Tái cơ cấu nông nghiệp gắn với bảo vệ tài nguyên, môi trường

Thanh Hóa có diện tích đất nông nghiệp 913.931ha, chiếm 82,2% tổng diện tích tự nhiên toàn tỉnh. Ngành nông nghiệp và môi trường đã xác định phát triển nông nghiệp xanh, bền vững gắn với bảo vệ và sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên là nhiệm vụ lâu dài, hết sức quan trọng.

Hồ chứa xử lý mầm bệnh và lắng lọc để tái sử dụng nước tại mô hình nuôi tôm công nghệ cao ở xã Hoằng Thanh.

Gây dựng trang trại trồng trọt trên đồi cao từ năm 2009, trước đây bà Lê Thị Sanh ở phường Quang Trung rất vất vả trong việc tưới nước cho cây trồng. Do vậy, đa phần khu đồi nhận thầu chỉ trồng được cây chịu hạn như dứa gai, nhiều diện tích còn lại phải chịu để hoang hóa. Nếu trồng cây ăn quả, chủ trang trại phải thuê 4 - 5 nhân công hàng ngày ròng rã bắc máy bơm tưới khắp khu đồi. Việc làm này vừa tốn nước tưới, tốn xăng dầu lại đội chi phí nhân công cả vụ lên rất cao, hạch toán không còn lợi nhuận.

Những năm gần đây, bắt nhịp xu thế phát triển nông nghiệp hiện đại, bà lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt. Hệ thống bơm điện công suất lớn đưa nước từ ao chứa qua hệ thống đường ống đến từng gốc cây rồi thấm sâu vào đất với lượng rất nhỏ để làm ẩm, không lãng phí phần nước chảy tràn gấp cả trăm lần. Giờ đây, bà chỉ cần một động tác bật aptomat vận hành hệ thống, cả rừng cây ăn quả được tưới tự động, bớt đi gần nghìn công thuê lao động mỗi năm. Hiện tại, 4,5ha cam canh, 1,5ha bưởi da xanh và bưởi Diễn trên đồi đều được cung cấp nước hàng ngày. Các loại phân bón cũng có thể hòa thành dạng lỏng cung cấp qua hệ thống nhỏ giọt này.

Theo bà Sanh, do bảo đảm nguồn nước và dinh dưỡng nên những năm gần đây, cam và bưởi cho năng suất hơn hẳn, đem về nguồn thu trung bình từ 650 triệu đồng từ cam và 150 triệu đồng từ bưởi mỗi năm. Lợi nhuận của trang trại từ đó cũng tăng thêm nhờ tiết giảm được rất nhiều nhân công lao động phải thuê như trước.

Thông tin từ Sở Nông nghiệp và Môi trường, thực hiện tái cơ cấu ngành, gần 5 năm qua Thanh Hóa đã có nhiều kết quả đáng ghi nhận. Trong nhiệm kỳ, giá trị sản xuất nông, lâm, thủy sản tăng bình quân ước đạt 3,81%/năm. Cơ cấu kinh tế trong nội bộ ngành chuyển dịch đúng hướng, tỷ trọng chăn nuôi, lâm nghiệp và thủy sản trong cơ cấu giá trị sản xuất nông, lâm, thủy sản ngày càng tăng; tổng sản lượng lương thực bình quân năm 2025 giữ mức 1,57 triệu tấn, an ninh lương thực được giữ vững. Giá trị sản xuất trồng trọt trên một đơn vị diện tích ngày càng tăng, năm 2025 đạt 125 triệu đồng/ha, cao hơn 34,6 triệu đồng so với năm 2020. Gần 5 năm qua, toàn tỉnh tích tụ tập trung thêm 34.170ha đất để sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao. Từ đó có nhiều sản phẩm lần đầu tiên tham gia xuất khẩu, như: Vải không hạt, gạo Japonica... Ngành nông nghiệp cũng duy trì và phát triển các vùng cây trồng thâm canh, phát triển vùng sản xuất tập trung được chứng nhận an toàn thực phẩm. Điển hình như diện tích lúa thâm canh năng suất, chất lượng cao duy trì 150.000ha, ngô thâm canh 20.000ha, mía thâm canh 12.000ha, rau an toàn 14.300ha, hoa cây cảnh công nghệ cao 500ha, cây ăn quả tập trung 14.000ha, cây thức ăn chăn nuôi 20.000ha. Hàng trăm mô hình nông nghiệp tuần hoàn, hữu cơ không rác thải được hình thành, nhất là các trang trại, gia trại.

Chăn nuôi phát triển theo hướng trang trại ứng dụng công nghệ cao, đảm bảo an toàn dịch bệnh, an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường. Đến nay, Thanh Hóa là một trong những tỉnh có tổng đàn vật nuôi thuộc tốp đầu cả nước, trong đó đàn trâu đứng thứ 2, đàn lợn đứng thứ 3, đàn gia cầm đứng thứ 4, đàn bò đứng thứ 5 toàn quốc. Trên địa bàn tỉnh hình thành được nhiều chuỗi giá trị, liên kết sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm với Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk), Công ty Sữa TH true Milk, Công ty CP Nông sản Phú Gia - VietAvis, Công ty CP Thực phẩm Việt Hưng... vừa phát triển sản xuất vừa chú trọng áp dụng tiến bộ khoa học để bảo vệ môi trường.

Hoạt động nuôi trồng thủy sản đã xuất hiện nhiều mô hình nuôi tôm công nghệ cao trong nhà màng, nhà bạt, tận dụng tái sử dụng nguồn nước sau mỗi lứa nuôi. Tại nhiều xã, phường ven biển có thể bắt gặp hàng chục mô hình thủy sản quy mô lớn gần như không xả nước ra môi trường. Sau mỗi lứa, nước thải được đưa ra các khu xử lý mầm bệnh, phơi nắng, lắng lọc rồi đưa vào tái sử dụng. Phương pháp này giúp các doanh nghiệp chủ đồng nuôi loại bỏ được nguy cơ gây bệnh, độc tố trong nước so với dẫn nước trực tiếp từ sông vào như trước. Đồng thời, chủ động được nguồn nước, không xả chất bẩn ra môi trường. Theo đó, sản lượng thủy sản nuôi trồng và khai thác năm 2025 ước đạt 216.000 tấn, tăng 12% so với năm 2020. Diện tích nuôi tôm hiện đạt 4.200ha, trong đó có 220ha tôm thẻ chân trắng công nghệ cao trong nhà màng, nhà lưới, tăng 100ha so với năm 2020. Diện tích nuôi ngao toàn tỉnh đạt 1.000ha, trong đó nhiều khu vực được triển khai theo hướng an toàn sinh học phục vụ xuất khẩu.

Trồng dưa trong nhà lưới áp dụng tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước tại xã Hồ Vương.

Kinh tế lâm nghiệp có nhiều thay đổi, hàng năm toàn tỉnh trồng mới trên 10.000ha rừng tập trung, đồng thời triển khai nhiều giải pháp chuyển hóa rừng trồng gỗ nhỏ sang kinh doanh gỗ lớn, dài ngày nhằm hạn chế ảnh hưởng đến môi sinh, phát huy giá trị bảo vệ môi trường của rừng. Các địa phương miền núi tập trung phát triển được 45.000ha luồng thâm canh tập trung, ổn định phát triển 56.000ha rừng gỗ lớn, duy trì thâm canh 1.030ha vùng quế. Đến nay, 36.418ha rừng đã được cấp chứng chỉ FSC - hệ thống chứng nhận quốc tế dành cho các sản phẩm có nguồn gốc từ rừng, nhằm đảm bảo rừng được quản lý bền vững, khai thác có trách nhiệm, tôn trọng quyền lợi người lao động và cộng đồng địa phương, đồng thời giảm thiểu tác động đến môi trường. Hiện tỷ lệ che phủ rừng của Thanh Hóa đạt khoảng 54%.

Thanh Hóa có điều kiện khí hậu vừa mang tính chất nhiệt đới gió mùa nóng ẩm, mưa nhiều, vừa có mùa đông lạnh. Địa hình của tỉnh được chia thành nhiều tiểu vùng sinh thái khác nhau, phù hợp với sự phát triển của nhiều loại cây trồng, vật nuôi. Từ những lợi thế đó, tỉnh và ngành nông nghiệp đã định hướng hình thành các vùng sản xuất nông nghiệp tập trung gắn với chế biến, tiêu thụ theo chuỗi giá trị, đem lại hiệu quả kinh tế cao. Nhiều doanh nghiệp lớn đã quan tâm, đăng ký và khởi công các dự án nông nghiệp theo hướng hữu cơ gắn với bảo vệ môi trường.

Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Cao Văn Cường: “Việc khai thác, sử dụng tài nguyên thiên nhiên, nhất là đất đai, khoáng sản, nước, biển, rừng... trong phát triển nông nghiệp đặt ra yêu cầu phải quản lý chặt chẽ, khai thác hợp lý, sử dụng tiết kiệm gắn với bảo vệ môi trường và gìn giữ hệ sinh thái. Đây là nền tảng để Thanh Hóa phát triển nông nghiệp hiện đại, xanh, bền vững, đồng thời gắn với quản lý, sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, góp phần phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững và bảo đảm quốc phòng - an ninh”.

Bài và ảnh: Linh Trường