Chuyển từ thuế khoán sang kê khai - Tạo động lực cho phát triển hộ kinh doanh (Bài cuối): Minh bạch, công bằng giữa các chủ thể kinh doanh

Từ ngày 1/1/2026, sẽ chính thức xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ và cá nhân kinh doanh. Đây là một trong những quyết sách quan trọng được nêu rõ tại Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, đánh dấu bước chuyển căn bản trong cách thức quản lý thuế, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế hiện đại, thúc đẩy minh bạch và nâng cao năng lực cạnh tranh của khu vực kinh tế tư nhân. Thay vì nộp thuế khoán “cho xong”, hộ kinh doanh sẽ tiếp cận phương thức quản trị minh bạch, rõ ràng, chủ động thông qua cơ chế tự khai, tự nộp.

Cán bộ Thuế cơ sở 3 hướng dẫn trực tiếp hộ kinh doanh chuyển từ thuế khoán sang thuế kê khai.

Nền tảng để bảo đảm công bằng về thuế

Theo đánh giá của Thuế tỉnh Thanh Hóa, trong những năm qua công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh có nhiều bước tiến tích cực. Thu ngân sách nhà nước từ khu vực hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có xu hướng tăng trưởng tốt. Kết quả này có được nhờ ngành thuế đã triển khai đồng bộ các giải pháp quản lý và hỗ trợ hộ kinh doanh, vừa tạo thuận lợi cho người nộp thuế, vừa nâng cao tính tự giác tuân thủ của người nộp thuế.

Tính đến đầu tháng 12/2025, trên địa bàn tỉnh có hơn 31.000 cá nhân, hộ kinh doanh đang nộp thuế theo phương pháp khoán. Phương pháp thuế khoán hiện được áp dụng cho các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, có doanh thu thấp, không thực hiện chế độ kế toán. Theo đó, cơ quan thuế chỉ cần căn cứ vào doanh thu ước tính hằng năm để xác định mức thuế phải nộp, nên phương pháp này được đánh giá là đơn giản, dễ thực hiện, tiết kiệm thời gian và chi phí kê khai, người nộp thuế cũng ít gặp rủi ro bị xử phạt do chậm nộp hồ sơ hoặc sai sót trong chứng từ kế toán. Ngoài ra, việc theo dõi, giám sát nghĩa vụ thuế cũng thuận lợi hơn, góp phần hạn chế tranh chấp, khiếu nại.

Tuy nhiên, phương pháp này đang bộc lộ nhiều bất cập và không còn phù hợp với tình hình thực tế. Hiện nay, hoạt động kinh doanh của các hộ cá thể đã mở rộng về quy mô và đa dạng về hình thức. Nhiều hộ không chỉ kinh doanh tại một địa điểm cố định mà còn hoạt động trên các sàn thương mại điện tử, nền tảng số hoặc sở hữu chuỗi cửa hàng. Mặt khác, việc xác định thuế khoán dựa trên doanh thu ước tính, đặc biệt với các ngành nghề có biên độ lợi nhuận khác nhau và quy mô lớn, không phản ánh đúng thực tế kết quả hoạt động kinh doanh của hộ cá thể. Điều này dễ dẫn đến tình trạng bất bình đẳng giữa các loại hình kinh doanh và không tạo động lực cho hộ cá thể phát triển lên doanh nghiệp vừa và nhỏ. Hơn nữa, cơ chế này không khuyến khích sự minh bạch trong khai báo doanh thu, một số hộ kinh doanh lợi dụng khai thấp doanh thu thực tế dẫn tới thất thu ngân sách nhà nước. Ngược lại, một số trường hợp thua lỗ, cá nhân vẫn phải nộp thuế theo mức cố định, gây thiếu công bằng trong thực hiện nghĩa vụ thuế.

Như vậy, dù thuế khoán có ưu điểm là đơn giản, nhưng phương pháp kê khai lại giúp hộ kinh doanh minh bạch hơn, thuận lợi hơn khi tiếp cận nguồn vốn vay và mở rộng hoạt động sản xuất, kinh doanh. Việc sử dụng hóa đơn điện tử cũng góp phần rút ngắn thời gian giao dịch, đồng thời bảo đảm số thuế phải nộp bám sát doanh thu thực tế. Điều này giúp hộ kinh doanh giảm áp lực vào những thời điểm khó khăn, chủ động hơn trong kế hoạch tài chính và xây dựng phương án kinh doanh phù hợp với tình hình thực tế.

Giúp hộ kinh doanh tiếp cận mô hình quản trị hiện đại

Hiện trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa có không ít hộ kinh doanh nhỏ lẻ đã chủ động tiếp cận và làm quen với phần mềm quản lý bán hàng, máy tính tiền, các nền tảng thanh toán số. Phương thức kê khai gắn với hóa đơn điện tử, sổ sách kế toán được quản lý trên phần mềm giúp hoạt động kinh doanh được “số hóa” toàn bộ. Thay vì phải lưu trữ nhiều loại giấy tờ, hóa đơn, sổ ghi chép thủ công, giờ đây hộ kinh doanh có thể theo dõi doanh thu, chi phí, công nợ... trên cùng một nền tảng. Trong tháng đầu của đợt cao điểm 60 ngày chuyển đổi thuế, ngành thuế Thanh Hóa triển khai hướng dẫn trực tiếp, phối hợp với chính quyền địa phương và các đơn vị công nghệ để tư vấn giải pháp quản lý hàng hóa theo đặc thù từng ngành.

Nhà thuốc Hiếu Huệ ở phường Hạc Thành sử dụng ứng dụng eTax Mobile quản lý thuế một cách thuận tiện.

Cùng với đó, các nhà cung cấp dịch vụ, đại lý thuế và công ty kế toán cũng tích cực hỗ trợ thông qua ưu đãi về thiết bị, chi phí và tư vấn miễn phí, giúp giảm gánh nặng cho hộ kinh doanh và thúc đẩy việc ký cam kết chuyển đổi. Việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền trên địa bàn tỉnh đang diễn ra đúng tiến độ. Đến nay, 100% hộ kinh doanh đã được tiếp cận thông tin và thực hiện thủ tục thuế điện tử thuận lợi. Điều này không chỉ giúp kê khai thuế, phát hành hóa đơn mà còn là “trợ lý số” giúp hộ kinh doanh từng bước tiếp cận mô hình quản trị hiện đại, thuận lợi khi mở rộng quy mô hoặc chuyển đổi lên doanh nghiệp sau này.

Thực tế cho thấy, nhiều hộ kinh doanh đã nhận thấy lợi ích của việc chuyển đổi và chủ động thực hiện. Toàn tỉnh đã có 24.524 hộ cài đặt eTax Mobile để kê khai, nộp thuế điện tử và truyền dữ liệu cho cơ quan thuế, riêng trong năm 2025 có 2.350 hộ kinh doanh cài đặt eTax Mobile, đạt 243,1% so với kế hoạch Cục Thuế giao; ngành thuế tỉnh cũng đã rà soát cơ sở dữ liệu của 100% hộ kinh doanh để bảo đảm các điều kiện hỗ trợ chuyển đổi.

Chị Dương Thị Huệ, chủ nhà thuốc Hiếu Huệ ở phường Hạc Thành cho biết: “Tôi thấy việc chuyển đổi từ hộ khoán sang hộ kê khai giúp minh bạch, kiểm soát dòng tiền, đầu ra - đầu vào rõ ràng. Một khi minh bạch dòng tiền sẽ giúp hộ kinh doanh dễ dàng tiếp cận với nguồn vốn từ ngân hàng. Kê khai thuế minh bạch cũng giúp giảm những rủi ro về sau. Tôi được cán bộ Thuế Cơ sở 1 tỉnh Thanh Hóa hướng dẫn cài đặt ứng dụng eTax Mobile rất tiện dụng, bảo đảm an toàn, dễ tra cứu và có thể nộp thuế cũng như theo dõi nghĩa vụ thuế mọi lúc, mọi nơi vì không phải làm nhiều thủ tục, chỉ cần nhập và chuyển khoản là xong. Tôi tin tưởng với quyết định chuyển đổi lên thuế kê khai của mình và cho rằng đây là quyết định đúng. Ban đầu sẽ hơi khó khăn nhưng dần dần sẽ quen thôi”.

Nhiều năm kinh doanh bán buôn quần áo, chị Trần Thị Dung, chủ cửa hàng quần áo Thanh Tâm ở chợ Vườn Hoa (phường Hạc Thành) được tuyên truyền chuyển đổi từ hình thức thuế khoán sang kê khai, chị đã đăng ký và được hướng dẫn dùng phần mềm KiotViet và hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Do vậy, đến nay việc chuyển sang phương pháp kê khai thuế mới cũng thuận lợi hơn. Chị Dung chia sẻ: “Khó nhất với những hộ kinh doanh lâu năm như chúng tôi là xử lý lượng hàng tồn từ các năm trước, thường thiếu chứng từ nguồn gốc. Chúng tôi đang phối hợp với cán bộ thuế để được hướng dẫn phương án phù hợp, tạo yên tâm khi chuyển đổi mô hình”.

Thời điểm này đang là thời gian nước rút để toàn hệ thống thuế cùng các hộ kinh doanh chuẩn bị cho một bước chuyển căn bản. Thành công của cải cách này không chỉ phụ thuộc vào thể chế, công nghệ, mà còn là sự đồng hành, ủng hộ của toàn xã hội - đặc biệt là chính quyền cơ sở và bản thân người nộp thuế.

Trưởng Thuế Thanh Hóa Nguyễn Văn Thủy, khẳng định: “Chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai là chủ trương lớn của nhà nước, nhằm theo dõi, quản lý hoạt động kinh doanh bằng số liệu thực tế thông qua ghi chép sổ sách kế toán, hóa đơn và tài khoản ngân hàng. Đây là nền tảng để bảo đảm công bằng về thuế, nghĩa vụ thuế gắn với kết quả sản xuất, kinh doanh thực tế, đồng thời phù hợp với xu thế kinh tế số và hội nhập. Phương châm hành động xuyên suốt của ngành thuế Thanh Hóa là “Rõ đầu mối - Rõ trách nhiệm - Không phát sinh chi phí - Minh bạch, thống nhất”, giúp người nộp thuế kê khai và nộp thuế điện tử dễ dàng, hoàn toàn miễn phí. Đồng thời, tăng cường tuân thủ tự nguyện, minh bạch và công bằng trong việc kê khai, nộp thuế của hộ kinh doanh; giúp người nộp thuế chủ động thực hiện nghĩa vụ thuế. Xây dựng cơ sở dữ liệu “sạch, thống nhất, đầy đủ” làm tiền đề cho công tác quản lý hộ kinh doanh kê khai từ năm 2026”.

Khi minh bạch, công bằng trở thành chuẩn mực, hộ kinh doanh tự tin mở rộng hợp tác, hội nhập, doanh thu sẽ tăng một cách tự nhiên. Việc chuyển đổi mô hình quản lý từ thuế khoán sang kê khai không chỉ là thay đổi phương pháp tính thuế, mà còn là bước tiến về chuyển đổi số, công khai, minh bạch, hướng tới một nền quản trị thuế hiện đại, công bằng và thuận lợi cho người nộp thuế.

Bài và ảnh: Ngọc Phương