Nợ đọng bảo hiểm xã hội - thực trạng đáng báo động:

Tìm giải pháp căn cơ: Cần trách nhiệm từ nhiều phía

Rõ ràng nợ đọng BHXH không phải là vấn đề mới. Song những rủi ro và ảnh hưởng nó gây ra là không hề nhỏ và chưa có dấu hiệu dừng lại. Do vậy, tìm giải pháp căn cơ nhằm giải quyết triệt để vấn đề này, nhằm trả lại quyền lợi chính đáng cho người lao động vẫn luôn là câu hỏi mở mang tính thời sự và không dễ trả lời.

Cán bộ BHXH tỉnh rà soát danh sách đơn vị nợ đọng.

Xử lý sai phạm: Đá ném ao bèo!

Tình trạng doanh nghiệp (DN) chây ỳ nợ đọng, trốn đóng BHXH, BHYT vẫn diễn ra, trong khi đó, nhiều chế tài xử lý lại chưa phát huy tối đa hiệu quả, hoặc vướng mắc... Về nguyên nhân nợ đóng BHXH tăng cao, Phó Giám đốc BHXH tỉnh Vũ Nguyên Hiệp, cho biết: Không thể phủ nhận đại dịch COVID-19 đã tác động tiêu cực đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, khiến một số DN gặp khó khăn. Tuy nhiên, không ít DN dù không bị tác động hoặc đã phục hồi sản xuất trở lại, cũng mượn cớ này để chây ỳ đóng BHXH, BHYT. Thực trạng này đặt cơ quan BHXH vào tình thế khó. Thêm vào đó, ý thức tuân thủ pháp luật về BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) của người sử dụng lao động chưa nghiêm, không thực hiện đúng các quy định của pháp luật trong việc thu nộp BHXH, BHYT, BHTN, một số đơn vị hành chính sự nghiệp thụ hưởng ngân sách Nhà nước cũng nợ BHXH, BHYT, BHTN. Việc xử lý sau thanh tra, kiểm tra tại các DN nợ còn nhiều hạn chế, chưa có biện pháp xử lý triệt để các trường hợp vi phạm về trốn đóng, nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN. Nhiều DN không thực hiện kết luận sau thanh tra, kiểm tra. Công tác khởi kiện chưa được thực hiện: Theo Luật BHXH số 58/2014/QH13, từ ngày 1-1-2016 cơ quan BHXH không có quyền khởi kiện ra tòa án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH mà giao quyền khởi kiện cho tổ chức công đoàn. Từ năm 2016 cơ quan BHXH đã chuyển 22 hồ sơ của các đơn vị nợ BHXH, BHYT, BHTN cho Liên đoàn Lao động nhưng đến nay trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa tổ chức công đoàn chưa thực hiện khởi kiện được đơn vị nào. Việc lập hồ sơ truy cứu trách nhiệm hình sự đối với DN trốn đóng, nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN chưa được thực hiện theo quy định của Bộ luật Hình sự sửa đổi; từ đầu năm 2018 đến nay cơ quan BHXH đã chuyển 23 hồ sơ DN nợ BHXH sang cơ quan điều tra, nhưng đến nay chưa xem xét xử lý DN nào. Việc phối hợp với Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh Thanh Hóa và các chi nhánh ngân hàng tại Thanh Hóa, như: Đầu tư và phát triển, công thương, ngoại thương, liên việt, nông nghiệp và phát triển nông thôn để thu nợ BHXH, BHYT, BHTN chưa đạt kết quả, vì phần lớn các DN nợ không phát sinh giao dịch tại các ngân hàng này hoặc không có số dư trên tài khoản.

Cần sự phối hợp giữa các bên

Trước thực trạng trên, BHXH tỉnh đã có văn bản chỉ đạo để thực hiện giao chỉ tiêu giảm nợ hằng quý và cả năm, yêu cầu BHXH các huyện, thị xã, thành phố tổ chức thực hiện, phấn đấu giảm tỷ lệ nợ BHXH, BHYT, BHTN xuống dưới 2,55%. Định kỳ thực hiện báo cáo tình hình thực hiện chính sách, chế độ BHXH, BHYT, BHTN, đặc biệt là tình trạng trốn đóng, nợ đóng đến thường trực cấp ủy, HĐND, UBND và các đơn vị hữu quan trên địa bàn để lãnh đạo và phối hợp chỉ đạo, tổ chức thực hiện, đồng thời đề nghị Ban Thi đua - Khen thưởng tỉnh không biểu dương khen thưởng các DN nợ BHXH, BHYT, BHTN. Chuyển hồ sơ sang cơ quan công an đề nghị điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật đối với các DN nợ BHXH, BHYT, BHTN và cung cấp hồ sơ đến tổ chức công đoàn để đề nghị khởi kiện các DN nợ BHXH, BHYT, BHTN. Hiện, BHXH tỉnh đã hoàn tất chuyển hồ sơ 4 DN nợ đọng BHXH, BHYT sang cơ quan công an để thực hiện quy trình khởi tố theo quy định tại Bộ luật Hình sự, gồm: Công ty CP Hancorp.2, Công ty TNHH TS Vina - Yên Định, Công ty TNHH may Vạn Hà - Thiệu Hóa và Công ty TNHH may Đa Lộc - Hậu Lộc.

Bên cạnh đó, BHXH tỉnh phân công trách nhiệm cho cán bộ lãnh đạo, chỉ đạo, đôn đốc thu nợ và BHXH các huyện, thị xã, thành phố gửi thông báo kết quả đóng BHXH, BHYT, BHTN đến chủ sử dụng lao động để thực hiện đôn đốc việc đóng, nộp BHXH, BHYT, BHTN; cử hơn 1.200 lượt cán bộ chuyên quản đến các đơn vị để đôn đốc hoặc mời những đơn vị nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN lên làm việc; lập hơn 500 biên bản đối chiếu thu nộp BHXH, BHYT, BHTN và yêu cầu đơn vị cam kết lộ trình trả nợ BHXH, BHYT, BHTN. Tăng cường phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Ban Quản lý Khu Kinh tế Nghi Sơn và các Khu công nghiệp, Liên đoàn Lao động tỉnh, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - Chi nhánh Thanh Hóa, Hiệp hội DN tỉnh để vận động, đôn đốc các DN nợ BHXH, BHYT, BHTN chấp hành pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN.

Thời gian tới, BHXH tỉnh tiếp tục phối hợp thu, thu nợ BHXH, BHYT, BHTN trong các DN qua các ngân hàng. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong công tác đăng ký tham gia, giải quyết các chế độ, chính sách về BHXH, BHYT, BHTN cho người tham gia và thụ hưởng. Triển khai đồng bộ việc giao dịch điện tử đối với tất cả các DN; thực hiện kết nối hệ thống thông tin giám định BHYT; tổ chức tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả thông qua dịch vụ bưu chính nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho DN, người lao động khi tham gia và thụ hưởng chế độ BHXH, BHYT, BHTN.

Cùng với các giải pháp của cơ quan chức năng, người lao động tại các đơn vị nợ đọng BHXH, BHYT cũng cần nâng cao kiến thức pháp luật, chủ động đấu tranh bảo vệ quyền lợi của mình khi bị xâm phạm. Bên cạnh đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra của ngành BHXH rất cần sự vào cuộc của các cấp, ngành, địa phương đặc biệt cần vào cuộc mạnh mẽ của tổ chức công đoàn, tòa án... kiên quyết xử lý những trường hợp vi phạm, có như vậy mới hạn chế được thực trạng trục lợi chính sách BHXH, bảo đảm quyền lợi cho người lao động.

Bài và ảnh: Tô Hà