Văn hóa - “cội nguồn” sức mạnh góp phần xây dựng Thanh Hóa phát triển toàn diện (Bài 2): Nền tảng tinh thần - động lực thúc đẩy kinh tế, xã hội phát triển

Văn hóa không chỉ là cội nguồn, bản sắc và niềm tự hào của mỗi vùng đất, mà còn là nguồn lực nội sinh quan trọng, tạo động lực cho phát triển bền vững. Với bề dày truyền thống lịch sử và một không gian văn hóa phong phú, Thanh Hóa đang từng bước khẳng định văn hóa là nền tảng tinh thần, là động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển toàn diện, hiện đại, giàu bản sắc.

Múa trò Xuân Phả trong Lễ hội Lam Kinh. Ảnh: Thùy Linh

Nền tảng vững chắc, định hướng phát triển

Xứ Thanh bao đời nay vẫn rạng ngời là mảnh đất giàu truyền thống; vùng đất “căn bản”, nơi phát tích của nhiều vương triều phong kiến. Đây cũng là nơi sinh thành, nuôi dưỡng và hun đúc bao nhân tài, anh hùng hào kiệt; nơi ra đi - chốn trở về của bao nhân vật lịch sử gắn liền với nhiều sự kiện trọng đại của đất nước.

Nơi đây cũng được biết đến là “cái nôi” văn hóa của dân tộc với nền văn hóa Đông Sơn - một đỉnh cao rực rỡ của văn hóa dân tộc, nền văn hóa Đa Bút, nền văn hóa Hoa Lộc cùng kho tàng di sản văn hóa vật thể và phi vật thể phong phú, đặc sắc của 7 dân tộc anh em được hình thành từ nền văn minh sông Mã, sông Chu và vùng đồng bằng ven biển.

Những giá trị ấy không chỉ được lưu giữ trong các di tích lịch sử, lễ hội truyền thống, phong tục đời sống, mà còn thẩm thấu vào tính cách con người xứ Thanh kiên cường, sáng tạo, hiếu học, đoàn kết và nghĩa tình. Chính “nguồn lực mềm” đó đã trở thành “chất keo kết dính”, giúp các thế hệ người Thanh Hóa vượt qua khó khăn, nuôi dưỡng khát vọng vươn lên và đóng góp vào sự phát triển của quê hương, đất nước.

Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh và quán triệt sâu sắc quan điểm, định hướng của Đảng ta về xây dựng và phát triển văn hóa, Thanh Hóa đã và đang từng bước phát huy vai trò của văn hóa. Đặc biệt, với quan điểm “Phát triển văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội; đầu tư cho văn hóa, con người là đầu tư để phát triển nhanh và bền vững” được nhấn mạnh tại Nghị quyết số 17-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về tiếp tục xây dựng, phát triển văn hóa và con người Thanh Hóa trong thời kỳ mới đã khẳng định văn hóa là sức mạnh nội sinh, “sức mạnh mềm”, là “bức tường thành” vững chắc để xây dựng địa phương phát triển toàn diện.

Ở vùng đất Tống Sơn ngày nay, những giá trị văn hóa truyền thống vẫn luôn được người dân nơi đây gìn giữ và phát huy. Chắc hẳn khi đến với Tống Sơn, không ít người sẽ ấn tượng với không gian văn hóa, với những ngôi làng cổ, mái nhà cổ kính nép mình trong không gian văn hóa làng quê Việt cổ với cây đa, giếng nước, sân đình. Và trong không gian yên bình ấy là những con người nồng hậu ngày ngày cùng nhau trò chuyện, chia sẻ niềm vui nỗi buồn, cùng nhau tham gia các phong trào xây dựng, phát triển quê hương. Cùng với đó, những lễ hội, lễ tục từ xa xưa vẫn được người dân nơi đây gìn giữ. Từ việc phát huy giá trị văn hóa truyền thống, người dân xã Tống Sơn đã đoàn kết xây dựng địa phương ngày một khang trang, hiện đại với hệ thống đường giao thông được mở rộng và cứng hóa. Các thiết chế văn hóa được hoàn thiện, trở thành nơi sinh hoạt, hưởng thụ văn hóa, thể thao của người dân.

Phó Chủ tịch UBND xã Tống Sơn, Phan Thị Lan cho biết: “Trong những năm qua, Tống Sơn luôn quan tâm đến văn hóa. Bởi văn hóa là nền tảng, sợi dây kết nối cộng đồng. Những giá trị văn hóa truyền thống tạo nếp sống kỷ cương, sự đoàn kết và đồng lòng của người dân trong thực hiện các phong trào thi đua yêu nước và các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương”.

Có thể khẳng định, từ những giá trị bền vững được kết tinh qua lịch sử, văn hóa xứ Thanh không chỉ hiện hữu như “ký ức chung” của cộng đồng mà đang vận động, lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống hôm nay. Chính sự hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại, giữa bản sắc và khát vọng đã tạo nên một nền tảng tinh thần vững chắc. Và, khi văn hóa đã trở thành sức mạnh nội sinh và sợi dây liên kết cộng đồng, đó cũng là lúc những giá trị ấy bước ra khỏi phạm vi tinh thần để “thổi” vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội nguồn năng lượng mới.

Tạo “bệ đỡ” cho sự phát triển

Trong bối cảnh Thanh Hóa đang chuyển mình mạnh mẽ để trở thành cực tăng trưởng mới ở phía Bắc của Tổ quốc, văn hóa là một phần không thể thiếu của đời sống tinh thần mà đang bước vào các lĩnh vực kinh tế, du lịch.

Với 858 di tích được xếp hạng, trong đó có 1 Di sản Văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ, 5 di tích quốc gia đặc biệt, 139 di tích quốc gia và 713 di tích cấp tỉnh. Cùng với đó là 28 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và hàng trăm lễ hội, lễ tục, trò chơi trò diễn, nghề truyền thống, ẩm thực - văn hóa xứ Thanh là nguồn tài nguyên chiến lược, vừa tạo sức hút khác biệt, vừa nâng tầm hình ảnh địa phương trong hội nhập. Việc khai thác hiệu quả nguồn lực ấy không chỉ góp phần đa dạng các sản phẩm du lịch, định vị thương hiệu Thanh Hóa trên bản đồ văn hóa, du lịch của cả nước, mà còn mở ra hướng phát triển bền vững, dựa trên tri thức, bản sắc và sức sáng tạo của con người xứ Thanh.

Những năm gần đây, tỉnh Thanh Hóa xác định rõ, phát triển kinh tế phải đi đôi với phát triển văn hóa; xây dựng con người Thanh Hóa hiện đại nhưng giàu bản sắc là nhiệm vụ xuyên suốt. Định hướng ấy được thể hiện trong nhiều văn bản quan trọng như Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX, các chương trình, đề án phát triển văn hóa - con người và được triển khai đồng bộ ở tất cả các ngành, địa phương. Điển hình như du lịch tâm linh Lam Kinh, du lịch văn hóa Thành Nhà Hồ, du lịch cộng đồng ở Pù Luông, bản Đôn, bản Hiêu... Đặc biệt, nhiều địa phương đã phát huy các giá trị văn hóa trở thành nhiều sản phẩm du lịch đa dạng. Ví như xã Thiệu Trung vốn là nơi sinh ra những danh nhân khoa bảng, anh hùng hào kiệt, góp phần làm rạng ngời sử sách non sông; “cái nôi” của nghề đúc đồng thủ công truyền thống. Ngày nay, Thiệu Trung được biết đến là một điểm du lịch với nhiều trải nghiệm thú vị từ các di tích, lễ hội đến nghề truyền thống, sản phẩm OCOP. Phó Chủ tịch UBND xã Thiệu Trung, Trần Ngọc Tùng cho biết: “Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa gắn với phát triển du lịch là hướng đi đúng đắn giúp địa phương khẳng định những nét độc đáo trong văn hóa và phát triển bền vững hơn”.

Tại các khu du lịch biển Sầm Sơn, Hải Tiến, văn hóa không còn là “phần điểm trang” cho hoạt động du lịch mà đã trở thành “linh hồn” của sự phát triển bền vững. Những lễ hội truyền thống, chương trình nghệ thuật ven biển và hoạt động văn hóa - thể thao tổ chức định kỳ đã biến bờ biển nơi đây thành một không gian cộng đồng sôi động, nơi người dân và du khách hòa mình vào nhịp sống biển. Bên cạnh không gian cộng đồng và lễ hội, văn hóa tâm linh cũng đóng vai trò then chốt trong trải nghiệm du lịch biển. Những địa danh như chùa Cô Tiên trên núi Trường Lệ, đền Độc Cước, hòn Trống Mái, chùa Bụt không chỉ là thắng cảnh mà còn là nơi du khách tìm thấy sự an yên, kết nối tín ngưỡng và chiêm nghiệm những lớp trầm tích văn hóa của vùng biển xứ Thanh.

Ở khu vực miền núi, các giá trị văn hóa của dân tộc Thái, Mường như: phong tục, tập quán, lễ hội, trò chơi, trò diễn, ẩm thực, trang phục, nghề truyền thống được định hình, khai thác hiệu quả, trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế.

Thực tế, trong những năm qua, nhờ khai thác hài hòa giữa “sức mạnh mềm” với hạ tầng du lịch hiện đại, các sự kiện văn hóa, du lịch, ẩm thực, Thanh Hóa liên tục nằm trong nhóm các địa phương tốc độ tăng trưởng du lịch ấn tượng. Chỉ tính trong 10 tháng năm 2025, Thanh Hóa đón hơn 15,5 triệu lượt khách, đạt 97,4% kế hoạch năm; tổng thu du lịch đạt 43.380 tỷ đồng.

Những con số này đã khẳng định, dựa vào các giá trị văn hóa truyền thống, các ngành nghề thủ công, trang phục, ẩm thực, nghệ thuật biểu diễn đã trở thành sản phẩm du lịch, sản phẩm OCOP phục vụ phát triển văn hóa - du lịch - kinh tế cho các địa phương, góp phần tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động địa phương, tăng thêm nguồn thu và quảng bá nét đẹp văn hóa, con người xứ Thanh đến với bạn bè trong nước và thế giới.

Có thể khẳng định, với kho tàng di sản đồ sộ, văn hóa xứ Thanh không chỉ là di sản để bảo tồn mà còn trở thành động lực nội sinh mạnh mẽ, thúc đẩy sự phát triển toàn diện của tỉnh. Trong giai đoạn hội nhập, khi văn hóa được đặt đúng vị trí chiến lược cùng với việc ứng dụng chuyển đổi số vào lĩnh vực văn hóa, thì “sức mạnh mềm” sẽ luôn là nền tảng tinh thần vững chắc, đưa vùng đất giàu truyền thống, đậm đà bản sắc tiến bước mạnh mẽ, hiện đại cùng đất nước.

Thùy Linh

Bài cuối: Sức mạnh nội sinh - khát vọng vươn tầm