Chuyện “dìu dắt” sản vật địa phương thành sản phẩm OCOP

Khi được công nhận sản phẩm OCOP, nhiều sản phẩm được hỗ trợ quảng bá, phát triển thị trường và các điều kiện sản xuất khác, đã trở thành bước ngoặt để các chủ thể mở rộng sản xuất, kinh doanh, tạo thêm việc làm cũng như nâng cao thu nhập cho người dân. Tuy nhiên, những yêu cầu nghiêm ngặt theo các tiêu chí riêng đã khiến nhiều chủ thể sản xuất “ngại” hoặc chưa biết cách triển khai để sản phẩm của mình thành sản phẩm OCOP...

Sản phẩm bánh đa nem xã Đông Văn (Đông Sơn) đang được xây dựng và đề nghị công nhận sản phẩm OCOP.

Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) là bước phát triển tiêu chí sản xuất theo chiều sâu của Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM). Đã có nhiều dẫn chứng chỉ ra rằng, một sản phẩm sau khi được công nhận sản phẩm OCOP thì quy mô sản xuất, lượng hàng bán ra cũng như thu nhập của người tham gia sản xuất cao hơn nhiều lần khi còn đơn thuần là những sản phẩm truyền thống của địa phương. Trên thực tế, có nhiều nông sản, sản vật của các vùng miền trong tỉnh có chất lượng tốt, nhưng nhiều lần đề xuất vẫn chưa được công nhận sản phẩm OCOP bởi còn một vài tiêu chí chưa đạt, như: đặt tên không phù hợp, khâu hồ sơ thủ tục không hợp lệ, quy trình sản xuất còn chưa bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm...

Hơn 1 năm gần đây, đơn vị được tỉnh giao phụ trách triển khai Chương trình OCOP là Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng NTM (sau đây gọi tắt Văn phòng NTM) tỉnh vẫn định kỳ phối hợp với các địa phương trong tỉnh để khảo sát những sản phẩm “tiền OCOP”. Từ đó, khi xác định được những sản phẩm địa phương đủ điều kiện trở thành OCOP, đơn vị yêu cầu các huyện, các xã có sản phẩm cùng vào cuộc, đồng hành để người dân và các chủ thể sản xuất triển khai những yêu cầu còn thiếu. Cách đây chưa lâu, chúng tôi có dịp đồng hành với đoàn công tác của Văn phòng NTM tỉnh khảo sát sản phẩm nước mắm ở xã Quảng Nham (Quảng Xương). Sau khi kiểm tra quy trình sản xuất, bằng kinh nghiệm thẩm định của mình, ông Bùi Công Anh, Phó Chánh Văn phòng NTM tỉnh – người được giao phụ trách mảng OCOP đã khuyên chủ cơ sở thay đổi kiểu nhãn mác, bổ sung một số chi tiết như ngày sản xuất, hạn sử dụng và một số tiểu tiết khác. Vài tháng sau đó, sản phẩm nước mắm này đã được Hội đồng Đánh giá, xếp hạng sản phẩm OCOP tỉnh Thanh Hóa thẩm định, bỏ phiếu công nhận sản phẩm OCOP cấp tỉnh năm 2020. Tương tự là một số sản phẩm rau an toàn của một doanh nghiệp trẻ ở thị trấn Tân Phong, sau khi được định hướng làm hồ sơ, nhãn mác bao bì cũng bảo vệ thành công thành sản phẩm OCOP.

Gần đây nhất là câu chuyện “dìu dắt” sản phẩm măng khô Thanh Lâm thành sản phẩm OCOP thành công của UBND huyện Như Xuân cũng như các ngành có liên quan của tỉnh đã trở thành ví dụ điển hình. Từ một số ý kiến cho rằng, tỉnh Thanh Hóa là thủ phủ tre luồng cả nước, với khoảng 50% luồng và nứa toàn quốc, có sản phẩm măng khô đặc trưng ở nhiều huyện, trở thành món hàng hóa và quà tặng mang tính địa phương nhưng lại chưa thể trở thành sản phẩm OCOP là một thiếu sót. Đúng thời điểm này, xã Thanh Lâm (Như Xuân) có đề xuất đưa sản phẩm măng khô truyền thống của đồng bào Thái địa phương thành sản phẩm OCOP. Các thành viên đến từ các ngành có liên quan của Hội đồng Đánh giá, xếp hạng sản phẩm OCOP tỉnh Thanh Hóa còn tổ chức cả một cuộc họp riêng để thảo luận về tên gọi, tìm hiểu các điều kiện, quy định trong Luật Lâm nghiệp để tránh vi phạm. Khi biết đây là lâm sản phụ, được phép khai thác với điều kiện gắn với khoanh nuôi bảo vệ nên Văn phòng NTM tỉnh mới tìm hiểu, hỗ trợ địa phương và chủ thể sản xuất xây dựng các khâu thủ tục.

Những tháng cuối cùng trước khi về nghỉ chế độ bảo hiểm xã hội, ông Trần Đức Năng, Phó Chánh Văn phòng NTM tỉnh cùng một số chuyên viên còn lên tận xã vùng sâu Thanh Lâm (Như Xuân) để khảo sát, hỗ trợ sản phẩm măng khô địa phương thành sản phẩm OCOP. Ông Năng đã đồng hành với đồng bào Thái địa phương lên tận cánh rừng khai thác măng, phổ biến khai thác lâm sản phụ này phải gắn với khoanh nuôi bảo vệ. Qua khảo sát, sản phẩm măng khô ở đây đạt tiêu chuẩn nhưng các điều kiện cần thiết khác thì thiếu quá nhiều. Sau đó, đại diện Văn phòng NTM tỉnh đã làm việc và đề nghị UBND huyện Như Xuân, xã Thanh Lâm hỗ trợ chủ thể tổ chức sản xuất là HTX sản xuất, thương mại và dịch vụ Thanh Lâm có trụ sở khang trang theo yêu cầu của sản phẩm OCOP. Theo các tiêu chí về vệ sinh an toàn thực phẩm, măng phải được luộc 3 lần mới đem sấy khô để loại bỏ hết những chất không có lợi, đến ngưỡng an toàn. Sản phẩm măng sau khi được sơ chế, phơi khô, được yêu cầu hút chân không, phải được đựng trong bao bì có nhãn mác, nơi sản xuất và các thông tin theo quy chuẩn. UBND xã Thanh Lâm đã hỗ trợ HTX này mua máy hút chân không cho sản phẩm. Sau nhiều lần trao đổi, hướng dẫn, các tiêu chí để trở thành sản phẩm OCOP của sản vật địa phương này đã dần hoàn thiện. Tại Hội nghị Đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP đợt 2 năm 2021 của tỉnh được tổ chức vào tháng 6 vừa qua, sản phẩm “Măng khô Thanh Lâm” đã được công nhận đạt chuẩn OCOP cấp tỉnh năm 2021.

Tính đến thời điểm cuối tháng 7–2021, tỉnh Thanh Hóa đã có 100 sản phẩm, nông sản, sản vật địa phương... được công nhận sản phẩm OCOP cấp tỉnh, trong đó có 1 sản phẩm mắm tôm Lê Gia của huyện Hoằng Hóa được công nhận đạt chuẩn sản phẩm OCOP quốc gia. Trước khi trở thành sản phẩm OCOP, nhiều sản phẩm trong số đó đã được khảo sát, “dìu dắt” các khâu thủ tục, hướng dẫn bổ sung những nội dung, những tiêu chí còn thiếu, thậm chí nhiều lần mới trở thành sản phẩm OCOP.

Bài và ảnh: Lê Đồng