Phát huy vai trò của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội trong phát triển du lịch cộng đồng ở Thanh Hóa

Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch do chính cộng đồng địa phương tổ chức và quản lý, trong đó người dân địa phương là chủ thể, tham gia trực tiếp vào các hoạt động phục vụ du khách như hướng dẫn, cung cấp dịch vụ ăn ở, trải nghiệm văn hóa... Du lịch cộng đồng mang lại lợi ích thiết thực cho người dân về kinh tế, đồng thời góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa và bảo vệ môi trường sinh thái.

Cảnh quan Phù Luông, Thanh Hoá. Ảnh: TP

Trong đó, MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội có vai trò quan trọng, bởi: MTTQ là tổ chức đại diện cho khối đại đoàn kết toàn dân tộc, có vai trò tập hợp, động viên, giám sát và phản biện xã hội. Trong phát triển du lịch cộng đồng, MTTQ giữ vai trò kết nối, định hướng nhận thức, vận động nhân dân tham gia vào các hoạt động bảo tồn và phát triển văn hóa - du lịch. Các tổ chức chính trị - xã hội (bao gồm Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Cựu chiến binh) đều có lực lượng hội viên rộng khắp, nắm bắt tình hình cơ sở, góp phần tổ chức hoạt động tuyên truyền, đào tạo, hỗ trợ nghề, bảo tồn văn hóa dân tộc, góp phần vào phát triển du lịch cộng đồng.

Thanh Hóa là địa phương sở hữu nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng như: Pù Luông, suối cá Cẩm Lương, Thành Nhà Hồ, biển Sầm Sơn, Bến En, cùng với đó là hệ thống làng nghề truyền thống, văn hóa dân gian đặc sắc của các dân tộc Thái, Mường, Dao, Kinh... Theo đó, cộng đồng dân cư miền núi Thanh Hóa vẫn lưu giữ nhiều nét văn hóa bản địa, phù hợp để phát triển loại hình du lịch trải nghiệm, khám phá văn hóa.

Trong những năm qua, nhiều mô hình du lịch cộng đồng đã được hình thành như: du lịch cộng đồng bản Hiêu (Bá Thước), bản Năng Cát (Lang Chánh), bản Đôn (Bá Thước), bản Mạ (Thường Xuân)... Người dân bắt đầu chủ động tham gia vào hoạt động du lịch: cải tạo nhà ở thành homestay, học tiếng Anh, tham gia lớp tập huấn hướng dẫn viên du lịch địa phương. Một số tổ chức chính trị - xã hội đã triển khai hiệu quả hoạt động hỗ trợ: đào tạo nghề du lịch cho hội viên phụ nữ, thanh niên; phối hợp bảo tồn các làn điệu dân ca, nghề truyền thống. Đặc biệt, các địa phương đã phát huy tốt vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức CT-XH trên các phương diện: (1) Phát huy vai trò tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức:MTTQ các cấp phối hợp với chính quyền và cơ quan chuyên môn tổ chức tuyên truyền, phổ biến chủ trương, chính sách về du lịch cộng đồng đến nhân dân. Hội Phụ nữ, Hội Nông dân... lồng ghép trong sinh hoạt chi hội các nội dung tuyên truyền bảo vệ môi trường, giữ gìn văn hóa truyền thống, xây dựng nếp sống văn minh du lịch. (2) Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng: Đoàn Thanh niên phối hợp tổ chức lớp dạy tiếng Anh giao tiếp cơ bản cho thanh niên ở các điểm du lịch cộng đồng. Hội Phụ nữ tổ chức tập huấn kỹ năng nấu ăn, phục vụ khách du lịch, làm du lịch homestay. Hội Nông dân hỗ trợ người dân xây dựng mô hình nông nghiệp gắn với du lịch như: vườn rau hữu cơ, nuôi ong lấy mật, trồng cây dược liệu bản địa...(3) Tham gia bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa: Hội Cựu chiến binh, Hội Người cao tuổi phối hợp truyền dạy các làn điệu dân ca, nghề truyền thống cho thế hệ trẻ. MTTQ vận động xây dựng các “nhà văn hóa cộng đồng” làm nơi sinh hoạt văn hóa du lịch. Tổ chức các lễ hội truyền thống như hội rằm tháng Ba (Cẩm Lương), lễ mừng cơm mới (các bản người Thái), tái hiện các phong tục cưới hỏi, lễ hội dân gian để tạo sản phẩm du lịch đặc sắc. (4) Tham gia giám sát, phản biện và xây dựng chính sách: MTTQ các cấp giám sát việc triển khai chính sách hỗ trợ phát triển du lịch ở địa phương: cấp đất, quy hoạch, đầu tư hạ tầng...Tham gia phản biện các đề án, quy hoạch phát triển du lịch cộng đồng đảm bảo phù hợp với lợi ích người dân. Đề xuất chính sách ưu đãi vốn vay cho hộ làm du lịch, chính sách bảo tồn văn hóa gắn với sinh kế.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác phát triển du lịch cộng đồng ở Thanh Hóa vẫn còn những hạn chế như: nhận thức của người dân ở một số địa phương về du lịch cộng đồng còn hạn chế; thiếu nguồn vốn đầu tư, cơ sở hạ tầng, kỹ năng tổ chức dịch vụ còn yếu kém; sự phối hợp giữa các tổ chức còn chưa đồng bộ, thiếu tính bền vững; sự phối hợp của một số tổ chức CT-XH chưa đạt hiệu quả cao; chưa phát huy hết vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức CT-XH trong phát triển du lịch cộng đồng...

Trường Chính trị tỉnh tổ chức Hội thảo “Thực tiễn và kinh nghiệm phát huy vai trò của người dân và doanh nghiệp trong phát triển du lịch cộng đồng ở Thanh Hoá hiện nay”.

Du lịch cộng đồng đang trở thành một xu hướng phát triển bền vững tại nhiều địa phương, trong đó có Thanh Hóa – nơi sở hữu nhiều tiềm năng về văn hóa, thiên nhiên và con người. Trong bối cảnh đó, vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội ngày càng được khẳng định như một lực lượng nòng cốt trong việc huy động sức dân, tổ chức hoạt động và giám sát quá trình phát triển du lịch cộng đồng. Để phát huy hiệu quả vai trò này, cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp mang tính chiến lược và thực tiễn.

Trước hết, việc nâng cao nhận thức của người dân về du lịch cộng đồng là yếu tố tiên quyết. MTTQ và các tổ chức CT-XH cần đổi mới phương thức tuyên truyền, sử dụng các nền tảng số như mạng xã hội, video ngắn, infographic để truyền tải thông tin một cách sinh động và dễ tiếp cận. Bên cạnh đó, việc lồng ghép nội dung tuyên truyền vào các buổi sinh hoạt chi hội, tổ chức các cuộc thi, diễn đàn sáng tạo sẽ góp phần lan tỏa tinh thần khởi nghiệp và bảo tồn văn hóa bản địa trong cộng đồng.

Tiếp theo, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực là giải pháp then chốt. MTTQ có thể phối hợp với các trường đại học, cao đẳng, trung cấp trong và ngoài tỉnh; tổ chức phi chính phủ để tổ chức các lớp tập huấn về quản trị homestay, kỹ năng hướng dẫn viên, giao tiếp và phục vụ khách du lịch. Việc huy động chuyên gia, tình nguyện viên và tổ chức các chuyến tham quan học tập mô hình thành công sẽ giúp người dân tiếp cận thực tiễn và nâng cao năng lực.

Một giải pháp quan trọng khác là xây dựng mô hình liên kết “bốn nhà” (Nhà nước – Nhà đầu tư – Nhà khoa học – Nhà nông), trong đó MTTQ đóng vai trò cầu nối. Việc thành lập các tổ hợp tác, hợp tác xã du lịch cộng đồng do các tổ chức CT-XH làm nòng cốt sẽ giúp quản lý hiệu quả các dịch vụ du lịch, đồng thời đảm bảo lợi ích cộng đồng. Nguồn lực xã hội hóa từ doanh nghiệp, tổ chức quốc tế cũng cần được huy động để đầu tư hạ tầng và hỗ trợ kỹ thuật.

Không thể thiếu là vai trò giám sát và phản biện xã hội của MTTQ. Việc giám sát thực hiện chính sách, phản biện các đề án phát triển du lịch cộng đồng và kiến nghị chính sách hỗ trợ như ưu đãi vốn vay, bảo tồn văn hóa gắn với sinh kế là những hoạt động thiết thực. Điều này không chỉ đảm bảo tính minh bạch mà còn giúp định hướng phát triển du lịch phù hợp với đặc thù văn hóa – xã hội của địa phương.

Du lịch cộng đồng là hướng đi đúng đắn, phù hợp với đặc thù văn hóa - xã hội của Thanh Hóa. Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội không chỉ là yêu cầu khách quan mà còn là điều kiện then chốt để phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vững, bao trùm và nhân văn. Trong thời gian tới, sự đồng hành của MTTQ và các đoàn thể cần được nâng tầm, được thể chế hóa bằng các chính sách cụ thể, nhằm huy động hiệu quả sức mạnh toàn dân trong sự nghiệp phát triển du lịch gắn với bảo tồn bản sắc văn hóa và nâng cao chất lượng cuộc sống nhân dân Thanh Hóa.

ThS. Hoàng Ngọc Bình

Trường Chính trị tỉnh Thanh Hóa