Khoa học Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số: Ba trụ cột thúc đẩy Thanh Hóa trở thành cực tăng trưởng mới!

Tỉnh Thanh Hóa đã sớm nhận diện và cụ thể hóa ba trụ cột này trong Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57. Để hiện thực hóa mục tiêu trở thành cực tăng trưởng mới, điều quan trọng là xác định đúng vai trò của từng trụ cột và lựa chọn phương pháp tiếp cận đột phá.

Đoàn Thanh niên Bệnh viện Đa khoa tỉnh ứng dụng công nghệ thông tin, triển khai bệnh án điện tử giúp người dân giảm thủ tục hành chính khi đi khám chữa bệnh.

Ba trụ cột của kỷ nguyên mới

Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá trong phát triển Khoa học và Công nghệ (KHCN), Đổi mới sáng tạo (ĐMST) và Chuyển đổi số (CĐS) quốc gia (gọi tắt là Nghị quyết 57) đã xác lập một bước tiến chiến lược, đưa Việt Nam trở thành một trong số ít quốc gia trên thế giới tiên phong kết nối và phát triển đồng bộ ba lĩnh vực trọng yếu: KHCN, ĐMST và CĐS. Ba lĩnh vực này được ví như ba trụ cột then chốt trong kỷ nguyên trỗi dậy mạnh mẽ của Việt Nam. Nhằm triển khai đồng bộ, kịp thời và hiệu quả ba trụ cột chiến lược trên, tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Kế hoạch hành động 266-KH/TU ngày 26/4/2025 để cụ thể hóa việc thực hiện Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị (gọi tắt là Kế hoạch 266). Đây là văn kiện quan trọng, thể hiện quyết tâm chính trị cao của tỉnh trong việc đón đầu xu thế phát triển mới, tạo nền tảng thúc đẩy tăng trưởng nhanh và bền vững.

Trong bối cảnh của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0), KHCN, ĐMST và CĐS có liên hệ biện chứng và gắn kết chặt chẽ với nhau, cùng thúc đẩy sự phát triển của nhau. Nội hàm cốt lõi của từng trụ cột có thể được nhận diện như sau:

KHCN: Nhiệm vụ của KHCN là nghiên cứu, khám phá, tạo ra tri thức mới bằng cách sử dụng các phương pháp khoa học hiện đại và phù hợp.

ĐMST: Tập trung vào việc ứng dụng sáng tạo các thành tựu, công nghệ, tri thức của KHCN để nâng cao hiệu quả, tạo ra giá trị gia tăng mới và bền vững, phục vụ trực tiếp cho sự phát triển kinh tế - xã hội.

CĐS: Là quá trình chuyển đổi toàn diện phương thức hoạt động, quản trị và sản xuất thông qua ứng dụng các công nghệ số, đặc biệt là những công nghệ lõi của cuộc CMCN 4.0. Chuyển đổi số trước hết cần phải tối ưu hóa quy trình theo hướng tinh gọn, hiệu quả, giảm thiểu khâu trung gian; tiếp đó là chuyển đổi sang môi trường số thông qua số hóa dữ liệu, số hóa quy trình và xây dựng hạ tầng số.

Trong kỷ nguyên số hiện nay, CĐS đóng vai trò vừa là môi trường vừa là công cụ thúc đẩy hiệu quả sự phát triển của KHCN và ĐMST. Ngày nay, phát triển KHCN và ĐMST không thể tách rời môi trường số; theo thống kê thì khoảng 50% thành phần của công nghệ 4.0 là công nghệ số và các công nghệ còn lại cũng phát triển dựa trên nền tảng công nghệ số [2]. Trong nội hàm của ĐMST thì tỷ lệ đổi mới sáng tạo số chiếm tới 80%. Điều đó khẳng định rằng, để thực hiện ĐMST một cách hiệu quả, bắt buộc phải hiểu rõ và vận dụng sáng tạo các công nghệ số và tiến trình chuyển đổi số.

Hình ảnh minh họa trực quan mối quan giữa KHCN, ĐMST và CĐS.

Như vậy, nếu CĐS không gắn với ĐMST thì chỉ dừng lại ở việc số hóa quy trình truyền thống, phản ánh cách tiếp cận của cuộc CMCN 3.0 (đó là Tin học hóa và ứng dụng Công nghệ thông tin) – chứ chưa thực sự bước vào kỷ nguyên của cuộc CMCN 4.0. Ngược lại, khi CĐS gắn liền với ĐMST thì mới phát huy được mạnh mẽ các thành tựu của các công nghệ số hiện đại (như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, thực tế ảo, mạng vạn vật,...). Lúc đó, CĐS mới thực sự hiệu quả, trở thành động lực chiến lược, thúc đẩy tăng trưởng bền vững cho kinh tế - xã hội của địa phương và đất nước.

Các giải pháp để phát triển 3 trụ cột KHCN, ĐMST, CĐS cho Thanh Hóa

Thứ nhất, ĐMST phải là trọng tâm, yếu tố cốt lõi của Kế hoạch 266: KHCN, ĐMST và CĐS được xem là ba trụ cột trong kỷ nguyên phát triển của Việt Nam, trong đó, KHCN đóng vai trò là nền móng phát triển, ĐMST là động lực then chốt, còn CĐS giữ vai trò kết nối. Kế hoạch 266 đã xác định rõ KHCN có 12 chỉ tiêu, ĐMST có 16 chỉ tiêu, và CĐS có 37 chỉ tiêu.

Trong đó, ĐMST là trụ cột mang tính đột phá, có ý nghĩa quyết định đối với năng lực cạnh tranh và tăng trưởng bền vững của tỉnh. Vì vậy, Thanh Hóa cần đặt ĐMST vào vị trí trung tâm trong quá trình kiến tạo giá trị mới, thể hiện chiều sâu trong các hoạt động sáng tạo. Tỉnh phải làm chủ các công nghệ hiện đại và từng bước sáng tạo một số công nghệ lõi, như trí tuệ nhân tạo trong y tế, giao thông, giáo dục, an ninh. Nếu chỉ dừng lại ở việc nhập khẩu công nghệ và triển khai các dự án phần mềm theo đơn đặt hàng, Thanh Hóa sẽ khó có thể vươn lên trở thành một tỉnh hiện đại, phát triển dựa trên tri thức và sáng tạo.

Vì vậy, trong quá trình thực hiện Kế hoạch 266, chúng ta cần phải đặt ra yêu cầu cao hơn đối với lĩnh vực ĐMST, đề ra các kết quả có tính đột phá thực sự về giá trị sáng tạo. Một số định hướng về sản phẩm có thể cân nhắc như:

⦁ Thúc đẩy tăng trưởng vượt trội (từ 50–80%) cho một số dịch vụ mũi nhọn như du lịch số, thương mại điện tử, sản phẩm truyền thống,... nhờ ứng dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), thực tế ảo (VR), v.v.

⦁ Cải thiện hiệu suất hoạt động của cơ quan nhà nước thông qua ứng dụng các trợ lý ảo AI; hướng đến mục tiêu đến năm 2030 có thể tinh gọn ít nhất 30% biên chế thông qua tự động hóa thông minh và hiệu quả.

⦁ Sáng tạo trong ứng dụng công nghệ sinh học và chuỗi khối (Blockchain) để phát triển nông sản sạch, năng suất cao. Phấn đấu từ năm 2026, 90% sản phẩm nông nghiệp của Thanh Hóa được kiểm soát rõ ràng về nguồn gốc xuất xứ qua các nền tảng số, góp phần bảo đảm an toàn thực phẩm cho người dân.

⦁ Nghiên cứu, tạo ra các sản phẩm vật liệu mới có giá thành thấp, thân thiện với môi trường như gạch không nung, cát nhân tạo từ phế thải công nghiệp để thay thế hoàn toàn cát tự nhiên đang khan hiếm,...

Thứ hai, cần vận dụng tối đa cơ chế chia sẻ, dùng chung và phát triển các hệ sinh thái nền tảng số: Để phát huy hiệu quả hạ tầng và tài nguyên số phục vụ KHCN, ĐMST và CĐS, cần vận dụng tối đa cơ chế chia sẻ, dùng chung và tích hợp nguồn lực. Nhiều hạng mục đầu tư như phòng thí nghiệm, trung tâm dữ liệu, hệ thống máy chủ, hạ tầng CNTT trong Kế hoạch 266 hoàn toàn có thể triển khai theo hướng dùng chung, tránh lãng phí và nâng cao hiệu suất vận hành.

Đặc biệt, hiện nay nhiều sở, ngành đang xây dựng các nhiệm vụ chuyển đổi số thì cần phải tiếp cận theo hướng xây dựng khung kiến trúc nền tảng số cho toàn ngành, toàn đơn vị. Trên cơ sở đó, các đơn vị tiếp tục phát triển và bổ sung, tích hợp các dịch vụ số của ngành theo lộ trình cụ thể. Cách làm này sẽ giúp tối ưu kinh phí đầu tư, đồng thời thuận tiện trong việc tích hợp liên thông các dịch vụ số trên một nền tảng chung, giúp giảm thiểu tình trạng đầu tư các phần mềm, hệ thống thông tin một cách rời rạc, chồng chéo, thiếu tính liên thông, đồng bộ.

Chuyển đổi số ở Trường Mầm non Hoa Sen (Triệu Sơn).

Thứ ba, KHCN – nền móng phát triển cần được đặt đúng vị trí xứng tầm: KHCN có sứ mệnh tạo ra tri thức mới dựa trên phương pháp nghiên cứu khoa học hiện đại. Cốt lõi của hoạt động KHCN là nghiên cứu cơ bản – lĩnh vực đòi hỏi phải tuân thủ các chuẩn mực quốc tế về công bố khoa học, sáng chế, và phát minh trên các tạp chí uy tín như ISI/WoS hay Scopus.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy lĩnh vực này chưa được quan tâm, đầu tư tương xứng. Các nguồn lực công hiện nay chủ yếu tập trung cho các các đề tài, dự án KHCN, trong khi nghiên cứu nền tảng chưa được đầu tư đúng mức. Để phát triển KHCN đúng với vị thế nền tảng cho trụ cột ĐMST, cần xây dựng chính sách đầu tư bài bản, đồng bộ và mang tính đột phá. Một số định hướng cụ thể gồm:

⦁ Xây dựng cơ chế khuyến khích và môi trường minh bạch: Có cơ chế thưởng/khuyến khích xứng đáng cho các công bố quốc tế, bằng sáng chế, giải thưởng khoa học tầm quốc gia và quốc tế. Cần vận dụng tối đa cách làm của Quỹ phát triển KHCN quốc gia (NAFOSTED) để tạo môi trường minh bạch, khách quan cho các nhà khoa học.

⦁ Thành lập Viện nghiên cứu Trí tuệ nhân tạo (AI): Đây là bước đi chiến lược để Thanh Hóa làm chủ công nghệ lõi trong các lĩnh vực trọng điểm như y tế, giao thông, du lịch thông minh. Nếu không có cơ sở nghiên cứu chuyên sâu, sẽ khó hình thành năng lực làm chủ và sáng tạo ra công nghệ lõi. Với tỉnh Thanh Hóa, một cách làm hiệu quả đó là xây dựng Viện nghiên cứu AI trong trường đại học với bộ máy tổ chức tinh gọn và hiệu quả. Trong đó, đội ngũ nghiên cứu được xây dựng từ các giảng viên, chuyên gia, nhà khoa học uy tín để tối ưu nguồn kinh phí đầu tư. Đồng thời, cũng cần phải đổi mới tư duy quản lý về KHCN đó là sẵn sàng chấp nhận rủi ro trong KHCN nhằm giải phóng tối đa năng lực tiềm ẩn, sức sáng tạo của đội ngũ trí thức trong tỉnh.

Thứ tư, chính quyền số cần cách tiếp cận linh hoạt để hoàn thành đúng tiến độ: Từ ngày 01/7/2025, mô hình chính quyền địa phương hai cấp sẽ đi vào hoạt động (cấp xã mới từ 01/7/2025 và cấp tỉnh 15/8/2025). Do đó, yêu cầu cấp thiết hiện nay là hoàn tất chuyển đổi hệ thống chính quyền số, bảo đảm hoạt động đồng bộ, thông suốt và hiệu quả. Các lĩnh vực cần ưu tiên gồm: dịch vụ công trực tuyến, văn phòng điện tử (không giấy tờ), quản lý và điều hành văn bản trên môi trường số, ứng dụng định danh điện tử (VNeID).

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, chính quyền số mang lại nhiều lợi ích rõ rệt, giúp người dân và doanh nghiệp thực hiện thủ tục hành chính thuận tiện ngay tại nhà, góp phần xây dựng một nền hành chính phục vụ, thúc đẩy phát triển và khởi nghiệp.

Để hoàn thành mục tiêu đúng tiến độ, cần triển khai các giải pháp linh hoạt và hiệu quả. Trong lộ trình chuyển đổi số, ba nhiệm vụ trọng tâm gồm: số hóa quy trình, số hóa dữ liệu và nâng cấp hạ tầng số. Trong đó, việc số hóa quy trình và nâng cấp hạ tầng số cần được ưu tiên thực hiện trước, còn số hóa dữ liệu có thể tiến hành theo từng giai đoạn bởi khối lượng công việc rất lớn. Do quy trình đầu tư công có thể cần một thời gian dài để thực hiện, giải pháp tối ưu hiện nay có thể áp dụng đó là thuê hạ tầng số từ các tập đoàn công nghệ uy tín như VNPT hoặc Viettel. Sau khi hoàn tất đầu tư công, toàn bộ dữ liệu sẽ được sao lưu về trung tâm máy chủ của tỉnh để quản lý lâu dài. Cách làm này vừa đảm bảo tiết kiệm chi phí, vừa đáp ứng yêu cầu tiến độ, sẵn sàng đưa hệ thống vào vận hành từ ngày 01/7/2025.

Thứ năm, chuyển đổi số cần xác định một số lĩnh vực mũi nhọn để thực hiện tiên phong: Để triển khai hiệu quả, cần tập trung lựa chọn những nhiệm vụ mang tính mũi nhọn, có khả năng tạo chuyển biến rõ nét và có tính lan tỏa, từ đó thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trên các lĩnh vực khác. Một số lĩnh vực mũi nhọn cần được ưu tiên bao gồm: du lịch số, y tế số, giao thông thông minh, nông nghiệp thông minh.

Phát triển du lịch số, du lịch thông minh: Với lợi thế tài nguyên du lịch phong phú, Thanh Hóa có cơ hội lớn để bứt phá nếu ứng dụng hiệu quả chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Đặc biệt, cần đẩy mạnh các giải pháp số nhằm thu hút khách quốc tế, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế số của tỉnh. Một số nhiệm vụ trọng tâm gồm:

⦁ Cập nhật dữ liệu lên các nền tảng du lịch số của quốc gia và thế giới: hiện nay, dữ liệu về ngành du lịch ở Thanh Hóa khá khiêm tốn trên các nền tảng du lịch số trực tuyến của Việt Nam và thế giới (như nền tảng VnTrip, Agoda.com, Trip.com, Booking.com, Airbnb, ...). Do đó, du khách gặp nhiều khó khăn khi tìm hiểu các thông tin về phòng, chính sách giá và khuyến mãi, chất lượng dịch vụ. Trong khi đó, nhiều địa phương phát triển du lịch như Quảng Ninh, Hải Phòng, Đà Nẵng đã có hệ thống dữ liệu đầy đủ, chi tiết và thường xuyên được cập nhật trên các nền tảng này. Vì vậy, để thúc đẩy du lịch Thanh Hóa phát triển, cần có quy định yêu cầu các cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch phối hợp với Sở VH-TT-DL chủ trì tổ chức việc cập nhật dữ liệu lên các nền tảng số nêu trên, nhằm nâng cao khả năng tiếp cận, quảng bá và thu hút khách du lịch.

⦁ Áp dụng công nghệ số để quảng bá và truyền thông số: Áp dụng các công nghệ số hiện đại của cuộc CMCN 4.0 như Trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế ảo (VR, AR,...) để xây dựng các mô hình du lịch ảo, du lịch thông minh của các danh lam thắng cảnh và địa điểm du lịch nổi tiếng của Thanh Hóa. Đặc biệt, các mô hình du lịch thông minh này cần hỗ trợ nhiều ngôn ngữ khác nhau (tiếng Anh, tiếng Trung,...) để thu hút khách quốc tế. Tích hợp các thông tin du lịch, mô hình du lịch số của Thanh Hóa lên một nền tảng số chung, thống nhất, tránh tình trạng thông tin rời rạc như hiện nay.

⦁ Ưu tiên phát triển và ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong giám sát tự động tại các cơ sở du lịch nhằm xây dựng môi trường du lịch thân thiện, văn minh. Hệ thống AI sẽ hỗ trợ nâng cao ý thức tự giác bảo vệ môi trường, giám sát thông tin về giá cả, chất lượng dịch vụ và kịp thời tiếp nhận, xử lý phản ánh của du khách, qua đó góp phần nâng cao trải nghiệm và sự hài lòng của du khách khi đến với Thanh Hóa.

Phát triển y tế số: Thanh Hóa là tỉnh đông dân thứ ba cả nước, trong nhiều năm qua hệ thống y tế luôn trong tình trạng quá tải, gây nhiều khó khăn cho người dân. Do đó, cần ưu tiên xây dựng hệ sinh thái y tế số thông minh với các nhiệm vụ trọng tâm sau:

⦁ Bệnh viện số và bệnh án điện tử: Triển khai hệ thống bệnh viện số, bệnh án điện tử nhằm nâng cao hiệu quả quản trị, hỗ trợ khám bệnh từ xa, đặt lịch và khám tại nhà.

⦁ Bác sĩ số, chuyên gia chẩn đoán số: Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để xây dựng các mô hình chẩn đoán chuyên sâu, giúp phân tích hình ảnh y tế (X-quang, CT, MRI...) nhanh và chính xác, hỗ trợ bác sĩ nâng cao chất lượng điều trị.

⦁ Bệnh nhân số: Phát triển hồ sơ sức khỏe điện tử, bệnh án số, thẻ y tế và bảo hiểm số nhằm quản lý thông tin sức khỏe xuyên suốt, tiện lợi.

⦁ Nhà thuốc trực tuyến: Xây dựng hệ thống cung ứng thuốc số, hỗ trợ đặt mua, hướng dẫn điều trị, theo dõi lịch sử sử dụng thuốc.

Các đại biểu tham dự Hội thảo “Tăng tốc chuyển đổi số y tế - công nghệ và giải pháp cho bệnh án điện tử tại cơ sở y tế tư nhân” do Hiệp hội Bệnh viện tư nhân Việt Nam tổ chức.

Việc đầu tư phát triển y tế số mang lại lợi ích rõ rệt: người dân được tiếp cận dịch vụ y tế hiện đại, chất lượng cao ngay tại địa phương, giảm áp lực cho bệnh viện, tiết kiệm chi phí và thời gian, đồng thời cải thiện mạnh mẽ trải nghiệm khám chữa bệnh.

Phát triển giao thông thông minh: Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), nhằm xây dựng hệ thống giao thông thông minh. Cụ thể, tỉnh hoàn toàn có đủ nguồn lực để phát triển các công nghệ và giải pháp giám sát giao thông thông minh và tự động như: nhận diện biển số xe, nhận diện khuôn mặt, phát hiện vi phạm giao thông qua camera, theo dõi phương tiện ra vào tại các cơ quan, khu vực trọng điểm. Đồng thời, tích hợp dữ liệu từ hệ thống camera giám sát vào trung tâm điều hành đô thị thông minh để quản lý, phân tích và ra quyết định kịp thời. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ sinh trắc học tại các cảng hàng không và cửa khẩu trọng điểm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo an ninh, rút ngắn thời gian làm thủ tục, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và du khách trong quá trình xuất nhập cảnh. Các giải pháp này góp phần nâng cao nhận thức, ý thức tuân thủ pháp luật giao thông, giảm thiểu tai nạn và tăng tính minh bạch trong xử phạt vi phạm hành chính.

Phát triển nông nghiệp thông minh: Thúc đẩy ứng dụng công nghệ số, công nghệ sinh học, tự động hóa và dữ liệu lớn trong sản xuất nông nghiệp nhằm tăng năng suất, chất lượng và bảo đảm an toàn thực phẩm. Tập trung triển khai các hệ thống canh tác thông minh, giám sát từ xa bằng cảm biến, dự báo thời tiết, theo dõi dinh dưỡng và dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi.

Đặc biệt, cần ứng dụng công nghệ blockchain để truy xuất nguồn gốc sản phẩm, tạo lòng tin cho người tiêu dùng trong và ngoài nước. Thanh Hóa có thể đặt mục tiêu đến năm 2026, ít nhất 90% sản phẩm nông nghiệp chủ lực được kiểm soát chặt chẽ về nguồn gốc, có thể tra cứu minh bạch trên thiết bị di động. Đây là bước tiến quan trọng để xây dựng thương hiệu nông sản Thanh Hóa trên thị trường quốc gia và quốc tế.

Kết luận

Một quốc gia hùng cường thì không thể có nền KHCN yếu kém - điều này đã được minh chứng rõ ràng qua tiến trình phát triển của nhân loại [3]. Trong bối cảnh của kỷ nguyên số, KHCN và ĐMST phải được phát triển đồng thời trên nền tảng công nghệ số. Kinh tế tri thức, trong đó có kinh tế số và kinh tế xanh, sẽ là xu hướng phát triển trong kỷ nguyên mới của nhân loại. Việc nhận diện đúng và tiếp cận trúng ba trụ cột này sẽ giúp mỗi quốc gia, địa phương phát triển bền vững, hiệu quả và có sức cạnh tranh lâu dài.

Tỉnh Thanh Hóa đã sớm nhận diện và cụ thể hóa ba trụ cột này trong Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57. Để hiện thực hóa mục tiêu trở thành cực tăng trưởng mới, điều quan trọng là xác định đúng vai trò của từng trụ cột và lựa chọn phương pháp tiếp cận đột phá. Trong đó, ĐMST cần được đặt ở vị trí trung tâm, tạo nền tảng cho xây dựng lực lượng sản xuất mới - hiện đại, hiệu quả và có tính thay thế cao. Trợ lý ảo AI, công nghệ chẩn đoán thông minh, AI trong giáo dục và điều hành... sẽ từng bước thay thế lao động phổ thông, nâng cao năng suất và chất lượng phục vụ.

Muốn làm được điều đó, tỉnh phải làm chủ công nghệ, từng bước sáng tạo công nghệ lõi, và hình thành lực lượng nghiên cứu tiên phong. Việc thành lập viện nghiên cứu chuyên sâu, đồng thời có cơ chế trọng dụng nhân tài, sẽ là bước đi chiến lược và lâu dài. Song song, cần sớm xây dựng các cơ chế, chính sách và hành lang pháp lý phù hợp, tạo môi trường thuận lợi để ba trụ cột KHCN, ĐMST và CĐS phát triển mạnh mẽ, đóng góp thiết thực vào sự bứt phá của Thanh Hóa trong giai đoạn tới.

PGS., TS. Phạm Thế Anh

Trưởng khoa Kỹ thuật, Công nghệ và Truyền thông - Trường Đại học Hồng Đức

Tài liệu tham khảo [1] https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/toan-van-nghi-quyet-ve-dot-pha-phat-trien-khoa-hoc-cong-nghe-doi-moi-sang-tao-va-chuyen-doi-so-quoc-gia-119241224180048642.htm

[2 https://vjst.vn/vn/tin-tuc/18301/ket-noi-khoa-hoc-cong-nghe--doi-moi-sang-tao-va-chuyen-doi-so--dinh-huong-phat-trien-ben-vung-dung-xu-the-thoi-dai.aspx

[3] https://laodong.vn/thoi-su/khong-the-tro-thanh-quoc-gia-hung-cuong-voi-nen-khoa-hoc-cong-nghe-yeu-kem-1514613.ldo