Du lịch cộng đồng bản Mạ kỳ vọng trở thành điểm đến hấp dẫn

Nằm bên dòng sông Chu hiền hòa, bản Mạ - khu phố Thanh Xuân, thị trấn Thường Xuân đẹp như một bức tranh sơn thủy với núi đồi bao bọc những căn nhà sàn yên bình, nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Thái… Và nơi đây, dựa trên tiềm năng, thế mạnh nhưng không làm mất đi bản sắc vốn có, được kỳ vọng là một trong những điểm đến du lịch cộng đồng hấp dẫn của vùng đất quế Châu Thường.

Nằm bên dòng sông Chu, bản Mạ bình yên với cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp. Ảnh trong trang: K.L

Đắm say bản Mạ

Bản Mạ - khu phố Thanh Xuân nằm ngay bên cạnh đường tỉnh 519. Nơi đây khi xưa vốn bị “chia cắt” bởi dòng sông Chu khiến cho việc giao thương với bên ngoài gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, từ khi cây cầu treo bản Mạ được Nhà nước đầu tư xây dựng và đưa vào sử dụng, mọi thứ đã dần thay đổi. Không chỉ thuận tiện cho việc đi lại, cầu treo bản Mạ như một điểm nhấn đong đầy chất thơ tô vẽ thêm cho bức tranh phong cảnh của bản làng người Thái.

Qua cầu treo bản Mạ là bản làng bình yên, xinh đẹp hiển hiện trước mắt. Những căn nhà sàn truyền thống nằm nép dưới tán cây rừng, đan xen những thửa ruộng bậc thang diện tích không lớn, nhưng được người dân nơi đây quý trọng, chăm chút gieo trồng để có hạt gạo, hạt ngô. Nếu để miêu tả ngắn gọn về cảnh sắc nơi đây, có lẽ chính là yên bình và hoang sơ. Sự yên bình của cuộc sống chưa bị đô thị hóa, con người vốn quen với tự cung, tự cấp, trồng lúa ngoài ruộng, rau trong vườn, ngô trên nương và cá ngoài sông, suối. Và hoang sơ trong cảnh sắc thiên nhiên vốn có mà tạo hóa đã ban tặng cho nơi này.

Nếu trên địa bàn huyện Thường Xuân, đồng bào Thái chiếm số lượng dân số lớn, thì bản Mạ chính là một bản người Thái đặc trưng với 100% người dân tộc Thái. Nơi đây, có sự quần cư của 56 hộ gia đình với trên 250 nhân khẩu. Noi theo kinh nghiệm của cha ông, người Thái ở bản Mạ khi lập bản làng đã nương theo các con sông, con suối nhằm thuận tiện cho việc canh tác, sản xuất nông nghiệp và đánh bắt tôm, cá.

Là một bản người Thái đặc trưng, bởi vậy đến bản Mạ du khách không chỉ được đắm say trong cảnh sắc thiên nhiên mà còn mải mê tìm hiểu văn hóa truyền thống của đồng bào Thái nơi đây. Từ chuyện gieo trồng, ẩm thực đến đời sống văn hóa tinh thần... Trong quan niệm của người Thái nói chung, người Thái ở bản Mạ nói riêng luôn tin rằng “vạn vật hữu linh”. Hiểu điều đó, sẽ không ngạc nhiên khi ta thấy người dân thờ “hòn đá”, mời con trâu, cái cày cùng ăn cỗ ngày tết... Mọi công việc quan trọng của bản làng đều phải “xin phép” thần linh.

Sống nơi núi cao, việc canh tác, sản xuất vốn không dễ dàng, nên người Thái cực kỳ coi trọng lương thực làm ra, trong đó đặc biệt là hạt gạo - gạo nếp. Đến với vùng đất này, cùng ăn bữa cơm với người dân, sẽ không thể thiếu món xôi nếp nương. Hạt gạo trồng trên ruộng cạn thường xuyên thiếu nước, không bóng bẩy nhưng đồ thành xôi, để nguội thì dẻo dai, hấp dẫn thực sự. Đặc biệt, trong dịp lễ, tết, mâm cúng của người Thái sẽ không thể thiếu xôi ngũ sắc. Màu sắc “nhuộm” xôi được lấy hoàn toàn từ lá cây, quả của đại ngàn.

Bên cạnh xôi ngũ sắc, các món ăn từ cá, tôm sông và đồ nướng cũng là đặc sản trong ẩm thực của người Thái ở bản Mạ. Không có thói quen sử dụng gia vị công nghiệp chế biến sắn, trong gian bếp của người Thái ở bản Mạ không thể thiếu hạt mắc khẻn (tiêu rừng); hạt dổi... để từ đây chế biến ra đủ thứ gia vị tự nhiên, đậm hương núi rừng.

Ở bản Mạ, còn lưu giữ số lượng lớn nhà sàn truyền thống của đồng bào Thái. Trong không gian văn hóa truyền thống, sau những vất vả lao động ban ngày, đêm xuống người dân lại tập trung bên bếp lửa để “khặp” cho nhau nghe lời hát, lời mời, lời chào từ thuở cha ông; rồi khua luống, đánh cồng chiêng trong dịp lễ, tết của bản làng, đến những tri thức văn hóa dân gian như bài thuốc hay, vị thuốc quý được lặng lẽ trao truyền... Cứ như vậy, văn hóa truyền thống được gìn giữ, tạo thành nét đẹp văn hóa hấp dẫn của bản làng người Thái bên bờ sông Chu.

“Chuyển mình” để trở thành điểm đến hấp dẫn.

Với sự ưu ái của cảnh sắc thiên thiên và giá trị văn hóa truyền thống được trao truyền, bản Mạ sở hữu tiềm năng, thế mạnh cho phát triển du lịch cộng đồng. Và trong Đề án Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Thường Xuân đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030, bản Mạ được xác định là một trong những điểm đến du lịch cộng đồng nổi bật của huyện. Theo đó, hạ tầng trong thôn được bê tông hóa sạch sẽ giúp cho việc đi lại được thuận tiện; 100% các gia đình trong thôn đều có điện nước đầy đủ, hợp vệ sinh; sóng điện thoại, mạng Internet cơ bản được phủ khắp...

Về với bản Mạ, du khách được trải nghiệm sinh hoạt văn hóa đặc sắc và thưởng thức ẩm thực truyền thống của người Thái.

Xác định làm du lịch cộng đồng ở bản Mạ có thể đi chậm - đi sau nhưng phải bền vững, vậy nên cùng với việc định hướng cho người dân về du lịch cộng đồng, các hộ trong thôn còn được tạo điều kiện tham quan các mô hình du lịch cộng đồng nổi tiếng trong và ngoài tỉnh như: Pù Luông (Bá Thước); bản Lác ở Mai Châu (Hòa Bình)... để tìm hiểu về các ứng xử, phục vụ khách du lịch; tập huấn công tác vệ sinh nhà cửa, vệ sinh môi trường, cảnh quan thiên nhiên. Năm 2021, người dân trong thôn còn được tham gia lớp tập huấn về kỹ năng nấu ăn để phù hợp với nhiều đối tượng khách du lịch...

Là một trong số những hộ gia đình đầu tiên trong bản Mạ làm du lịch cộng đồng, anh Lữ Văn Tính, chủ Homestay ẩm thực Tính Tuyến, chia sẻ: “Trước đây vợ chồng tôi đi làm ăn xa nhà, trong một dịp về quê nghỉ tết đã được chính quyền địa phương định hướng về việc làm du lịch cộng đồng, sau nhiều đắn đo cũng quyết định ở lại quê nhà. Đến thời điểm hiện tại, dù ảnh hưởng của dịch COVID-19 song thu nhập nhìn chung vẫn ổn định hơn so với đi làm xa. Khách đến bản Mạ được thưởng thức các món ăn truyền thống như canh đắng, cá (hấp, nướng), canh uôi, tôm sông... do chính gia đình chế biến”.

Không phải đến thời điểm hiện tại du lịch cộng đồng ở bản Mạ mới xuất hiện, từ năm 2016 đã bắt đầu manh nha. Song thực tế, sự “chuyên nghiệp” thì mới bước đầu hình thành và từng bước đa dạng hóa “sản phẩm” du lịch. Ngoài việc ngắm cảnh, khám phá thiên nhiên, trong thời gian tới, du lịch cộng đồng ở bản Mạ còn hướng du khách đến những hoạt động trải nghiệm như tìm hiểu nghề truyền thống dệt thổ cẩm; chèo thuyền Kayak trên sông Chu; đạp xe... để từ đó có thể lưu trú. Ông Vi Văn Sinh, Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa, Thông tin, Thể thao và Du lịch huyện Thường Xuân, nhìn nhận: “Bản Mạ nằm ngay bên đường lớn thuận tiện giao thông, cách TP Thanh Hóa chỉ hơn 60 km, lại sở hữu cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp và không gian văn hóa đặc sắc... đó là những điều kiện cần để phát triển du lịch cộng đồng. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế như trang thiết bị phục vụ cho hoạt động lưu trú, ăn uống, trải nghiệm còn thiếu, chưa thực sự đồng bộ, thiếu chuyên nghiệp. Cùng với đó, kỹ năng ứng xử, đón tiếp du khách, đặc biệt khách ngoại quốc (ngoại ngữ) vẫn cần phải trau dồi, bổ trợ...”.

Được biết, với mong muốn đưa bản Mạ sớm trở thành điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn, thời gian qua huyện Thường Xuân cùng với việc đầu tư kinh phí, nâng cấp hạ tầng giao thông đi lại, bằng nhiều “kênh” khác nhau đã và đang mời gọi các nhà đầu tư lớn đến bản Mạ đầu tư vào du lịch cộng đồng, trên nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng nhưng phải bảo tồn tối đa, giữ được bản sắc văn hóa truyền thống của điểm đến, với hy vọng du lịch cộng đồng ở bản Mạ có thể “đi sau” nhưng phát triển phải bền vững.

Khánh Lộc