“Sức mạnh Siberia 2”: Bước tiến chiến lược trong hợp tác năng lượng Nga-Trung

Việc Nga và Trung Quốc đạt được tiến triển mới trong dự án đường ống khí đốt “Sức mạnh Siberia 2” đã thu hút sự chú ý của giới quan sát quốc tế. Theo Tổng Giám đốc điều hành Tập đoàn Gazprom, ông Alexey Miller, hai bên đã ký kết một “biên bản ghi nhớ ràng buộc pháp lý” liên quan đến việc xây dựng “Sức mạnh Siberia 2” và nhánh trung chuyển Soyuz Vostok đi qua lãnh thổ Mông Cổ.

Bước đột phá sau 3 năm đàm phán

Trong 3 năm qua, tiến trình đàm phán về dự án “Sức mạnh Siberia 2” đã không có bước đột phá rõ ràng, bất chấp nhiều cuộc gặp cấp cao giữa lãnh đạo Nga và Trung Quốc. Nhiều hãng truyền thông phương Tây từng nhận định rằng nguyên nhân chủ yếu là do Bắc Kinh tỏ ra thận trọng trong việc cam kết hỗ trợ các dự án năng lượng quy mô lớn với Moscow, đặc biệt trong bối cảnh Nga bị cô lập sau xung đột tại Ukraine. Đồng thời, việc thiếu một hợp đồng cung cấp khí đốt cụ thể được xem là rào cản lớn nhất đối với tiến độ triển khai thực tế của dự án.

Tuy nhiên, theo nhiều nguồn tin trong ngành, đàm phán vẫn âm thầm diễn ra, tập trung vào các chi tiết kỹ thuật, định tuyến và điều khoản thương mại. Việc ký biên bản ghi nhớ lần này cho thấy các điểm mấu chốt đã được giải quyết, mở đường cho bước đàm phán quan trọng tiếp theo: ký kết hợp đồng mua bán khí đốt thương mại.

Ý nghĩa địa chiến lược và kinh tế dài hạn

Nếu được triển khai trọn vẹn, “Sức mạnh Siberia 2” sẽ giúp Nga chuyển hướng thành công dòng chảy khí đốt từ Tây Siberia - khu vực trước đây chủ yếu phục vụ thị trường châu Âu - sang thị trường châu Á.

Điều này có thể mang lại 3 tác động chiến lược lớn cho Nga: Thứ nhất, giảm thiểu sự phụ thuộc vào thị trường châu Âu, vốn đã suy giảm nghiêm trọng từ năm 2022. Thứ hai, tăng cường vị thế của Nga tại châu Á, đặc biệt trong bối cảnh nước này tìm kiếm đối tác chiến lược mới trong lĩnh vực năng lượng. Thứ ba, củng cố quan hệ đối tác với Trung Quốc, không chỉ về thương mại mà còn về địa chính trị.

Tại Diễn đàn Kinh tế Phương Đông 2025, Tổng thống Vladimir Putin nhấn mạnh rằng giá khí đốt trong “Sức mạnh Siberia 2” sẽ được xác lập theo cơ chế thị trường, dựa trên công thức gắn với giá dầu, tương tự hợp đồng giữa Nga với châu Âu trước đây. Mục tiêu là đảm bảo tính linh hoạt dài hạn, hạn chế biến động bất thường, đồng thời tạo lòng tin trong quan hệ song phương.

Theo biên bản ghi nhớ giữa Gazprom và các đối tác Trung Quốc, dự án “Sức mạnh Siberia 2” có tổng công suất 50 tỷ m3 khí đốt mỗi năm trong vòng 30 năm. Dự kiến, tuyến đường ống sẽ hoàn thành vào năm 2031-2032. Nếu tính cả hai dự án đã và đang hoạt động là “Sức mạnh Siberia 1” và tuyến đường ống tại Viễn Đông, với công suất lần lượt 44 tỷ và 12 tỷ m3/năm, tổng lượng khí đốt Nga cung cấp cho Trung Quốc có thể đạt 106 tỷ m3 vào năm 2034. So với mức xuất khẩu hiện tại (khoảng 31 tỷ m3 năm 2024), điều này tương ứng với mức tăng trưởng lên tới 340%, phản ánh bước chuyển rõ rệt trong chính sách năng lượng hướng Đông của Nga.

Về phía Trung Quốc, “Sức mạnh Siberia 2” sẽ góp phần bảo vệ ngành năng lượng nước này khỏi các cú sốc bên ngoài, đồng thời giảm thiểu rủi ro trong tiêu thụ và bảo đảm an ninh năng lượng dài hạn.

Giới quan sát nhận định, một trong những bài học đáng chú ý từ cuộc khủng hoảng khu vực Trung Đông thời gian qua là mức độ dễ tổn thương của các tuyến cung cấp năng lượng qua đường biển. Chỉ một quyết định mang tính chính trị từ những trung tâm quyền lực toàn cầu cũng có thể làm gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng năng lượng, đặt nền kinh tế Trung Quốc - vốn là nước nhập khẩu ròng năng lượng - vào tình thế rủi ro lớn.

Trong bối cảnh đó, việc xây dựng tuyến đường ống khí đốt xuyên lục địa như “Sức mạnh Siberia 2” mang lại cho Bắc Kinh giải pháp thay thế đáng tin cậy, giúp đa dạng hóa nguồn cung và giảm phụ thuộc vào các tuyến hàng hải có nguy cơ bị gián đoạn.

Những câu hỏi cần giải đáp

Mặc dù biên bản mới được ký kết mang tính ràng buộc về mặt pháp lý, song nó vẫn chưa đủ để bảo đảm việc khởi công xây dựng. Điều kiện tiên quyết và cũng là yếu tố quyết định hiệu quả tài chính của toàn bộ dự án là hợp đồng cung cấp khí đốt thương mại giữa Gazprom và các đối tác Trung Quốc.

Hợp đồng này không chỉ đóng vai trò như bằng chứng chính thức của sự cam kết từ phía Trung Quốc, mà còn là căn cứ để huy động vốn đầu tư cho công trình có quy mô trải dài qua 3 quốc gia: Nga, Mông Cổ và Trung Quốc. Đây là yếu tố sống còn đối với một dự án hạ tầng có tổng vốn đầu tư lên đến hàng chục tỷ USD và thời gian hoàn vốn kéo dài.

Việc chưa có hợp đồng cung cấp khí rõ ràng cũng khiến giới đầu tư quốc tế tiếp tục giữ tâm lý chờ đợi và đặt câu hỏi về mức độ sẵn sàng thực sự từ phía Trung Quốc.

Một vấn đề thu hút sự chú ý lớn là cơ cấu tài chính của dự án. Trong bối cảnh Nga không tiếp cận được các thị trường vốn phương Tây, các ngân hàng Trung Quốc có thể đóng vai trò là bên cung cấp vốn vay chủ lực cho dự án, với lãi suất ưu đãi hơn đáng kể so với mặt bằng lãi suất nội địa của Nga. Điều này có thể thúc đẩy tiến độ thực hiện dự án, đồng thời tạo ra mối ràng buộc tài chính sâu sắc hơn giữa hai nền kinh tế.

Tuy nhiên, một số chuyên gia vẫn tỏ ra thận trọng về giá khí đốt bán cho Trung Quốc, do Bắc Kinh nổi tiếng là bên đàm phán cứng rắn, thường ưu tiên mức giá thấp. Việc Nga chấp nhận điều kiện giá thấp hơn so với thị trường châu Âu là điều hoàn toàn có thể xảy ra, nhất là khi mục tiêu hiện tại không chỉ là lợi nhuận ngắn hạn, mà còn là tái cơ cấu chiến lược dài hạn của hệ thống xuất khẩu khí đốt.

Hùng Anh (CTV)