Vùng đệm quân sự của Nga ở Ukraine: Chiến lược quân sự và chính trị

Vùng đệm của Nga nhằm mục đích tạo ra không gian, cả về mặt quân sự và chính trị, khỏi hỏa lực của Ukraine.

Quân nhân Nga chiến đấu tại một địa điểm không xác định. Ảnh: Sputnik.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã chính thức tuyên bố thành lập “vùng đệm quân sự” dọc biên giới với Ukraine. Theo Điện Kremlin, quân đội Nga đã được lệnh tiến lên phía trước và đang tích cực nhắm vào các vị trí của Ukraine gần biên giới. Động thái này nhằm bảo vệ các khu vực của Nga xa tiền tuyến, đặc biệt là Belgorod, Bryansk và Kursk, nơi thường xuyên phải đối mặt với các cuộc pháo kích, tấn công bằng máy bay không người lái do Ukraine tiến hành.

Trong khi những thông tin về “vùng đệm” đã lan truyền từ năm 2023, tuyên bố của Tổng thống Nga Putin đánh dấu sự chuyển dịch từ khái niệm sang chính sách cụ thể.

Quyết định được mong đợi

Ngày 22/5, trong một cuộc họp chính phủ, Tổng thống Putin tuyên bố Nga đã bắt đầu thiết lập một vùng đệm dọc biên giới Ukraine. Ông cho biết quân đội đã bắt đầu thực hiện kế hoạch. "Lực lượng vũ trang của chúng tôi hiện đang tích cực thực hiện nhiệm vụ này. Các vị trí của kẻ thù đã bị chế ngự, công việc đang diễn ra".

Người phát ngôn của Tổng thống Nga, Dmitry Peskov xác nhận quyết định này nhưng từ chối cung cấp thông tin chi tiết. Vùng đệm sẽ trải dài ở các khu vực giáp ranh với Ukraine ở các vùng Belgorod, Bryansk và Kursk, tất cả đều đã hứng chịu các cuộc tấn công của Ukraine.

Về mặt quân sự, vùng đệm đóng vai trò như một rào cản vật lý nhằm giảm nguy cơ xung đột trực tiếp. Các vùng này có thể được phi quân sự hóa, hạn chế sự hiện diện của quân đội hoặc bị lực lượng quân sự chiếm đóng, hoạt động như một vùng đệm chiến lược.

Những điểm tương đồng trong lịch sử bao gồm khu vực an ninh của Israel ở miền nam Lebanon (1985-2000), các hoạt động xuyên biên giới của Thổ Nhĩ Kỳ ở miền bắc Syria (từ năm 2016), DMZ giữa Triều Tiên và Hàn Quốc (từ năm 1953) và “khu vực xám” giữa Armenia và Azerbaijan trước cuộc xung đột Nagorno-Karabakh năm 2020.

Tổng thống Nga Putin đã ám chỉ đến nhu cầu về một khu vực như vậy từ tháng 6/2023, trích dẫn tầm quan trọng của việc ngăn chặn lực lượng Ukraine tấn công lãnh thổ Nga bằng pháo binh. Mặc dù chi tiết còn mơ hồ vào thời điểm đó, ý tưởng này vẫn tiếp tục xuất hiện trong các bài phát biểu chính thức.

Các nhà lập pháp và các nhà phân tích quân sự Nga đã lên tiếng ủng hộ quyết định này. Duma Quốc gia Nga đã đề xuất một vùng đệm có độ sâu ít nhất là 50-60 km, được trang bị hệ thống phòng không và chống máy bay không người lái. Dmitry Medvedev, Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh, cho rằng nếu Ukraine nhận được nhiều vũ khí tầm xa, khu vực này có thể cần phải mở rộng sâu hơn nữa, có khả năng lên tới 550-650 km để vô hiệu hóa các mối đe dọa.

Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Ukraine lên án sáng kiến ​​này là hành động leo thang mới và kêu gọi tăng cường sức ép quốc tế lên Moscow.

Điều kiện chiến trường hiện tại

Về mặt quân sự, việc thiết lập vùng đệm có nghĩa là mở rộng quyền kiểm soát của Nga vào lãnh thổ Ukraine.

Những dấu hiệu đầu tiên xuất hiện khi Nga đưa tin đã chiếm được một số ngôi làng ở vùng Sumy của Ukraine, bao gồm Maryino, Zhuravka và Basovka, tất cả đều gần biên giới Kursk.

Oleg Grygorov, người đứng đầu Cục Quản lý quân sự khu vực Sumy, thừa nhận sự leo thang đột ngột này và lưu ý lực lượng Nga đang sử dụng các nhóm tấn công nhỏ để cố thủ tại các làng biên giới.

Tính đến cuối tháng 5, hơn 52.000 người đã được sơ tán khỏi các khu vực biên giới. Ukraine đã bắt đầu các cuộc sơ tán này nhiều tuần trước đó, ban đầu từ các làng Belopolye và Vorozhba, sau đó mở rộng ra 202 địa phương.

Trong khi đó, Tổng thống Nga Putin đã có chuyến thăm bất ngờ đến vùng Kursk vào ngày 20/5, chuyến thăm đầu tiên của ông kể từ khi cuộc giao tranh bắt đầu tại khu vực này. Trong chuyến đi, Pavel Zolotaryov, người đứng đầu Quận Glushkovo gần biên giới Ukraine, đã thúc giục tổng thống Nga kiểm soát thành phố Sumy để bảo vệ khu vực.

Giao tranh không chỉ giới hạn ở Sumy. Các trận chiến dữ dội cũng đang diễn ra ở khu vực Kharkov gần Kupyansk. Tuy nhiên, quy mô của cuộc tấn công hiện tại không cho thấy một hoạt động toàn diện nhằm mục đích bao vây. Thay vào đó, những bước tiến của Nga có vẻ chậm và đều đặn, có khả năng được thiết kế để làm cạn kiệt nguồn dự trữ của Ukraine và dần dần mở rộng quyền kiểm soát mà không thực hiện những động thái táo bạo, mạo hiểm.

Cơ sở chiến lược

Có một số động cơ quân sự và chính trị đằng sau thời điểm diễn ra động thái này.

Thứ nhất, các mối đe dọa xuyên biên giới ngày càng gia tăng. Kể từ mùa xuân năm 2023, các cuộc tấn công vào lãnh thổ Nga đã gia tăng. Ukraine đã nhận được vũ khí tầm xa của phương Tây, bao gồm HIMARS, tên lửa Storm Shadow và ATACMS. Pháo binh và hệ thống tên lửa phóng loạt (MLRS) bắn phá xuyên biên giới vào các thị trấn của Nga không ngừng nghỉ. Pháo lựu M777 của Kiev, với cỡ nòng 155mm, có tầm bắn lên tới 35-40 km, gần bằng khoảng cách giữa các thành phố lớn của Ukraine như Sumy và Kharkov với biên giới Nga.

Ukraine cũng phụ thuộc rất nhiều vào máy bay không người lái để xâm nhập vào lãnh thổ Nga. Đã có các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái sâu bên trong nước Nga, bao gồm cả ở Moscow và các cuộc xâm nhập có vũ trang vào các khu vực biên giới. Những yếu tố này có thể đã thuyết phục giới lãnh đạo Nga về nhu cầu đẩy tiền tuyến ra xa hơn khỏi các thành phố của mình.

Thổng thống Nga Putin đã liên hệ trực tiếp độ sâu của vùng đệm với tầm bắn của vũ khí do nước ngoài cung cấp cho Ukraine, về cơ bản có nghĩa nếu vũ khí của Ukraine có thể vươn xa, Nga sẽ đi sâu hơn để tránh xa tầm bắn.

Thứ hai, đòn bẩy trong đàm phán. Sáng kiến ​​vùng đệm quân sự cũng có thể là một động thái chiến thuật nhằm tăng cường vị thế của Nga trong các cuộc đàm phán đang diễn ra. Một vùng đệm có thể được đề xuất như một phần của thỏa thuận ngừng bắn rộng hơn hoặc thậm chí là một điều kiện để chấm dứt chiến tranh.

Đặc phái viên Mỹ Keith Kellogg đã đưa ra ý tưởng về một khu phi quân sự, mặc dù Tổng thống Ukraine Zelensky đã bác bỏ bất kỳ thỏa thuận nào như vậy. Tuy nhiên, việc tạo ra một vùng đệm có thể nằm trong danh sách mong muốn của Nga trong bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào trong tương lai, về cơ bản là phi quân sự hóa một số khu vực của Sumy, Chernigov hoặc Kharkov.

Thứ ba, chiến lược dài hạn. Vùng đệm phù hợp với cách tiếp cận của Nga đối với một cuộc chiến tranh tiêu hao kéo dài. Mặc dù tham gia đàm phán, Moscow vẫn tiếp tục thể hiện cam kết của mình đối với các hoạt động tấn công. Vùng đệm đóng vai trò vừa là tài sản chiến thuật vừa là biện pháp phòng thủ dài hạn để bảo vệ các khu vực biên giới dễ bị tổn thương.

Tiếp theo là gì?

Về mặt quân sự, việc tạo ra vùng đệm là một động thái hợp lý. Việc dịch chuyển mặt trận sâu hơn 20-30 km vào Ukraine sẽ khiến các thành phố lớn của Nga như Belgorod và Kursk nằm ngoài tầm bắn của nhiều hệ thống pháo binh. Nó cũng sẽ chặn các tuyến đường xâm nhập của Ukraine và làm phức tạp thêm các hoạt động của máy bay không người lái.

Việc kiểm soát nhiều lãnh thổ cũng làm gián đoạn hoạt động giám sát của Ukraine. Máy bay không người lái và đơn vị trinh sát của Ukraine phải di chuyển càng xa thì dữ liệu của họ càng kém chính xác và kém hiệu quả.

Nhưng việc tiến sâu hơn sẽ mang lại nhiều thách thức cho quân đội Nga. Mỗi bước tiến mới đòi hỏi phải mở rộng các tuyến tiếp tế, trung tâm hậu cần mới, phòng không và cơ sở hạ tầng kỹ thuật, trong khi quân tiền tuyến vẫn phải chịu các cuộc không kích và pháo kích. Gánh nặng cho lực lượng dự bị tăng lên và biên độ sai sót giảm xuống.

Giao tranh ở Sumy và Kharkov vẫn tiếp diễn với tốc độ vừa phải. Nếu lực lượng Nga chiếm được những phần đáng kể của các khu vực này, các trung tâm đô thị lớn như Sumy và Chernigov có thể nằm trong tầm với của chiến dịch.

TD