Nhân hội nghị sơ kết 2 năm thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới

Thôn, bản nông thôn mới - đích đến đầu tiên và mục tiêu cuối cùng

Xây dựng nông thôn mới (XDNTM) là “lấy sức dân để lo cho dân”, mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng cuộc sống người dân nông thôn, xây dựng nên những vùng quê trù phú. Tại Thanh Hóa, ngay từ những năm đầu, việc XDNTM đã được xác định lấy cấp thôn/bản làm hạt nhân để nhân rộng, và những thành quả đến nay cũng làm thay đổi diện mạo từng thôn/bản, mang lại cuộc sống tốt hơn cho người dân ở các vùng quê.

Nhà văn hóa theo tiêu chí NTM trở thành nơi sinh hoạt cộng đồng, phát triển đời sống tinh thần của đồng bào Mường thôn Thuận Sơn, xã vùng sâu Thạch Lập (Ngọc Lặc).

Từ những năm 2009-2010, khi Trung ương triển khai Chương trình Mục tiêu quốc gia XDNTM với bộ tiêu chí đưa ra là XDNTM ở cấp xã, qua những năm đầu triển khai, xét thấy cấp thôn/bản là những đơn vị cấu thành nên cấp xã, cần khơi dậy sức mạnh từ ngọn nguồn, nên Thanh Hóa đã sáng tạo nên “đặc sản” riêng là ban hành thêm bộ tiêu chí đạt chuẩn NTM, NTM kiểu mẫu cho cấp thôn/bản. Điều đó dễ hiểu như câu chuyện huy động sức dân để thi công tuyến đường trong xã khó có sự đồng thuận cao, nhưng đóng góp kinh phí để bê tông hóa ngõ nhà mình, đường thôn/bản mình lại dễ dàng hơn nhiều. Khi mỗi người, mỗi nhà trong cộng đồng có được sự đồng thuận, chung tay góp sức XDNTM cho chính thôn/bản của mình đã tạo được sức mạnh nội tại lớn hơn. Một thôn có phong trào xây dựng hạ tầng và các tiêu chí sôi nổi, sẽ khích lệ và tạo sự ganh đua với những thôn bên cạnh, tạo nên phong trào chung toàn xã. Từng thôn về đích NTM với hạ tầng khang trang, đời sống Nhân dân đổi mới, cũng đồng nghĩa tạo thành công chung cho cả xã thực hiện các tiêu chí bền vững từ “gốc rễ”. Cách làm đầu tiên và sáng tạo của Thanh Hóa đã tạo nên hiệu ứng mạnh mẽ và gặt hái được nhiều kết quả ở giai đoạn khó khăn nhất, sau này Trung ương đã cho nhân rộng ra toàn quốc, và hiện có một số tỉnh triển khai mô hình XDNTM cấp thôn/bản này.

Tại huyện miền núi Như Thanh, xã Xuân Du đã phát huy được tiềm năng, thế mạnh để lần lượt về đích NTM và NTM nâng cao khá sớm so với nhiều địa phương miền núi. Hiện tại, hệ thống hạ tầng ở đây khang trang, các mô hình sản xuất phát triển, đời sống người dân được nâng cao. Về địa phương này, điều dễ dàng cảm nhận là những tuyến giao thông liên thôn, liên xã được mở rộng và nhựa hóa sạch đẹp còn hơn nhiều xã khu vực đồng bằng của tỉnh. Có được kết quả như ngày nay phải kể đến sự đồng lòng góp sức xây dựng NTM từ các thôn. Bí thư Chi bộ thôn Đồng Hải Chu Sỹ Long cho biết: Thực hiện XDNTM kiểu mẫu, thôn đã huy động hơn 1,7 tỷ đồng cho phát triển hạ tầng và các tiêu chí, trong đó ngân sách xã 75%, còn lại là Nhân dân và con em xa quê đóng góp. Sự đồng lòng góp sức của Nhân dân chính là sức mạnh tạo nên thành công trong XDNTM kiểu mẫu ở địa phương. Hệ thống hạ tầng khang trang, các mô hình sản xuất phát triển lại tác động trở lại để chính người dân được hưởng lợi.

Thôn 9 cùng xã cũng được công nhận đạt chuẩn NTM kiểu mẫu vào năm 2019. Nơi đây thực sự là một làng quê miền núi trù phú, nên thơ với thế mạnh là phát triển cây đào phai trên các vườn đồi. Ông Trần Văn Vũ, người dân địa phương chia sẻ: NTM ở cấp thôn đã tạo nên phong trào sản xuất sâu rộng và hiệu quả. Trong thôn hiện có nhiều mô hình trồng ớt xuất khẩu, nhất là trồng đào. Gia đình tôi có 3.000m2 đất vườn đồi, được chính quyền địa phương khuyến khích nên tôi thâm canh cây đào, trong đó có nhiều đào thế và đào cổ thụ nên tổng doanh thu hàng năm đạt hơn 1 tỷ đồng. Trong thôn ngày càng có nhiều hộ khá giả nên đóng góp tích cực vào nhiệm vụ XDNTM của địa phương. Trên bình diện toàn huyện, đến giữa tháng 3-2023, Như Thanh đã có 71 thôn NTM, chiếm 52,8% và 14 thôn NTM kiểu mẫu, chiếm 9,8(?????) số thôn.

Xác định xây dựng được nhiều thôn/bản NTM sẽ giúp các xã sớm về đích NTM, vì vậy Huyện ủy Ngọc Lặc đã ban hành nghị quyết về xây dựng thôn/bản NTM. Để triển khai hiệu quả, các cấp ủy, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội trong huyện đều quán triệt sâu rộng đến toàn dân và giao cho các xã lựa chọn thôn/bản đăng ký thực hiện. Tại xã Kiên Thọ, thôn Đội 1 được chọn làm điểm XDNTM kiểu mẫu, đến nay có hệ thống hạ tầng khang trang, đời sống Nhân dân được nâng cao. Bí thư Chi bộ thôn Đội 1 Nguyễn Đăng Dương cho biết: Chúng tôi phát huy tinh thần dân chủ, minh bạch, công khai về tài chính khi sử dụng kinh phí xây dựng công trình chung. Từ nguồn vốn hơn 1,5 tỷ đồng hỗ trợ của các cấp, Nhân dân và con em làm ăn xa quê ủng hộ, chúng tôi đã xây dựng nâng cấp sửa chữa, chỉnh trang nhà văn hóa thôn, nâng cấp đường giao thông, hệ thống rãnh thoát nước, lắp hệ thống đường điện chiếu sáng và chỉnh trang nhà ở dân cư. Bà Nguyễn Thị Yếu, người dân trong thôn cảm nhận: Chúng tôi nhận thấy rõ NTM làm thay đổi cách nghĩ, cách làm. Đến nay, môi trường sạch, đẹp hơn hẳn, kinh tế từng hộ khá giả, phong trào thể dục - thể thao và văn hóa văn - nghệ thì sôi nổi hơn bất kỳ thời điểm nào trước đây.

“Việc triển khai thực hiện XDNTM ở thôn/bản đã giúp cho người dân thực sự phát huy vai trò chủ thể và chủ động hơn trong hoàn thiện tiêu chí. Các thôn/bản cũng chủ động hơn, giảm phụ thuộc, trông chờ, ỷ lại vào hỗ trợ của Nhà nước, từ đó đẩy mạnh phong trào ở cấp xã. Đó cũng là cách tạo nên diện mạo mới hiệu quả nhất cho các thôn/bản. Đến giữa tháng 3 này, huyện đã có 133 thôn đạt chuẩn NTM, chiếm 73,8% số thôn trên địa bàn huyện”, bà Phan Thị Hà, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Ngọc Lặc nói.

Phó Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình XDNTM tỉnh Thanh Hóa Dương Văn Giang cho biết: Với phương châm “có nhiều thôn/bản NTM thì sẽ có xã NTM”, năm 2014 tỉnh Thanh Hóa đã ban hành bộ tiêu chí và quy định trình tự, thủ tục, hồ sơ xét, công nhận thôn/bản đạt chuẩn NTM, gồm 14 tiêu chí, chia thành 2 vùng áp dụng và giao cho chủ tịch UBND cấp huyện thẩm quyền quyết định công nhận. Ngoài ra, tỉnh ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ cho các thôn thuộc các xã khó khăn, các xã miền núi, tạo tiền đề cho việc XDNTM cấp xã. Với cách làm sáng tạo và phù hợp, XDNTM ở cấp thôn/bản đã tạo sự lan tỏa sâu rộng trên địa bàn tỉnh, góp phần tích cực thay đổi bộ mặt nông thôn và đời sống của Nhân dân ở khu vực này đã khấm khá hơn. Tính đến ngày 15-3-2023 toàn tỉnh có 700 thôn/bản miền núi đạt chuẩn NTM, chiếm 52,4%; 317 thôn/bản kiểu mẫu, chiếm 9,4% tổng số thôn bản toàn tỉnh. Điển hình XDNTM cấp thôn là huyện Đông Sơn với hầu hết các thôn đạt chuẩn NTM, trong đó có tới 62 thôn NTM kiểu mẫu, chiếm 72,9% tổng số thôn trên địa bàn. Tiếp đến là huyện Quảng Xương với 40 thôn NTM kiểu mẫu (24,2% tổng số thôn), huyện Hoằng Hóa với 36 thôn NTM kiểu mẫu (15,8% số thôn), huyện Thiệu Hóa với 26 thôn NTM kiểu mẫu (16,8% số thôn)...

Bài và ảnh: Lê Đồng