Từ vùng đất thuần nông đến cực tăng trưởng Bắc Trung bộ

Từ ruộng đồng, triền đồi, biển xanh và những làng quê bình dị, Thanh Hóa hôm nay đã khoác lên mình diện mạo của một cực tăng trưởng mới, sánh vai cùng các trung tâm phát triển năng động nhất cả nước.

Cảng biển Nghi Sơn tấp nập với những chuyến tàu vận chuyển hàng hóa nội địa và quốc tế.

Hơn hai thập kỷ trước, nơi cực Nam xứ Thanh - huyện Tĩnh Gia, nay thuộc Khu Kinh tế Nghi Sơn (KKTNS) - vẫn là vùng đất nghèo, người dân sống dựa vào nông nghiệp, chài lưới và những cánh rừng sú, vẹt hoang hóa ven biển. Vùng đất nhiễm phèn, nghèo khó ấy từng được nhắc tới với ký ức “ngoài khơi cá lẹp, trên bờ khoai lang”, khi cơ cấu kinh tế nông - lâm - ngư nghiệp chiếm tới 54%, trong khi công nghiệp và dịch vụ mới chỉ vỏn vẹn 18%.

Dấu mốc năm 1997 - khi Chính phủ phê duyệt định hướng quy hoạch xây dựng vùng Nam Thanh - Bắc Nghệ, rồi mở đường cho KKTNS ra đời, một hành trình “thay da đổi thịt” ngoạn mục đã bắt đầu.

Từ nhà máy đầu tiên bằng nguồn vốn FDI - xi măng Nghi Sơn được xây dựng vào năm 1997, vùng ven biển Nghi Sơn “thức giấc” với tiếng xây dựng, tiếng máy móc công nghiệp vang vọng giữa cát và gió. Một hệ sinh thái công nghiệp dần hình thành, với cảng biển, lọc hóa dầu, nhiệt điện và hàng trăm dự án “nội” - “ngoại” liên tục tìm về.

Nơi đây, Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn - “trái tim công nghiệp” xứ Thanh đang giữ vị thế chiến lược đối với an ninh năng lượng quốc gia khi đảm nhận trọng trách cung ứng 40% nhu cầu xăng dầu cả nước, đóng góp tới hơn 40% ngân sách tỉnh Thanh.

Theo ông Kazutaka Yamato, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Lọc hóa dầu Nghi Sơn, mặc dù đối diện với nhiều thách thức nhưng 6 tháng đầu năm 2025, nhà máy vận hành an toàn, ổn định với công suất trung bình đạt gần 117% thiết kế, vượt xa kế hoạch đề ra. Doanh nghiệp đang chủ động tối ưu kế hoạch sản xuất, bảo đảm nguồn dầu thô đầu vào, đồng thời tìm kiếm cơ hội đa dạng hóa nguyên liệu để vận hành ổn định, duy trì sản lượng đầu ra chất lượng cao, bảo đảm nguồn cung nhiên liệu cho thị trường trong nước.

Bỉm Sơn - mảnh đất từng vang danh một thời với nhà máy xi măng lớn nhất miền Bắc, nơi in đậm dấu ấn công nghiệp hóa kiểu Liên Xô, nay tiếp tục chuyển mình thành đô thị công nghiệp hiện đại, năng động. Từ một “thị xã xi măng” gắn liền với bụi đá, công trường và những chuyến tàu chở clinker nối dài, Bỉm Sơn giờ đây khoác lên mình diện mạo mới, khi giao thông kết nối vùng Bắc - Trung qua quốc lộ, cao tốc, đường sắt; khu công nghiệp mở rộng, logistics phát triển; dịch vụ và nhà ở đô thị nở rộ.

Đặc biệt, “sức sống” mới đến từ sự chuyển hướng chiến lược - khi Bỉm Sơn không chỉ dựa vào công nghiệp nặng, công nghiệp vật liệu xây dựng mà đã thành công trên hành trình thu hút các ngành công nghiệp hỗ trợ, chế biến, điện tử và dịch vụ giá trị gia tăng.

Điển hình cho “làn sóng” đầu tư mới tại Bỉm Sơn là Công ty TNHH DS HI-TECH VINA - doanh nghiệp Hàn Quốc hoạt động trong lĩnh vực sản xuất phụ tùng ô tô. Chính thức đi vào hoạt động từ tháng 9/2020 tại Khu Công nghiệp Bỉm Sơn, chỉ sau gần 5 năm, doanh nghiệp này đã ghi nhận doanh thu 30 triệu USD, nộp ngân sách hơn 600 tỷ đồng - những con số biết nói về hiệu quả đầu tư và sức hấp dẫn của môi trường kinh doanh nơi đây.

Không dừng lại ở đó, doanh nghiệp đã có kế hoạch mở rộng quy mô nhà máy, với dự kiến khởi công vào cuối năm nay và hoàn thành vào giữa năm 2026. “Cơ sở mới sẽ không chỉ mở rộng dây chuyền sản xuất hiện tại, mà còn phát triển thêm nhiều dòng sản phẩm phụ tùng ô tô phục vụ xuất khẩu, mở ra hướng đi dài hạn, bền vững hơn”, ông Lee Jae Taeg, Giám đốc Công ty chia sẻ.

Ngược lên phía Tây về vùng Lam Sơn- Sao Vàng, nơi từng được mệnh danh là “thủ phủ mía đường” của Thanh Hóa. Trong nhiều năm, kinh tế vùng này phụ thuộc chủ yếu vào canh tác mía, chế biến nông sản và chăn nuôi nhỏ lẻ. Nhưng gần đây, diện mạo nơi đây đã thay đổi nhanh chóng khi công nghệ cao và tư duy kinh tế xanh len lỏi vào từng cánh đồng, nhà máy. Đặc biệt, theo định hướng tầm nhìn của Ban Thường vụ Tỉnh ủy đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Lam Sơn- Sao Vàng sẽ tăng tốc trên cơ sở 3 cột trụ: công nghiệp, nông nghiệp quy mô lớn, công nghệ cao và dịch vụ hàng không.

Khu Công nghiệp Bỉm Sơn thu hút thành công các ngành công nghiệp hỗ trợ, chế biến, điện tử và dịch vụ giá trị gia tăng cao (trong ảnh: Công nhân Công ty TNHH DS HI-TECH VINA sản xuất linh kiện ô tô xuất khẩu).

Nơi đây - giữa mùa hè rực nắng Lam Sơn, những luống mía xanh mướt không chỉ là vụ mùa mà còn trở thành những “đơn vị dữ liệu sống” - nơi người nông dân ghi nhật ký canh tác và tuân thủ kỹ thuật thân thiện môi trường. Không chỉ là vùng nguyên liệu sạch cho hàng chục dòng sản phẩm đồ uống đang theo chân Công ty CP Mía đường Lam Sơn (Lasuco) cạnh tranh tại hàng chục quốc gia Âu, Mỹ, Dự án canh tác giảm phát thải khí nhà kính, hợp tác giữa Lasuco và các đối tác Nhật Bản (Idemitsu Kosan, Sagri) đã chính thức xúc tiến đăng ký tín chỉ carbon quốc tế. Sau giai đoạn đầu thử nghiệm trên 500ha, dự án mục tiêu mở rộng ra 8.000ha. Khi tín chỉ carbon được chứng nhận, đây sẽ là nguồn thu bền vững mới cho nông dân - minh chứng tiêu biểu cho khả năng của nông nghiệp Việt Nam trong hòa mình vào dòng chảy phát triển xanh toàn cầu.

Khu Công nghiệp Lam Sơn - Sao Vàng cũng đang xúc tiến hoàn thiện hạ tầng và thu hút đầu tư, với định hướng các dự án có hàm lượng công nghệ cao như sản xuất linh kiện điện tử; sản xuất thiết bị vật tư y tế; công nghiệp phụ trợ, các dự án công nghệ sạch, thân thiện với môi trường... có giá trị gia tăng cao.

Đến nay, KKTNS và các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh đã thu hút thành công 734 dự án đầu tư, trong đó có 657 dự án trong nước với tổng vốn đăng ký đạt hơn 190.600 tỷ đồng, cùng 77 dự án FDI với tổng vốn gần 14 tỷ USD. Đáng chú ý, lượng vốn FDI giải ngân đạt tới 13,44 tỷ USD, tương đương 96% vốn đăng ký, cho thấy tính thực thi cao và hiệu quả thực chất của dòng vốn ngoại.

Nhiều nhà máy mang tầm vóc lớn đã hiện hữu, tạo nên động lực phát triển rõ nét. Chỉ riêng trong giai đoạn 2020-2025, các doanh nghiệp đã tạo ra tổng giá trị sản xuất lên tới hơn 1.229.121 tỷ đồng, kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 18 tỷ USD. Đặc biệt, nhờ sức bật từ các “đầu tàu kinh tế”, thu ngân sách Nhà nước của tỉnh đã cán mốc gần 126.000 tỷ đồng, đưa Thanh Hóa đã chính thức bước vào “Câu lạc bộ 50.000 tỷ” của cả nước...

Với tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân khoảng 10,24%/năm trong giai đoạn 2020-2025, quy mô GRDP của Thanh Hóa năm 2025 ước đạt gần 358.000 tỷ đồng - gần gấp đôi so với năm 2020. Thành quả ấn tượng này đã đưa Thanh Hóa vươn lên dẫn đầu toàn vùng Bắc Trung bộ và duyên hải miền Trung. GRDP bình quân đầu người dự kiến đạt 3.750 USD, phản ánh sự cải thiện rõ nét cả về chất lượng tăng trưởng lẫn mức sống người dân.

Một kỷ nguyên mới đang chờ đón xứ Thanh, với sức bật mạnh mẽ của một nền kinh tế đa trụ cột. Nền tảng công nghiệp hiện đại, dịch vụ chất lượng cao và nông nghiệp bền vững, Thanh Hóa không chỉ kiến tạo sự phát triển cho chính mình mà còn đang trở thành điểm tựa, lan tỏa động lực cho cả vùng Bắc Trung bộ trên hành trình hướng tới tương lai thịnh vượng!

Bài và ảnh: Minh Hằng