Tiếp tục tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông

Xác định công tác tuyên truyền là một trong những giải pháp quan trọng góp phần xóa bỏ những tập tục lạc hậu trong đồng bào Mông, vì vậy các ban, ngành cấp tỉnh và các địa phương có đồng bào Mông sinh sống đã và đang tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền thực hiện tốt nếp sống văn hóa trong tang lễ trở thành nền nếp, tập quán bền vững; đồng thời, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào Mông.

Cán bộ UBND xã Phú Sơn đến thăm, tuyên truyền bà con Nhân dân bản Suối Tôn, xã Phú Sơn (Quan Hóa) thực hiện nếp sống văn hóa mới. Ảnh: Hoàng Đông

Từ những kết quả bước đầu

Đồng bào dân tộc Mông tỉnh Thanh Hóa sinh sống tại 44 bản thuộc 10 xã (trong đó có 7 xã biên giới) của 3 huyện: Mường Lát, Quan Hóa và Quan Sơn với tổng dân số hơn 3.494 hộ, trên 18.465 khẩu, chiếm 1,64% dân số toàn vùng dân tộc thiểu số và miền núi; tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào Mông chiếm 66,7%. Mặc dù đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước, của tỉnh, nhưng với đặc điểm về vị trí địa lý, địa hình và dân cư, nên đời sống của đồng bào Mông vẫn còn nhiều khó khăn, nhiều phong tục, tập quán lạc hậu vẫn còn ăn sâu trong tiềm thức không ít người, trong đó có các nghi thức tang lễ khi có người qua đời.

Chính vì thế, từ khi Đề án “Tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020” được Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 2181/QĐ-UBND ngày 25-6-2013, được đánh giá là cuộc “cách mạng” thay đổi nhận thức của đại đa số đồng bào Mông. Các ban, ngành cấp tỉnh, cơ quan thường trực thực hiện đề án là ban dân tộc và các địa phương đã triển khai thực hiện và đạt được những kết quả đáng mừng, các hủ tục lạc hậu như: bắn súng để thông báo có người chết không còn thực hiện nữa, người chết được đưa vào quan tài, không để trong nhà dài ngày và được chôn ở nghĩa địa tập trung; nhận thức của đồng bào đã có nhiều chuyển biến tích cực...

Để tiếp tục thực hiện tốt nếp sống văn hóa trong tang lễ trở thành nền nếp, tập quán bền vững, xóa bỏ hoàn toàn những tập tục lạc hậu; đồng thời, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào Mông, ngày 19-3-2021, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 60/KH-UBND triển khai công tác tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2021-2025. Phạm vi thực hiện ở 44 bản người Mông thuộc 10 xã trên địa bàn 3 huyện Mường Lát, Quan Hóa và Quan Sơn.

Bám sát kế hoạch của tỉnh, các địa phương có đồng bào Mông sinh sống đã và đang đề ra nhiều giải pháp quan trọng, góp phần thực hiện thành công đề án, từng bước nâng cao nhận thức cho đồng bào trong thực hiện nếp sống mới, yên tâm lao động sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.

Tuyên truyền sâu rộng, xóa bỏ những tập tục lạc hậu

Chúng tôi đến thăm bản Suối Tôn, xã Phú Sơn, huyện Quan Hóa khi mà bác Mùa A Su - người có uy tín ở bản Suối Tôn cùng bí thư chi bộ Giàng A Chu và trưởng bản Mùa A Du đang bàn chuyện tuyên truyền, vận động bà con phòng, chống dịch COVID-19, vận động bà con trong thời gian dịch bệnh không tổ chức cưới hỏi đông người, nếu có người qua đời thì tiếp tục thực hiện theo quy ước của bản là đưa vào quan tài và chôn cất ở nghĩa địa tập trung... Vì có nhiều công việc cần trao đổi, mà trong bản, bác Su là người có uy tín, được mọi người tín nhiệm, quý mến, nên bí thư Chu và trưởng bản Du tranh thủ ý kiến của bác để công việc bản thuận lợi hơn.

Bản Suối Tôn được thành lập năm 1998, sau khi bà con di cư từ các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Sơn La đến sinh sống. Hiện nay, bản có 75 hộ, 427 khẩu, ngành nghề chủ yếu là trồng trọt, chăn nuôi. Từ khi đề án tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông tỉnh Thanh Hóa được triển khai tại bản Suối Tôn, với sự vào cuộc tích cực từ huyện đến xã rồi cán bộ bản nên hiện nay bà con Suối Tôn đồng thuận và xây dựng quy ước thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ. Từ năm 2016 đến 2020, bản Suối Tôn có 6 người qua đời thì có 5/6 đám được thực hiện theo nghi thức tang lễ mới. Hiện bản đã quy hoạch khu nghĩa địa tập trung với diện tích 2,5 ha.

Ông Hoàng Mạnh Hùng, Trưởng Phòng Dân tộc huyện Quan Hóa, cho biết: Huyện Quan Hóa có 2 bản có đồng bào Mông sinh sống là Suối Tôn (Phú Sơn) và Buốc Hiềng (Trung Thành). Bám sát Kế hoạch số 60/KH-UBND của UBND tỉnh, ngày 1-4-2021, UBND huyện Quan Hóa đã ban hành Kế hoạch số 85/KH-UBND về triển khai công tác tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông huyện Quan Hóa giai đoạn 2021-2025. Theo đó, huyện tiếp tục duy trì và kiện toàn hoạt động của ban vận động nếp sống văn hóa trong tang lễ của vùng đồng bào Mông cấp huyện, cấp xã; chính quyền các xã có bản người Mông sinh sống, các già làng, trưởng bản, người có uy tín tiếp tục tuyên truyền, vận động và làm gương cho các hộ dân đồng bào Mông tiếp tục thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ theo đúng các quy định. Cùng các hình thức tuyên truyền đa dạng góp phần xóa bỏ các hủ tục, lạc hậu; phát huy, gìn giữ những phong tục, giá trị văn hóa tốt đẹp trong đồng bào Mông.

Tại huyện miền núi Quan Sơn, đồng bào Mông sinh sống ở các bản Mùa Xuân, Xía Nọi (xã Sơn Thủy) và bản Ché Lầu (xã Na Mèo) đã và đang thực hiện nếp sống văn hóa mới, nhiều hủ tục lạc hậu dần được xóa bỏ, đặc biệt hủ tục lạc hậu trong tang ma.

Là người con sinh ra ở bản Ché Lầu, anh Thao Văn Dính, công chức văn hóa xã Na Mèo đã ý thức được rằng, những hủ tục trong việc tổ chức tang ma không chỉ khiến đời sống bà con triền miên trong đói nghèo lạc hậu, mà còn làm môi trường, sức khỏe cũng bị đe dọa. Vì vậy, anh đã cùng cấp ủy, chính quyền địa phương, bí thư, trưởng bản, người có uy tín trong bản tích cực triển khai công tác tuyên truyền, nhờ đó bà con dần xóa bỏ hủ tục, xây dựng cuộc sống ấm no, bản làng văn minh. Còn tại bản Mùa Xuân, với sự vận động tích cực của ông Sung Văn Cấu, phó bí thư chi bộ bản, cùng cán bộ địa phương, từ năm 2015, khi đám tang của bà Thao Thị Mái lần đầu tiên thực hiện đưa người chết vào quan tài, thì những đám tang sau đa số người dân đều đồng tình và thực hiện theo. Có được kết quả nêu trên phải khẳng định rằng, Đề án “Tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020”, do UBND tỉnh ban hành, cùng chính sách khuyến khích thực hiện và giao cho Ban Dân tộc tỉnh chủ trì góp phần xóa bỏ dần hủ tục lạc hậu, tạo nên chuyển biến tích cực trong nếp nghĩ, hành động trong thực hiện tang ma của đồng bào Mông. Từ năm 2016 đến 2020, đã có 16 đám tang của đồng bào Mông huyện Quan Sơn được khâm liệm và đưa vào quan tài; 3/3 bản người Mông có nghĩa địa tập trung và có đường giao thông từ bản ra nghĩa địa thuận lợi.

Để bà con thay đổi được thói quen, tập tục cũ đã ngấm sâu vào nhận thức của đồng bào từ nhiều đời trước thì cấp ủy, chính quyền, các đoàn thể huyện Quan Sơn, các xã có đồng bào Mông sinh sống tiếp tục xác định đây là một “cuộc cách mạng”. Vì vậy, biện pháp chính trong giai đoạn tiếp theo chính là tiếp tục huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị ở cơ sở và tạo sự đồng thuận trong Nhân dân; quan tâm đời sống, có nhiều chính sách cho bà con và nhân rộng nét văn hóa; đổi mới hình thức nội dung tuyên truyền gắn với việc thực hiện ký cam kết theo hướng cô đọng, ngắn gọn; phát huy vai trò già làng, trưởng bản, người có uy tín; xây dựng đời sống văn hóa ở cộng đồng dân cư, xây dựng nông thôn mới ở những bản đồng bào Mông.

Ng.H