Ukraine tấn công 5 sân bay Nga: mô hình chiến tranh bất đối xứng

Hôm 2/6, Ukraine đã thực hiện một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái chưa từng có vào các căn cứ không quân của Nga.

Chiến dịch có tên Spiderweb, do Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) chỉ đạo, đã phá hủy các tài sản hàng không quan trọng của Nga, khiến nhiều máy bay bị hư hại, nhắm vào các sân bay Olenya, Belaya, Dyagilevo, Ivanovo và Voskresensk.

Các nguồn tin từ Ukraine khẳng định các cuộc không kích đã ảnh hưởng tới 34% phi đội máy bay ném bom chiến lược của Moscow, trị giá 7 tỷ đô la.

Trong khi Nga thừa nhận các cuộc tấn công nhưng không nêu rõ mức độ tổn thất, sự táo bạo của hoạt động này báo hiệu một giai đoạn mới trong cuộc xung đột, khi máy bay không người lái giá rẻ thách thức sự thống trị của máy bay chiến đấu trị giá hàng triệu đô la.

Chiến dịch này đánh vào trung tâm sức mạnh không quân của Nga. Olenya, nằm gần Murmansk, cách Ukraine khoảng 1.200 dặm, là nơi đặt máy bay ném bom Tupolev Tu-95 và Tu-22M3, những loại máy bay thiết yếu cho các cuộc tấn công bằng tên lửa tầm xa.

Belaya, ở vùng Irkutsk của Siberia cách biên giới Ukraine hơn 2.800 dặm, là nơi có những máy bay tương tự, bao gồm máy bay vận tải Tu-95 và An-12. Dyagilevo, ở Ryazan, cách Ukraine 320 dặm, đóng vai trò là trung tâm huấn luyện cho máy bay ném bom chiến lược, trong khi Ivanovo, cách đó 500 dặm, và Voskresensk hỗ trợ các tài sản bổ sung.

Theo các nguồn tin tình báo Ukraine được trích dẫn bởi Kyiv Post, SBU đã triển khai 117 máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất (FPV), được tuồn vào Nga bên trong những chiếc xe tải có mái che có thể thu vào, cho phép phóng gần các căn cứ không quân. Hoạt động này được lên kế hoạch trong 18 tháng dưới sự giám sát của Tổng thống Volodymyr Zelensky và Trung tướng Vasyl Maliuk, giám đốc SBU, nhằm mục đích phá vỡ khả năng ném bom các thành phố Ukraine của Nga.

Máy bay không người lái FPV của Ukraine, có thể bao gồm các mẫu như UJ-22 Airborne, đại diện cho một cách tiếp cận mang tính cách mạng đối với chiến tranh. Với chi phí chỉ 10.000 đô la một chiếc, những chiếc máy bay không người lái này được sản xuất hàng loạt, cho phép Ukraine triển khai chúng với số lượng lớn. Chiến thuật phóng từ xe tải gần căn cứ không quân của SBU đã vượt qua giới hạn phạm vi, với mỗi máy bay không người lái được điều khiển bởi một phi công riêng lẻ sử dụng nguồn cấp dữ liệu video thời gian thực để có độ chính xác tuyệt đối.

Các video do SBU công bố, được CNN xác minh, cho thấy cảnh máy bay bốc cháy tại Belaya.

Theo Reuters, hoạt động hậu cần của chiến dịch này rất đáng kinh ngạc: máy bay không người lái được tuồn lậu vào Nga bên trong các thùng gỗ, ngụy trang thành cabin di động và phóng từ những chiếc xe tải.

Tuyên bố về 13 máy bay bị phá hủy phù hợp với các khẳng định của SBU, được nhiều hãng thông tấn đưa tin, rằng hơn 40 máy bay đã bị bắn trúng, bao gồm Tu-95, Tu-22M3, Tu-160 và một chiếc A-50. SBU ước tính thiệt hại là 7 tỷ đô la.

Tác động chiến lược của hoạt động này là rất sâu sắc. Tu-95 và Tu-22M3 đóng vai trò quan trọng trong các chiến dịch ném bom tầm xa của Nga. Việc mất hàng chục máy bay sẽ gây căng thẳng cho lực lượng không quân Nga, vốn dựa vào các nền tảng thời Liên Xô không còn được sản xuất nữa.

Các lệnh trừng phạt và gián đoạn chuỗi cung ứng càng hạn chế khả năng thay thế tổn thất của Moscow, đặc biệt là đối với A-50, khi chỉ có một số ít hoạt động. Các nguồn tin của Ukraine, được Kyiv Post trích dẫn, cho rằng các cuộc không kích cũng nhắm vào các kho nhiên liệu và đường băng, có khả năng khiến nhiều máy bay khác phải nằm im trong nhiều tuần.

Thời điểm diễn ra hoạt động, vào đêm trước các cuộc đàm phán hòa bình ở Istanbul, cho thấy một động thái được tính toán nhằm củng cố vị thế của Ukraine, với việc Zelensky đề xuất “lệnh ngừng bắn hoàn toàn và vô điều kiện” vài giờ sau vụ tấn công. Các hoạt động này phản ánh một mô hình chiến tranh bất đối xứng, nhắm vào các tài sản có giá trị cao bằng các công cụ chi phí thấp.

Về mặt địa chính trị, Chiến dịch Spiderweb có thể định hình lại động lực của cuộc xung đột. Các đồng minh phương Tây, những người đã cung cấp máy bay không người lái và thông tin tình báo cho Ukraine, có thể coi chiến dịch này là bằng chứng về khả năng thực hiện các nhiệm vụ phức tạp của Kiev.

Việc tuồn 117 máy bay không người lái vào Nga, giấu trong những chiếc xe tải được ngụy trang thành cabin di động, đòi hỏi 18 tháng lập kế hoạch và hậu cần bí mật. Khả năng của SBU khi phóng từ bên trong nước Nga cho thấy sự táo bạo của chiến dịch này.

Nếu không có xác minh độc lập, số lượng máy bay bị phá hủy chính xác vẫn chưa chắc chắn. Sự im lặng của Nga cho thấy tổn thất tối thiểu hoặc một lựa chọn chiến lược để giảm nhẹ thiệt hại. Khi thế giới chờ đợi hình ảnh vệ tinh và thông tin tình báo nguồn mở, tác động thực sự của hoạt động này sẽ trở nên rõ ràng hơn.

Liệu cuộc tấn công táo bạo của Ukraine có phải là sự đánh giá lại hệ thống phòng không của Nga hay sẽ gây ra sự trả đũa khiến xung đột leo thang hơn nữa? Câu trả lời có thể định hình quỹ đạo của cuộc chiến và tương lai của chiến tranh trên không.

TD