Quan trắc môi trường trong nuôi trồng thủy sản

Cán bộ Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 1 lấy mẫu kiểm nghiệm môi trường tại vùng nuôi ngao xã Hải Lộc (Hậu Lộc).

Phát triển nuôi trồng thủy sản (NTTS) gắn với công tác quan trắc môi trường để có những cảnh báo sớm, giúp người nuôi chủ động trong công tác quản lý các yếu tố môi trường và phòng ngừa dịch bệnh hiệu quả.

Hiện nay, toàn tỉnh có 19.000 ha NTTS; trong đó, diện tích nuôi nước ngọt 13.603 ha, nước lợ 3.734 ha và nước mặn 1.313 ha, tập trung chủ yếu ở các huyện Hậu Lộc, Hoằng Hóa, Quảng Xương, Tĩnh Gia, Nông Cống... Ngoài ra, có hàng trăm hộ nuôi cá lồng trên sông Chu, sông Mã, vụng Nghi Sơn (Tĩnh Gia) và các hồ thủy điện. Trong thời gian gần đây, liên tiếp xảy ra hiện tượng cá nuôi lồng, ngao chết hàng loạt ở các địa phương trong tỉnh, gây thiệt hại nặng nề cho người nuôi. Nguyên nhân được các ngành có liên quan của tỉnh, các viện nghiên cứu NTTS sau khi lấy mẫu xét nghiệm, xác định chủ yếu do vấn đề ô nhiễm nguồn nước từ nước thải sinh hoạt, nước thải nông nghiệp và nước thải công nghiệp, cũng như hoạt động NTTS không theo hướng dẫn đã làm gia tăng dịch bệnh thủy sản; biến đổi khí hậu cũng gây ảnh hưởng đến NTTS... Ngoài ra, tình trạng các hộ nuôi và cơ sở NTTS chưa có ý thức trong việc cải tạo ao nuôi, xử lý bùn thải không đúng quy định (một số nơi vẫn còn tình trạng bơm bùn thải trực tiếp ra các kênh nội đồng, hệ thống sông). Thực tế, qua theo dõi việc xử lý chất thải tại các vùng nuôi tôm công nghiệp hiện nay cho thấy, tình trạng nhiều cơ sở không bố trí ao lắng hoặc ao lắng không bảo đảm khả năng chứa và lắng lọc nước thải, nhất là các cơ sở nuôi tôm nhỏ lẻ, gây nguy cơ ô nhiễm môi trường. Không những thế, do việc xử lý môi trường ao nuôi không bảo đảm dẫn đến ảnh hưởng chất lượng nguồn nước cấp và ô nhiễm môi trường ngay tại ao nuôi làm cho dịch bệnh lây lan, bùng phát tại khu vực NTTS tập trung...

Để cung cấp thông tin chất lượng nước giúp người nuôi có kế hoạch sử dụng nước, chủ động trong công tác quản lý chất lượng nước trong ao nuôi và phòng ngừa dịch bệnh hiệu quả, hàng năm Chi cục Thú y và Chăn nuôi xây dựng kế hoạch quan trắc môi trường nuôi tôm nước lợ, nuôi ngao tại 5 huyện Nga Sơn, Hậu Lộc, Hoằng Hóa, Quảng Xương, Tĩnh Gia. Các chỉ tiêu quan trắc, chủ yếu như: H2S; NH3; PO4; NO2; PH; độ mặn... với tần suất quan trắc 2 lần/tháng. Các số liệu thu thập được là cơ sở quan trọng để ban hành các biện pháp về bảo vệ môi trường và giúp cho việc ngăn chặn sớm nguy cơ ô nhiễm và phát sinh dịch bệnh, từ đó giảm nhẹ phạm vi, mức độ ảnh hưởng cũng như chi phí xử lý ô nhiễm và phòng trừ dịch bệnh ở các vùng nuôi. Gửi văn bản cho các huyện, xã có điểm quan trắc sau khi có kết quả để phối hợp thực hiện. Đồng thời, khuyến cáo đến hộ nuôi thực hiện các biện pháp ứng phó và phòng ngừa thích hợp để tránh thiệt hại trong sản xuất. Bên cạnh đó, thường xuyên theo dõi, kiểm tra các yếu tố môi trường nước trong ao nuôi, theo dõi thời tiết, sức khỏe của thủy sản nuôi, diễn biến mầm bệnh... để chủ động xử lý kịp thời hoặc báo cáo cho địa phương. Mặt khác, khuyến cáo người nuôi chọn con giống từ các trang trại có uy tín và xét nghiệm bệnh trên con giống trước khi thả nuôi để tránh thiệt hại... Tuy nhiên, theo đánh giá của Chi cục Thú y và Chăn nuôi, hiện nay công tác quan trắc môi trường NTTS ở các địa phương chưa được quan tâm đầu tư đúng mức, kinh phí đầu tư ít, đào tạo nhân lực và kinh nghiệm thực tế chưa nhiều. Trang thiết bị phục vụ công tác quan trắc chưa được đầu tư đồng bộ bảo đảm cho hoạt động quan trắc diễn ra thường xuyên. Nhân lực quan trắc môi trường NTTS ở các địa phương còn thiếu, ít được đào tạo. Bên cạnh đó, phần mềm cơ sở dữ liệu chưa được hoàn thiện để thống nhất chia sẻ thông tin từ Trung ương đến địa phương. Một số thời điểm chế độ thông tin cảnh báo được gửi đến cơ quan quản lý, cơ sở nuôi còn chậm chưa đáp ứng yêu cầu chỉ đạo sản xuất...

Lê Trung