn ẩn chứa những bí ẩn kể từ khi xuất hiện trong bối cảnh bất ổn ở Syria vào tháng 1, chỉ vài tuần sau khi chế độ Assad kết thúc dưới tay liên minh phiến quân vào ngày 9/12/2024. Trong thông cáo đầu tiên, nhóm này tuyên bố một chiến dịch vũ trang chống lại quân đội Israel đang chiếm giữ lãnh thổ ở miền nam Syria ngoài Cao nguyên Golan đã bị chiếm đóng.

Nhiều nhà quan sát đã suy đoán nhóm này có nguồn gốc từ nỗ lực của Iran nhằm duy trì ảnh hưởng ở một quốc gia từ lâu được coi là đồng minh Ả Rập hàng đầu của Cộng hòa Hồi giáo dưới thời Assad.

Quan hệ đối tác chiến lược giữa Damascus và Tehran đã có từ nhiều thập kỷ trước và Syria từng là thành viên chủ chốt của liên minh Trục kháng chiến được thành lập vào những năm 2000 để đáp trả lại cái gọi là “Trục ma quỷ” mà cựu Tổng thống Mỹ George W. Bush áp dụng cho Iran, Iraq và Triều Tiên, sau đó được mở rộng bao gồm Cuba, Libya và Syria bởi Thứ trưởng Ngoại giao khi đó là John Bolton. Quan hệ Mỹ - Syria xấu đi sau khi cuộc nội chiến ở nước này nổ ra vào năm 2011, khi Mỹ tài trợ cho nhiều nhóm phiến quân khác nhau trước khi chuyển sự hỗ trợ của mình sang Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do người Kurd lãnh đạo.

Khi SDF tiến hành chiến dịch riêng chống lại nhóm phiến quân Nhà nước Hồi giáo (ISIS), Assad được Iran và Nga hậu thuẫn, đã giành lại phần lớn lãnh thổ đã mất vào tay phiến quân và thánh chiến. Đến năm 2019, khi ISIS phần lớn bị đánh bại, cuộc xung đột rơi vào bế tắc thực sự cho đến khi có cuộc tấn công bất ngờ do các nhóm phiến quân Hayat Tahrir al-Sham (HTS) và Quân đội Quốc gia Syria do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn dẫn đầu.

Một số nhóm từng chiến đấu cùng chính phủ trước đây, chẳng hạn như Đảng Dân tộc Xã hội Syria (SSNP), vẫn tiếp tục hoạt động trên chiến trường, phần lớn coi các hoạt động của họ là để đáp trả sự chiếm đóng mở rộng của Israel.

SSNP, chính thức ủng hộ một “Đại Syria” bao gồm phần lớn Levant và vùng ngoại vi, đã kêu gọi “thành lập một mặt trận Syria để chống lại sự xâm lược trắng trợn” của lực lượng Israel xâm lược. Vào ngày 9/1, Uli al-Baas dường như đã lắng nghe lời kêu gọi, ra mắt dưới tên gọi “Mặt trận Giải phóng miền Nam” trước khi đổi tên vào ngày 11/1 thành tên và hình ảnh hiện tại.

Hình ảnh mà Uli al-Baas sử dụng, đặc biệt là khẩu súng trường Kalashnikov nhô cao, trùng khớp với mẫu đặc trưng do Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran thiết lập và sau đó được đưa vào logo của Hezbollah ở Lebanon, có tên chính thức là Lực lượng Kháng chiến Hồi giáo ở Lebanon, và các đồng minh khác của Trục Kháng chiến, chẳng hạn như các lực lượng dân quân khác nhau tạo nên Lực lượng Kháng chiến Hồi giáo ở Iraq.

Thuật ngữ “Uli al-Baas”, xuất hiện nhiều lần trong Kinh Quran, cũng được Tổng thư ký Hezbollah Naim Qassem sử dụng để mô tả cuộc đối đầu của nhóm với Israel sau vụ ám sát người tiền nhiệm của ông, Hassan Nasrallah. Hezbollah là một trong số nhiều phe phái của Trục kháng chiến can thiệp thay mặt cho phong trào Hamas của Palestine sau cuộc tấn công vào Israel vào ngày 7/10/2023, gây ra cuộc chiến vẫn đang tiếp diễn ở Dải Gaza.

Trong khi thừa nhận sự tham gia của mình vào Trục kháng chiến, Uli al-Baas vẫn khẳng định tổ chức này “không liên kết với bất kỳ đảng phái khu vực hay quốc gia nào” và cũng không tuyên bố có liên kết với bất kỳ nhóm nào khác hiện diện ở Syria.

“Mặt trận kháng chiến Hồi giáo tại Syria, Uli al-Baas, là một phong trào dân tộc chủ nghĩa, cách mạng, dựa trên đức tin dân tộc chủ nghĩa Ả Rập, không liên kết với bất kỳ tổ chức nào hiện có tại Syria”, nhóm này cho biết. “Uli al-Baas có đường lối chính trị kháng chiến riêng của mình, đảm bảo việc thành lập một nhà nước mạnh mẽ, có năng lực và ủng hộ tự do”.

Mục tiêu là “lãnh đạo quá trình xây dựng nhà nước dựa trên quyền công dân, sự kiên định trên đất đai và sự liên kết thực sự”. Phong trào không coi việc khôi phục quyền lực cho Assad là “thực tế về mặt chính trị”, nhưng cũng không tán thành người kế nhiệm ông, thủ lĩnh HTS chuyển sang làm Tổng thống lâm thời Syria Ahmed al-Sharaa, trước đây được gọi là Abu Mohammed al-Golani.

“Chúng tôi không thể ủng hộ cá nhân”, Uli al-Baas cho biết. “Chúng tôi tin rằng người dân Syria là những người ra quyết định”.

Đánh bại sự chiếm đóng của Israel

Tuy nhiên, Uli al-Baas coi việc trục xuất lực lượng Israel ở miền nam Syria là một phần trong nhiệm vụ của mình. Cuộc xâm lược đánh dấu lần đầu tiên Israel vượt qua ranh giới đình chiến được thiết lập trong cuộc chiến tranh cuối cùng giữa hai bên vào năm 1973. Việc chiếm đất đi kèm với một số cuộc tấn công quy mô lớn của Israel vào các địa điểm được cho là có liên quan đến quân đội của chính quyền Syria trước đây, bao gồm cả các kho vũ khí hóa học bị cáo buộc.

Hiện nay, khi chiến dịch không kích của Israel vẫn tiếp diễn và Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) không có ý định rời khỏi khu vực kiểm soát mở rộng của mình tại Syria, Uli al-Baas cho biết “chúng tôi, với tư cách là đại diện cho một bộ phận dân chúng, có nhiệm vụ phải đánh bại sự chiếm đóng”.

Uli al-Baas dường như đã thực thi tuyên bố này vào tháng trước, chịu trách nhiệm về một loạt các cuộc đụng độ với quân đội Israel ở tỉnh Daraa.

Một quan chức quốc phòng Israel, phát biểu sau đó, thừa nhận “một vài sự cố ở miền Nam Syria gần đây”.

Các cuộc không kích của Israel vẫn tiếp diễn, gần đây nhất là cuộc tấn công gần thành phố trung tâm Palmyra và một căn cứ quân sự ở tỉnh Hama. IDF cho biết họ "sẽ tiếp tục hoạt động để loại bỏ mọi mối đe dọa đối với Israel.

Phó Tổng lãnh sự Israel tại New York Tsach Saar cũng mô tả các hoạt động của Israel tại Syria là nhằm mục đích tự vệ. “Israel không tấn công chế độ hay người dân Syria”, Saar nói. Nhưng ông cũng tỏ ra hoài nghi về giới lãnh đạo mới của Syria do nước này từng có quan hệ với các tổ chức thánh chiến như Al-Qaeda và ISIS.

"Chế độ này còn mới. Chúng tôi vẫn đang cố gắng đánh giá xem nó sẽ đi về đâu. Chúng ta đừng quên rằng Al-Golani và những người của ông ta là những cựu chiến binh thánh chiến. Một số người đã nói, một lần là chiến binh thánh chiến, mãi mãi là chiến binh thánh chiến, ngay cả khi ông ta mặc vest."

"Chúng ta phải đảm bảo rằng biên giới phía bắc của chúng ta an toàn, chúng ta sẽ không thỏa hiệp. Đồng thời, chúng ta không muốn có chiến tranh với Syria." Saar nói thêm. "Vì vậy, trong thời điểm hỗn loạn này, một số khả năng nguy hiểm còn sót lại ở Syria sẽ bị phá hủy."

Syria trong tầm ngắm

Tổng thống Mỹ Donald Trump tỏ ra không quan tâm đến việc lôi kéo chính quyền của mình vào cuộc xung đột phức tạp, nhiều bên của Syria. Nhưng Mỹ vẫn tiếp tục duy trì khoảng 2.000 quân ở nước này, chủ yếu tập trung cùng với SDF ở phía đông bắc cũng như đồn trú tại phía nam cùng với Quân đội Tự do Syria chủ yếu là người Ả Rập.

Trong nhiều tháng sau khi cuộc chiến ở Gaza nổ ra, lực lượng Mỹ phải đối mặt với các cuộc tấn công gần như hằng ngày của lực lượng dân quân địa phương hoạt động dưới biểu ngữ của Phong trào kháng chiến Hồi giáo ở Iraq, dẫn đến các cuộc không kích trả đũa. Các nhóm này phần lớn đã tạm dừng chiến dịch sau khi Tổng thống Joe Biden khi đó tuyên bố kế hoạch bắt đầu rút quân khỏi Iraq.

Tình trạng của lực lượng Mỹ ở cả Iraq và Syria hiện đang bị đặt dấu hỏi dưới thời Donald Trump, chính quyền đã chủ trương giảm sự hiện diện của quân đội ở Trung Đông.

Trước sự nổi lên của một đối thủ mới là Uli al-Baas, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao cho biết Mỹ sẽ tiếp tục tìm kiếm sự ổn định và quản lý công bằng ở Syria và đảm bảo các tổ chức khủng bố được chỉ định sẽ không thể hoạt động ở nước này.

“Chúng tôi tiếp tục kêu gọi một chính phủ toàn diện, do dân sự lãnh đạo có thể đảm bảo các thể chế quốc gia có hiệu quả, có khả năng phản ứng và có tính đại diện”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết. “Sự ổn định và thịnh vượng lâu dài cho người dân Syria đòi hỏi một chính phủ bảo vệ tất cả người dân Syria một cách bình đẳng”.

Mỹ vẫn tiếp tục coi HTS là một tổ chức khủng bố mặc dù Sharaa tuyên bố đã từ chối các hệ tư tưởng thánh chiến trong những năm gần đây và giải tán nhóm này khi nhậm chức. Chính quyền Mỹ cũng lên án bạo lực nhắm vào các nhóm thiểu số, bao gồm các thành viên của giáo phái Alawite của Assad, do lực lượng an ninh Syria và các lực lượng dân quân đồng minh gây ra, những người tuyên bố đang chiến đấu với tàn dư của chính phủ trước đây.

Trong khi đó, chính sách của Mỹ tại Syria có thể trở nên phức tạp hơn nữa do căng thẳng giữa Washington và Tehran gia tăng. Trong khi hai đối thủ lâu năm này đang tìm cách quay lại con đường ngoại giao sau quyết định của Donald Trump từ bỏ thỏa thuận hạt nhân đa phương trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông vào năm 2018, nhà lãnh đạo Mỹ cũng đã đưa ra những lời đe dọa trực tiếp đối với Iran về hành động của các đồng minh, đặc biệt là Ansar Allah của Yemen, được biết đến rộng rãi với tên gọi là phong trào Houthi.

Uli al-Baas lập luận Iran chịu áp lực vì nước này phản đối nỗ lực của Mỹ nhằm mở rộng ảnh hưởng toàn cầu và hành động táo bạo của Israel trong khu vực.

“Về mối đe dọa liên tục đối với Cộng hòa Hồi giáo Iran, điều này là do Iran duy trì bản sắc độc lập và từ chối khuất phục”, Uli al-Baas cho biết, “cũng giống như Venezuela và các quốc gia khác phản đối sự bá quyền của Mỹ”.

“Tuy nhiên”, nhóm này cho biết, “sự thật là Iran đang thách thức nhà nước mới ở Tây Á, cụ thể là thực thể Do Thái”.

TD (theo Newsweek)