Nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động y tế dự phòng, y tế cơ sở - xây dựng nền tảng vững chắc vì một Việt Nam khỏe mạnh

Ngày 9/9/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân (sau đây viết tắt là NQ72). Trong đó, NQ72 xác định những thay đổi chiến lược, mang tính đột phá về quan điểm chăm sóc sức khỏe ban đầu và nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của y tế dự phòng, y tế cơ sở - những “tấm lá chắn” đầu tiên của toàn bộ hệ thống y tế. Để làm rõ hơn tính đột phá cũng như việc triển khai, thực hiện những vấn đề này trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa thời gian tới, Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Thanh Hóa đã có cuộc trao đổi với TS, bác sĩ Lê Văn Cường, Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Y tế Thanh Hóa.

Phóng viên (PV): Một trong những điểm nhấn quan trọng của NQ72 được Bộ Chính trị ban hành là chuyển mạnh từ tư duy tập trung khám bệnh, chữa bệnh sang chủ động phòng bệnh, chú trọng bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe toàn dân. Vì sao bước “chuyển trọng tâm” này lại được đánh giá là một trong những điểm đột phá lớn nhất về cả tư duy và hành động của NQ72 , thưa ông?

TS, bác sĩ Lê Văn Cường: Sức khỏe con người là nhân tố cốt lõi của lao động xã hội, là yếu tố tiên quyết đến chất lượng dân số của một quốc gia. Do đó, công tác bảo vệ, chăm sóc sức khỏe của Nhân dân luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi sức khỏe Nhân dân là vốn quý nhất của dân tộc, quyết định sự cường thịnh của đất nước: “Mỗi một người dân yếu ớt, tức là cả nước yếu ớt, mỗi một người dân mạnh khỏe tức là cả nước mạnh khỏe”, “... việc gì cũng cần có sức khỏe mới thành công”; “nếu chúng ta chú ý vệ sinh phòng bệnh thì tránh được bệnh”...

NQ72 của Bộ Chính trị ban hành có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, tiếp tục thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng đối với sức khỏe của mỗi người dân để hướng đến mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam khỏe mạnh. NQ72 khẳng định: “Sức khỏe là vốn quý nhất của con người, là nền tảng quan trọng nhất cho hạnh phúc của mọi người, cho sự tồn vong của dân tộc và sự phát triển thịnh vượng, bền vững của đất nước”. Một trong những điểm nhấn quan trọng của NQ72 là chuyển mạnh từ tư duy tập trung khám bệnh, chữa bệnh sang chủ động phòng bệnh, chú trọng bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe toàn diện, liên tục theo vòng đời. Đây được đánh giá là điểm đổi mới lớn nhất về tư duy và hành động, theo tôi, xuất phát từ 3 lý do chính.

Thứ nhất, xuất phát từ vai trò quan trọng, then chốt của phòng bệnh đối với sức khỏe; giúp ngăn ngừa bệnh tật ngay từ khi chưa xuất hiện, giảm tỷ lệ mắc bệnh, tăng sức đề kháng, giảm gánh nặng chi phí điều trị và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Mặc dù tuổi thọ trung bình của người Việt Nam tăng lên đạt 74,7 (năm 2024) nhưng số năm sống khỏe mạnh chỉ đạt 65,4 tuổi.

Thứ hai, hiện nay, hệ thống y tế cả nước nói chung, trong đó có y tế Thanh Hóa có sự mất cân bằng khi chủ yếu tập trung vào công tác điều trị. Công tác y tế dự phòng, y tế cơ sở (nhất là y tế xã) chưa đáp ứng được yêu cầu phòng chống bệnh tật. Qua giai đoạn phòng chống dịch COVID-19 đã cho thấy những hạn chế nhất định của y tế dự phòng và y tế cơ sở. Cơ sở vật chất, trang thiết bị cho công tác y tế dự phòng chưa được đầu tư đúng mức. Bên cạnh đó, dịch vụ phòng bệnh đang tập trung vào các bệnh lây nhiễm, chưa chú ý đến thay đổi lối sống để dự phòng các bệnh không lây nhiễm; việc cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe theo hướng chuyên khoa, phân mảnh, chưa chú ý đến tính toàn diện, liên tục theo suốt cuộc đời con người.

Thứ ba, chúng ta đang đứng trước một giai đoạn nhiều khó khăn và thách thức: vấn đề ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, thiên tai, thảm họa diễn biến ngày càng phức tạp, thách thức lớn. Thanh Hóa là tỉnh có mô hình bệnh tật khá đa dạng, gánh nặng bệnh tật kép, bệnh truyền nhiễm diễn biến phức tạp, xuất hiện nhiều bệnh mới nổi, bệnh không lây nhiễm ngày càng gia tăng. Giống với xu hướng chung của cả nước, thực trạng già hóa dân số ở Thanh Hóa diễn ra nhanh, mức sinh ngày càng giảm... gây nên áp lực lớn cho hệ thống y tế và hệ thống an sinh xã hội.

PV: Mạng lưới y tế dự phòng, y tế cơ sở là mắt xích quan trọng, những tấm “lá chắn” tuyến đầu, giúp giảm tải cho các bệnh viện tuyến trên. Thời gian qua, mạng lưới y tế dự phòng, y tế cơ sở trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa được quan tâm, đầu tư, phát triển như thế nào, thưa ông?

TS, bác sĩ Lê Văn Cường: Thời gian qua, mạng lưới y tế dự phòng, y tế cơ sở, đặc biệt là y tế tuyến xã trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa thường xuyên được củng cố, quan tâm đầu tư, phát triển.

Về mạng lưới, toàn tỉnh có 547 trạm y tế thực hiện nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân trên địa bàn; 26 trung tâm y tế (trước đây là trung tâm y tế tuyến huyện) thực hiện nhiệm vụ về y tế dự phòng theo khu vực liên xã. Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh là đơn vị tuyến tỉnh tham mưu, thực hiện nhiệm vụ chuyên môn về y tế dự phòng, có phòng xét nghiệm đạt an toàn sinh học cấp 2, phát hiện được nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, mới nổi và tái nổi như: COVID-19, bạch hầu, sởi, cúm gia cầm lây sang người...

Về hạ tầng, trang thiết bị, trong giai đoạn 2021-2025, toàn tỉnh đã có khoảng 90 trạm y tế được xây mới, cải tạo nâng cấp; 5 trung tâm y tế được xây mới trụ sở làm việc, 5 trung tâm y tế được cải tạo nâng cấp; Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh được đầu tư xây dựng khu nhà 8 tầng khang trang, hiện đại. Đến nay, 100% các trạm y tế, trung tâm y tế đều có trụ sở làm việc kiên cố, được trang bị cơ bản các thiết bị y tế thiết yếu để đáp ứng nhiệm vụ dự phòng và chăm sóc sức khỏe ban đầu cho Nhân dân.

Về nguồn lực tài chính cho các nhiệm vụ thường xuyên, bên cạnh nguồn sự nghiệp y tế chi thường xuyên hằng năm, ngân sách tỉnh đã triển khai rất có hiệu quả Chương trình mục tiêu y tế - dân số; Trung ương phân bổ kinh phí thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia, trong đó có đầu tư cho trạm y tế và trung tâm y tế.

PV: Từ nền tảng vốn có, để tạo đà cho bước chuyển trọng tâm này, ngành y tế Thanh Hóa có những giải pháp cụ thể như thế nào để nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của y tế dự phòng, y tế cơ sở trong thời gian tới?

TS, bác sĩ Lê Văn Cường: Để nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của y tế dự phòng, y tế cơ sở trong thời gian tới, ngành y tế Thanh Hóa tập trung thực hiện 6 giải pháp trọng tâm.

Thứ nhất, triển khai thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp về y tế dự phòng, y tế cơ sở theo chủ trương, định hướng tại NQ72 của Bộ Chính trị. Tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 25-CT/TW ngày 25/10/2023 của Ban Bí thư về tiếp tục củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở trong tình hình mới. Thực hiện tốt các chương trình mục tiêu quốc gia, trọng tâm là Chương trình Mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035.

Thứ hai, ngành tiếp tục tham mưu cho UBND tỉnh tổ chức lại, thành lập các trạm y tế xã, phường là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND xã, phường, bảo đảm cung ứng dịch vụ cơ bản, thiết yếu về phòng bệnh, chăm sóc sức khỏe ban đầu, khám chữa bệnh và các dịch vụ chăm sóc xã hội trên địa bàn. Rà soát, tổ chức lại trung tâm y tế đảm bảo hoạt động hiệu quả theo khu vực liên xã.

Thứ ba, huy động nguồn lực tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị y tế cho y tế dự phòng và y tế cơ sở, đảm bảo thực hiện nhiệm vụ về chuyên môn sau khi sắp xếp lại. Có lộ trình nâng cấp phòng xét nghiệm của Trung tâm Kiểm soát bệnh tỉnh thành phòng xét nghiệm an toàn sinh học cấp 3, đủ năng lực phát hiện các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, mới nổi.

Thứ tư, tại trạm y tế, cần nghiên cứu tích hợp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu, ưu tiên cung cấp các thông tin hữu ích về sức khỏe và thực hành các hành vi có lợi cho sức khỏe, nhằm chuyển đổi phương thức chăm sóc sức khỏe từ bị động sang chủ động. Triển khai mô hình bác sĩ gia đình. Tăng cường kết nối dữ liệu y tế giữa tuyến y tế cơ sở với tuyến trên, toàn dân tạo lập sổ sức khỏe điện tử để theo dõi, quản lý sức khỏe liên tục, toàn diện.

Thứ năm, tiếp tục phát triển nhân lực y tế dự phòng và y tế cơ sở, tập trung vào các giải pháp có tính lâu dài, bền vững. Ngành sẽ tiếp tục tham mưu cho tỉnh ban hành chính sách thu hút bác sĩ trình độ cao và bác sĩ làm việc tại các cơ sở y tế công lập giai đoạn 2026-2030, ưu tiên thu hút cho trạm y tế, khu vực miền núi. Điều động, luân phiên, luân chuyển cán bộ y tế về trạm y tế xã; duy trì và củng cố đội ngũ cán bộ y tế thôn bản.

Thứ sáu, kêu gọi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và cộng động đối với phát triển y tế dự phòng và chăm sóc, bảo vệ sức khỏe. Trong đó, ngành y tế Thanh Hóa tiên phong đi đầu đẩy mạnh phong trào toàn dân chủ động chăm sóc sức khỏe, xây dựng văn hóa sức khỏe trong Nhân dân; truyền thông nâng cao ý thức tự giác, thói quen, nếp sống, trách nhiệm của mỗi người dân và toàn xã hội trong việc chủ động rèn luyện, bảo vệ và nâng cao sức khỏe, vì một Việt Nam khỏe mạnh.

Hương Thảo (thực hiện)