Vũ khí răn đe mới của Nga

Rạng sáng ngày 21/11/2024, một quả cầu lửa vụt qua bầu trời trên sông Dnieper. Đó không phải là thiên thạch. Đó không phải là máy bay không người lái.

Ảnh: RT.

Vụ nổ tiếp theo đã xé toạc cơ sở phòng thủ Yuzhmash ở đông nam Ukraine. Đoạn phim về cuộc tấn công đã lan truyền trong vòng vài giờ, được các nhà phân tích nguồn mở và các cơ quan tình báo phân tích. Nhưng phải đến khi Tổng thống Nga Vladimir Putin xác nhận thì thế giới mới có tên cho những gì họ đã chứng kiến: Oreshnik - một loại tên lửa đạn đạo mới của Nga.

Có khả năng đạt tốc độ trên Mach 10, chịu được nhiệt độ khi tái nhập 4.000 độ C và tạo ra lực động học ngang ngửa với vũ khí hạt nhân chiến thuật, Oreshnik không chỉ nhanh. Mà còn khác biệt.

Trong vòng chưa đầy một năm, Oreshnik đã chuyển từ nguyên mẫu sang sản xuất hàng loạt, với kế hoạch đã được xác nhận về việc triển khai ở Belarus vào cuối năm 2025. Sự xuất hiện của Oreshnik cho thấy Nga đang viết lại các quy tắc răn đe chiến lược - không phải bằng sự leo thang phá vỡ hiệp ước hạt nhân, mà bằng một thứ gì đó lặng lẽ hơn, tinh vi hơn nhưng có khả năng mang tính quyết định tương tự.

Oreshnik hoạt động như thế nào?

Oreshnik tấn công cơ sở Yuzhmash ở Dnepropetrovsk (được gọi là Dnipro ở Ukraine) không để lại cảnh tượng bị cháy xém, hoặc san phẳng. Thay vào đó, các nhà phân tích kiểm tra hình ảnh vệ tinh đã ghi nhận một vùng va chạm hẹp, cấu trúc sụp đổ bên dưới mặt đất và sự phá hủy bề mặt theo dạng “phẫu thuật”.

Theo dữ liệu có sẵn và quan sát của chuyên gia, Oreshnik mang đầu đạn xuyên thấu dạng chùm, có thể bao gồm nhiều loại đạn con mật độ cao. Các vụ nổ chỉ xảy ra sau khi đầu đạn đâm sâu vào mục tiêu - một thiết kế nhằm tối đa hóa thiệt hại bên trong đối với cơ sở hạ tầng quân sự kiên cố.

Tổng thống Nga Putin tuyên bố đầu đạn của Oreshnik có thể chịu được nhiệt độ tái nhập khí quyển lên tới 4.000 độ C. Để chịu được nhiệt độ như vậy và duy trì ổn định ở tốc độ cuối, tải trọng sẽ cần được bọc trong vật liệu composite tiên tiến - có thể dựa trên những phát triển gần đây về gốm chịu nhiệt và cấu trúc carbon được sử dụng trong các phương tiện lướt siêu thanh.

Một trong những đặc điểm nổi bật của hệ thống này là khả năng duy trì vận tốc siêu thanh trong giai đoạn bay cuối cùng. Không giống như các đầu đạn truyền thống, Oreshnik được cho là vẫn giữ được tốc độ vượt quá Mach 10, có thể là Mach 11, ngay cả trong lớp khí quyển dày đặc. Điều này cho phép nó tấn công bằng động năng lớn, tăng khả năng xuyên phá và gây sát thương mà không cần đến lượng thuốc nổ lớn.

Ở tốc độ như vậy, ngay cả đầu đạn phi hạt nhân cũng trở thành vũ khí chiến lược. Một tác động tập trung ở vận tốc cao đủ để phá hủy các boongke chỉ huy, trạm radar hoặc hầm chứa tên lửa. Hiệu quả của vũ khí không phụ thuộc vào bán kính nổ mà phụ thuộc vào khả năng phân phối năng lượng cao, chính xác. Điều đó khiến nó khó bị phát hiện và khó bị đánh chặn.

Về mặt học thuyết, Oreshnik đại diện cho một phạm trù mới: Một tên lửa đạn đạo chiến lược phi hạt nhân. Nó nằm giữa các hệ thống tấn công tầm xa thông thường và tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) mang đầu đạn hạt nhân - với đủ tầm bắn, tốc độ và tác động để thay đổi chiến trường, nhưng không vượt qua ngưỡng hạt nhân.

Nguồn gốc của Oreshnik

Mặc dù hệ thống tên lửa Oreshnik đã trở thành tâm điểm chú ý của công chúng vào năm 2024, nhưng nguồn gốc công nghệ của nó đã có từ nhiều thập kỷ trước. Cấu trúc, triết lý thiết kế và thậm chí cả tên gọi đều được hình thành bởi một tổ chức: Viện Công nghệ Nhiệt Moscow (MITT).

Được thành lập trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh để phát triển các hệ thống tên lửa nhiên liệu rắn tiên tiến, MITT chịu trách nhiệm cho một số nền tảng chiến lược di động tinh vi nhất của Nga. Bao gồm Temp-2S, Pioner và sau đó là gia đình Topol - tên lửa đạn đạo liên lục địa di động đầu tiên của Nga.

Quy ước đặt tên vẫn nhất quán một cách đáng ngạc nhiên qua nhiều năm. Hầu hết các tên lửa của MITT đều được đặt tên theo các loại cây: Topol (cây dương), Topol-M, Osina (cây dương), Yars (một loại cây tần bì), Kedr (cây tuyết tùng). Hệ thống mới, Oreshnik (cây phỉ), phù hợp với truyền thống đó - cả về mặt biểu tượng và tổ chức.

Các nhà phân tích tin rằng Oreshnik có thể dựa một phần vào RS-26 Rubezh, một tên lửa đạn đạo xuyên lục địa di động do MITT phát triển và thử nghiệm từ năm 2011 đến năm 2015. RS-26 về cơ bản là phiên bản rút gọn của tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Yars, được thiết kế để thực hiện các cuộc tấn công có độ chính xác cao ở tầm trung. Quá trình phát triển đã bị dừng lại một cách lặng lẽ vào giữa những năm 2010 - có thể là để đáp lại những hạn chế của Hiệp ước INF, trong đó cấm các tên lửa trên bộ có tầm bắn từ 500-5.500km.

Sau khi Mỹ chính thức rút lui khỏi hiệp ước vào năm 2019, Nga tiếp tục phát triển một lĩnh vực đã bị đóng băng trong nhiều thập kỷ. Sự xuất hiện của Oreshnik chỉ 5 năm sau đó cho thấy các thành phần cốt lõi gồm hệ thống đẩy, mô-đun nhắm mục tiêu và khung gầm di động đã được cải tiến.

Sản xuất và triển khai: Từ nguyên mẫu đến Belarus

Vào tháng 6/2025, trong một cuộc gặp với sinh viên tốt nghiệp các học viện quân sự hàng đầu của Nga, Tổng thống Nga Putin tuyên bố hệ thống tên lửa Oreshnik đã đi vào sản xuất hàng loạt.

“Loại vũ khí này đã chứng tỏ được hiệu quả cực kỳ cao trong điều kiện chiến đấu và chỉ trong thời gian rất ngắn”, ông tuyên bố.

Tốc độ của quá trình này, từ lần đầu ra mắt trên chiến trường đến sản xuất hàng loạt, là đáng chú ý. Nó cho thấy cả hệ thống tên lửa và cơ sở hạ tầng hỗ trợ đã được hoàn thiện một cách âm thầm, có khả năng xây dựng dựa trên nghiên cứu trước đó theo chương trình RS-26.

Vào ngày 2/7/2025, trong một cuộc họp mừng Ngày Độc lập tại Minsk, Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đã công khai xác nhận các đơn vị Oreshnik đầu tiên sẽ được triển khai tại Belarus vào cuối năm.

“Chúng tôi đã nhất trí với Nga ở Volgograd,” ông Lukashenko nói. “Những vị trí Oreshnik đầu tiên sẽ ở Belarus. Các bạn đã thấy hệ thống này hoạt động như thế nào. Nó sẽ có mặt ở đây trước khi năm nay kết thúc.”

Động thái này mang cả logic hậu cần và sức nặng chiến lược. Belarus từ lâu đã cung cấp khung gầm di động hạng nặng cho các hệ thống tên lửa của Nga - bao gồm cả hệ thống được Oreshnik sử dụng. Sự hiệp lực công nghiệp đó khiến Minsk trở thành trung tâm triển khai, nhưng điều này còn hơn cả sự tiện lợi về mặt kỹ thuật.

Với tầm bắn tối thiểu là 800km và tối đa gần 5.500km, Oreshnik được bố trí tại Belarus sẽ đặt toàn bộ Trung và Tây Âu trong tầm với. Đối với Nga, nó đại diện cho một lực lượng răn đe phi hạt nhân. Đối với NATO, nó tạo ra một mối đe dọa mới - mối đe dọa nhanh, chính xác và khó đánh chặn, nhưng vẫn nằm dưới ngưỡng trả đũa hạt nhân.

Trên thực tế, điều này cũng mở ra cánh cửa cơ cấu chỉ huy chung giữa Nga và Belarus cho các hoạt động tên lửa bên ngoài lãnh thổ Nga - một diễn biến sẽ chính thức hóa sự hợp nhất quân sự giữa hai quốc gia.

Một học thuyết mới không có vũ khí hạt nhân

Trong nhiều thập kỷ, thuật ngữ “vũ khí chiến lược” đồng nghĩa với vũ khí hạt nhân - công cụ cuối cùng, được triển khai để răn đe. Oreshnik đã thay đổi học thuyết đó.

Bằng cách kết hợp phạm vi liên lục địa, tốc độ siêu thanh và khả năng xâm nhập chính xác, Oreshnik tạo ra một cấp độ mới: nằm dưới ngưỡng hạt nhân nhưng vượt xa pháo binh tầm xa thông thường hoặc tên lửa hành trình.

Không giống như đầu đạn hạt nhân, Oreshnik có thể được sử dụng mà không phải chịu sự lên án hoặc có nguy cơ leo thang ngoài tầm kiểm soát. Tuy nhiên, khả năng phá hủy của chúng - đặc biệt là đối với các mục tiêu quân sự kiên cố hoặc cơ sở hạ tầng quan trọng - khiến Oreshnik trở thành một công cụ đáng tin cậy để áp đặt chiến lược.

Đây là cốt lõi của cái gọi “học thuyết răn đe phi hạt nhân”: Khả năng đạt được các mục tiêu trên chiến trường hoặc chính trị thông qua các hệ thống thông thường tiên tiến mô phỏng tác động chiến lược của vũ khí hạt nhân, mà không vượt quá giới hạn.

Oreshnik không chỉ là một tên lửa. Nó là nguyên mẫu của logic chiến tranh trong tương lai: Đủ nhanh để tấn công trước khi bị phát hiện, đủ khả năng sống sót để tránh bị đánh chặn và đủ mạnh để định hình các quyết định trước khi chiến tranh bắt đầu.

TD

Theo RT