Vì sao lắp điện mặt trời áp mái cần đăng ký?

Khi mạng xã hội rộ thông tin “lắp điện mặt trời mái nhà mà không đăng ký sẽ bị phạt”, nhiều hộ gia đình và doanh nghiệp băn khoăn về sự cần thiết cũng như quy trình thực hiện thủ tục này. Các cơ quan chuyên môn và ngành điện khẳng định: Yêu cầu đăng ký không phải để “gây khó dễ” cho người dân, mà là thủ tục cần thiết nhằm bảo đảm an toàn cho hệ thống điện cũng như quyền lợi của chính người sử dụng.

Thanh Hóa hiện là địa bàn có tốc độ tăng trưởng phụ tải cao, trung bình 10% - 12%/năm.

Không tạo gánh nặng thủ tục

Theo đại diện Phòng Quản lý năng lượng (Sở Công Thương), thủ tục đăng ký lắp đặt điện mặt trời áp mái hiện nay rất đơn giản. Nghị định số 58/2025/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Điện lực về phát triển điện năng lượng tái tạo, điện năng lượng mới (NĐ58), có hiệu lực từ ngày 3/3/2025 đã quy định rõ: Tất cả các hệ thống điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ, dù không bán điện dư cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), đều cần thực hiện thông báo hoặc đăng ký phát triển với Sở Công Thương và đơn vị điện lực quản lý.

Sau khi nghị định có hiệu lực, Sở Công Thương đã ban hành văn bản hướng dẫn, yêu cầu các cá nhân, tổ chức đã lắp đặt hệ thống từ ngày 1/1/2021 đến trước 3/3/2025 phải khẩn trương hoàn tất thủ tục đăng ký; đồng thời, áp dụng cho tất cả hệ thống mới phát triển. Đáng chú ý, thủ tục đăng ký được thực hiện trực tuyến qua cổng dịch vụ công trực tuyến, không yêu cầu nhiều giấy tờ phức tạp.

Theo đó, để lắp đặt điện mặt trời mái nhà không đấu nối với hệ thống điện quốc gia, tổ chức, cá nhân chỉ cần thông báo cho đơn vị điện lực tại địa phương về công suất và địa điểm lắp đặt hệ thống và chờ xác nhận.

Với điện mặt trời mái nhà có đấu nối với hệ thống điện quốc gia sẽ có hai trường hợp. Nếu không có nhu cầu bán điện dư, chủ đầu tư nộp hồ sơ theo mẫu quy định tại NĐ58. Đơn vị điện lực sẽ kiểm tra và phối hợp nghiệm thu hệ thống. Nếu có nhu cầu bán điện dư, chủ đầu tư cần phối hợp với điện lực nghiệm thu hệ thống đo đếm, thu thập dữ liệu từ xa. Sau khi đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật, hai bên sẽ thương thảo và ký hợp đồng mua bán điện. Riêng với các hệ thống đấu nối có công suất từ 100kW trở lên, cần bổ sung thêm thiết bị kết nối để giám sát, điều độ theo yêu cầu kỹ thuật của EVN.

Trước thông tin giá điện có xu hướng tăng và để chủ động nhu cầu điện trong gia đình, giữa tháng 9 vừa qua, gia đình chị Lê Thị Hạnh ở phường Hạc Thành đã đầu tư hệ thống điện mặt trời áp mái công suất 7,5kWp kèm pin lưu trữ 15kW. Trong quá trình lắp đặt, chị Hạnh không khỏi lo lắng khi đọc nhiều thông tin “đồn thổi” trên mạng xã hội. Tuy nhiên, ngay sau khi liên hệ với điện lực khu vực, chị đã được cán bộ hướng dẫn thủ tục đăng ký cụ thể và yên tâm tiếp tục lắp đặt, hoàn tất hồ sơ theo quy định.

Về phía các doanh nghiệp cung cấp, lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà tại Thanh Hóa cũng khẳng định thủ tục rất đơn giản và sẵn sàng hỗ trợ người dân hoàn thiện các thủ tục này. Ông Lê Quang Tiền, Giám đốc Công ty TNHH Công nghệ Kỷ Nguyên Mới, phường Hạc Thành, chia sẻ: “Khi triển khai thi công, chúng tôi luôn chuẩn bị đầy đủ hồ sơ kỹ thuật và phương án đấu nối, khách hàng chỉ cần nộp cho đơn vị điện lực. Với hệ thống có công suất dưới 100kW, người dân có thể nộp trực tiếp hoặc thông qua ứng dụng VNeID. Việc thông báo này mang lại nhiều lợi ích để ngành điện nắm rõ công suất lắp đặt từng khu vực, có kế hoạch cân đối, điều phối nguồn điện hợp lý”.

Đăng ký lắp đặt là cần thiết

Theo Điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện VIII điều chỉnh), cả nước phấn đấu đến năm 2030 có 50% tòa nhà công sở và 50% hộ dân sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ, không bán điện vào hệ thống quốc gia.

Tại Thanh Hóa, có 613 hệ thống điện mặt trời áp mái với công suất 66,39MWp được phát triển trước năm 2020 và đã được Công ty Điện lực Thanh Hóa (PC Thanh Hóa) ký hợp đồng mua bán điện. Tuy nhiên, các hệ thống phát triển từ 1/1/2021 theo hình thức tự sản, tự tiêu đến nay chưa được thống kê đầy đủ. Con số sơ bộ do Sở Công Thương và ngành điện nắm bắt là 67 hệ thống, với công suất 26,236MWp.

Theo PC Thanh Hóa, những năm gần đây, điện mặt trời mái nhà phát triển khá mạnh nhưng chủ yếu mang tính tự phát, thiếu cơ chế quản lý thống nhất. Nhiều dự án được triển khai chỉ dựa trên nhu cầu của chính chủ đầu tư, trong khi việc thông báo, đăng ký với đơn vị điện lực chưa đồng bộ, gây khó khăn cho công tác theo dõi công suất, khả năng hòa lưới và đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật.

Ở góc nhìn chuyên gia, điện mặt trời có tính bất định cao, vào những ngày nắng, hộ gia đình sử dụng điện mặt trời khiến phụ tải trên lưới giảm mạnh, nhưng khi trời nhiều mây hoặc ban đêm, hệ thống sẽ chủ động lấy từ lưới điện quốc gia. Nếu cơ quan quản lý không nắm rõ công suất điện mặt trời mái nhà, sẽ không thể tính toán chính xác phụ tải, dễ dẫn đến tình trạng quá tải cục bộ hoặc mất cân bằng điện áp. Ngoài ra, điện mặt trời là nguồn điện một chiều (DC) chuyển đổi sang xoay chiều (AC), nếu lắp đặt không đúng quy chuẩn có thể gây chập cháy, hỏng thiết bị, tiềm ẩn nguy hiểm. Việc đăng ký giúp ngành điện cũng có thông tin để tư vấn, giám sát, bảo đảm an toàn cho cả hệ thống.

Cũng theo PC Thanh Hóa, nhằm đáp ứng nhu cầu tăng trưởng phụ tải cao, trung bình 10% - 12%/năm, ngành điện khuyến khích người dân lắp đặt điện mặt trời mái nhà để giảm áp lực cho lưới điện. Tuy nhiên, việc đăng ký là yêu cầu bắt buộc để bảo đảm hệ thống vận hành ổn định, an toàn và minh bạch. Theo hướng dẫn của Sở Công Thương và EVN, người dân có thể liên hệ trực tiếp với điện lực khu vực để được hỗ trợ hoàn tất thủ tục. Bên cạnh đó, khi lắp đặt, cần lựa chọn đơn vị có uy tín để đảm bảo thiết bị đạt chuẩn, vận hành hiệu quả.

Hiện nay, Bộ Công Thương đang dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ cho hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ kết hợp hệ thống lưu trữ điện. Theo dự thảo, hệ thống điện mặt trời hộ gia đình có thể được hỗ trợ vốn đầu tư với định mức tối đa 500.000 đồng cho 1kWp công suất, đồng thời được hưởng ưu đãi lãi suất vay thương mại để đầu tư. Điều này có nghĩa là, những hộ gia đình thực hiện đăng ký sẽ có cơ sở pháp lý để tiếp cận các chính sách khuyến khích, ưu đãi khi Nhà nước triển khai.

Bài và ảnh: Tùng Lâm