“Phiên tòa giả định” - hướng tiếp cận mới trong tuyên truyền pháp luật

Phiên tòa giả định được tổ chức tại UBND phường Nam Ngạn (TP Thanh Hóa) với tiểu phẩm: “Nước mắt trẻ thơ”, do các diễn viên không chuyên là hội viên phụ nữ, học sinh Trường THCS Nam Ngạn diễn đạt các tình tiết, vụ việc đầy đủ, chi tiết như một vụ án thật. Nội dung câu chuyện “Nước mắt trẻ thơ” đã lấy đi nước mắt của nhiều đại biểu và khán giả về nhân vật bé gái bị tổn thương do tình cảm đổ vỡ của bố mẹ nên thiếu sự quan tâm, chăm sóc của cả hai.

Tiểu phẩm “Nước mắt trẻ thơ” trong “Phiên tòa giả định” tại phường Nam Ngạn, TP Thanh Hóa.

Nhiều mối quan hệ phức tạp khiến tình cảm các thành viên trong gia đình không có tiếng nói chung dẫn đến bé bị chính bố đẻ và mẹ kế bạo hành cả về thể xác và tinh thần. Câu chuyện của gia đình bé gái sau đó đã bị phát hiện, đưa ra pháp luật. Quá trình diễn ra phiên tòa giả định, các tình tiết trong vụ án thực sự cuốn hút đối với các em học sinh, giáo viên và mọi người tham dự. Phần phát biểu luận tội của đại diện viện kiểm sát, các ý kiến của hội đồng xét xử đã giúp các em học sinh cùng những người tham dự phiên tòa nhận thức rõ hành vi phạm tội xâm hại, bạo hành trẻ em là không thể chấp nhận được, hành động đó đã đi ngược lại đạo đức xã hội, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của trẻ thơ – đối tượng dễ bị tổn thương nhất.

Trước những lập luận sắc bén, có lý có tình của hội đồng xét xử, “bị cáo” là bố đẻ và mẹ kế đã nhận thức đầy đủ hành vi vi phạm của bản thân, tỏ rõ thái độ ăn năn và mong muốn có cơ hội sửa chữa lỗi lầm. Sau buổi truyền thông, đại diện các đơn vị phối hợp là viện kiểm sát, tòa án Nhân dân và Công an tỉnh nhận định điểm mạnh nổi bật ở mô hình “Phiên tòa giả định” là đã “mềm hóa” những quy định của pháp luật; đưa các tình huống pháp lý về gần hơn với tâm lý của người tham dự. Thay vì phải nhớ những điều khoản, quy định một cách máy móc, khô khan thì mọi người sẽ nhớ đến hành vi vi phạm của các “bị cáo” trong buổi xét xử để từ đó tránh những vi phạm tương tự.

Vào dịp giữa tháng 10-2020, chúng tôi tiếp tục tham dự buổi sinh hoạt ngoại khóa truyền thông “Phiên tòa giả định” tại Trường THCS Quang Trung (TP Thanh Hóa) với tiểu phẩm “Lạm dụng lòng tin”. Cả sân trường im lặng, thầy và trò chăm chú dõi theo diễn biến câu chuyện. Bị hại là học sinh đã bị bị cáo là bạn của bố mẹ lợi dụng mối quan hệ thân thiết với gia đình và sự ngây thơ của trẻ nhỏ để thực hiện hành vi xâm hại khiến bị hại không đề phòng.

Sau buổi sinh hoạt ngoại khóa, em Nguyễn Thị Lan Anh, học sinh Trường THCS Quang Trung chia sẻ với chúng tôi: “Câu chuyện giúp chúng em hiểu thêm những quy định pháp luật được đan cài trong tình tiết vụ án và phần luận tội của đại diện ngành chức năng vừa dễ hiểu, dễ nhớ. Chúng em mong sẽ được tham dự nhiều hơn những hoạt động này để có thêm kiến thức, kỹ năng sống cho mình”.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, độc đáo của mô hình “Phiên tòa giả định” là không chỉ dừng lại ở việc “sân khấu hóa” những vụ án, tình huống pháp lý mà khán giả còn được giao lưu, nêu cách giải quyết của mình trước các tình huống được đặt ra trong tiểu phẩm. Các vai diễn giả định đúng trình tự như một phiên tòa thật. Nhờ đó, phiên tòa diễn ra trực quan, cụ thể và dễ hiểu. Thông qua quá trình xét hỏi, tranh tụng và tuyên án, hội đồng xét xử tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về tội “xâm hại trẻ em” để những người dự phiên tòa hiểu và rút ra bài học. Ngoài ra, việc tham gia phiên tòa giả định cũng là dịp để các kiểm sát viên, thẩm phán tương lai tiếp cận về nội dung, trình tự, diễn biến của một phiên tòa thật, rèn luyện kỹ năng trình bày trước đám đông và nâng cao nghiệp vụ. Bên cạnh đó, các phiên tòa giả định còn được quay, ghi hình và biên tập với nội dung tuyên truyền đa dạng và đăng tải trên các phương tiện truyền thông của các nhà trường, các đoàn thể quần chúng ở địa phương. Qua đó, góp phần quan trọng vào việc nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật trong cộng đồng.

Trước thực trạng xuất hiện một số biểu hiện vi phạm pháp luật liên quan đến phụ nữ, trẻ em bị bạo lực, xâm hại... và để bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng cho hội viên, con em hội viên, Hội LHPN tỉnh đã phối hợp với các ngành chức năng tổ chức điểm truyền thông bằng hình thức “Phiên tòa giả định” tại phường Nam Ngạn (TP Thanh Hóa). Từ mô hình điểm của Hội LHPN tỉnh, Hội LHPN TP Thanh Hóa đã phối hợp tổ chức thêm nhiều buổi truyền thông ở các trường học, các xã, phường với nhiều nội dung liên quan đến công tác phòng, chống tệ nạn xã hội liên quan đến phụ nữ, trẻ em; Chi đoàn Tòa án Nhân dân tỉnh phối hợp với Chi đoàn Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh cũng đã tổ chức sinh hoạt chuyên đề phiên tòa giả định “Tội cố ý gây thương tích”... Có thể nói, “Phiên tòa giả định” là một hướng tiếp cận mới trong tuyên truyền pháp luật, nâng cao nhận thức trách nhiệm của người dân và cộng đồng đang được Hội LHPN tỉnh và các ngành chức năng quan tâm triển khai nhân rộng sẽ là “chìa khóa” quan trọng để nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền pháp luật, góp phần vào sự ổn định và phát triển của địa phương. Năm 2021, Hội LHPN tỉnh dự kiến sẽ tổ chức 3 phiên tòa giả định truyền thông với nội dung phòng chống xâm hại trẻ em và bạo lực học đường, đồng thời chỉ đạo các tổ chức hội thực hiện tốt để tạo hiệu ứng tích cực trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho hội viên, phụ nữ và người dân.

Bài và ảnh: Lê Hà