Khi “thần dược” bước ra từ phòng thí nghiệm

Trong căn phòng nuôi trồng ánh sáng trắng dịu, từng kệ inox xếp thẳng tắp những hộp nấm vàng óng, tỏa hương thơm nhẹ. Các cán bộ kỹ thuật của Viện Nông nghiệp Thanh Hóa trong bộ áo blouse trắng say sưa quan sát, ghi chép từng chỉ số, điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm. Mỗi hộp nấm như một “phòng thí nghiệm thu nhỏ”, được chăm sóc cẩn thận, để sau 60 - 75 ngày cho ra thành phẩm đạt chuẩn chất lượng cao...

Cán bộ kỹ thuật Viện Nông nghiệp Thanh Hóa kiểm tra sự phát triển của đông trùng hạ thảo trong phòng nuôi trồng.

Làm chủ quy trình công nghệ

Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) từ lâu đã được xem là “thần dược” của y học cổ truyền phương Đông, nổi tiếng nhờ giá trị dinh dưỡng và dược tính đặc biệt. Tại Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, sản phẩm này được sử dụng hàng ngàn năm qua như một loại thuốc quý, hỗ trợ điều trị bệnh nan y, bồi bổ sức khỏe, tăng cường sinh lực. Với hàm lượng adenosine, cordycepin cao, nấm đông trùng hạ thảo được y học hiện đại chứng minh có tác dụng ức chế khối u, cải thiện tim mạch, hỗ trợ hệ miễn dịch và nâng cao sức khỏe tổng thể.

Ở Việt Nam, việc nuôi trồng đông trùng hạ thảo vẫn là hướng nghiên cứu mới mẻ, đòi hỏi sự đầu tư về công nghệ và nhân lực chất lượng cao. Với Thanh Hóa, một tỉnh có truyền thống nghiên cứu nông nghiệp, sự thành công của Viện Nông nghiệp Thanh Hóa trong việc sản xuất đông trùng hạ thảo đã mở ra bước ngoặt lớn. Không chỉ dừng lại ở quy mô thí nghiệm, Viện đã hình thành chuỗi sản xuất khép kín, biến sản phẩm khoa học thành hàng hóa thương mại, có chỗ đứng trên thị trường trong và ngoài tỉnh.

Để có được sản phẩm đông trùng hạ thảo đạt chất lượng an toàn thực phẩm, Viện Nông nghiệp Thanh Hóa đã đầu tư nghiên cứu và làm chủ toàn bộ quy trình sản xuất. Từ khâu chọn giống, nhân giống, tạo giá thể, nuôi trồng, thu hoạch đến chế biến, tất cả đều được chuẩn hóa và kiểm soát nghiêm ngặt.

Theo phân tích của cán bộ Viện Nông nghiệp Thanh Hóa, khâu nhân giống là bước quyết định đến năng suất và chất lượng. Viện Nông nghiệp Thanh Hóa sử dụng công nghệ vô trùng hiện đại, chọn những dòng giống khỏe, hàm lượng hoạt chất cao, bảo quản trong điều kiện tiêu chuẩn. Quá trình nhân giống được thực hiện nhiều cấp, đảm bảo độ tinh khiết và sức sống mạnh của nấm.

Một trong những bí quyết để Viện Nông nghiệp Thanh Hóa nâng cao chất lượng sản phẩm là tối ưu công thức giá thể. Từ dịch chiết khoai tây, giá đỗ, nước dừa, kết hợp với nhộng tằm tươi và bổ sung thêm các dinh dưỡng khác,... các chuyên gia tạo nên môi trường dinh dưỡng phong phú, giúp sợi nấm phát triển mạnh, quả thể sinh trưởng đồng đều. So sánh với sản phẩm trong tự nhiên, hàm lượng adenosine và cordycepin trong đông trùng hạ thảo nuôi trồng tại Viện đạt mức tương đương, thậm chí cao hơn.

Nấm được nuôi trong phòng kín, nhiệt độ duy trì ổn định 18 - 20 độ C, độ ẩm 85 - 90%, ánh sáng được điều chỉnh theo từng giai đoạn sinh trưởng. Không một khâu nào được phép sai lệch, bởi chỉ cần một thay đổi nhỏ về điều kiện, cả lứa nấm có thể bị ảnh hưởng. Sự kiên trì, cẩn trọng của đội ngũ kỹ thuật chính là yếu tố bảo chứng cho thành công. Sau khoảng từ 2 đến 2,5 tháng, nấm được thu hoạch. Từng quả thể chắc khỏe, màu vàng cam rực rỡ được đưa vào quy trình sấy lạnh hoặc sấy thăng hoa để giữ nguyên dược tính. Sản phẩm khô, sản phẩm tươi, trà túi lọc, rượu đông trùng hạ thảo... được chế biến theo công nghệ hiện đại, bao bì thiết kế sang trọng, tiện dụng.

Chính nhờ sự khép kín trong sản xuất, Viện Nông nghiệp Thanh Hóa không phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu bên ngoài, chủ động hoàn toàn từ đầu vào đến đầu ra. Điều này giúp sản phẩm luôn duy trì chất lượng ổn định, an toàn tuyệt đối cho người tiêu dùng.

Từ phòng thí nghiệm đến thương hiệu uy tín

Năm 2019 đánh dấu bước ngoặt khi Viện Nông nghiệp Thanh Hóa triển khai Dự án “Ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ xây dựng mô hình sản xuất giống và nuôi thương phẩm nấm đông trùng hạ thảo tại Thanh Hóa”. Thành công của dự án không chỉ chứng minh khả năng làm chủ công nghệ cao, mà còn đặt nền móng cho việc phát triển thương hiệu đông trùng hạ thảo tại địa phương.

Từ công suất ban đầu 2.000 hộp/năm, đến nay Viện Nông nghiệp Thanh Hóa đã nâng lên 5.000 hộp/năm, đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của thị trường. Ngoài sản phẩm tươi, Viện Nông nghiệp Thanh Hóa còn đa dạng hóa sản phẩm: đông trùng hạ thảo khô, trà, rượu. Người tiêu dùng đánh giá cao không chỉ bởi công dụng, mà còn vì sản phẩm mang “chất lượng khoa học”, tức được nghiên cứu, kiểm chứng, sản xuất theo quy trình chuẩn. Nhờ đó, Viện Nông nghiệp Thanh Hóa đã xây dựng được thương hiệu uy tín, tạo sự khác biệt so với nhiều sản phẩm trôi nổi trên thị trường.

Để sản phẩm không dừng lại ở quy mô tỉnh lẻ, từ năm 2021, Viện Nông nghiệp Thanh Hóa triển khai Dự án “Xây dựng mô hình sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm đông trùng hạ thảo theo chuỗi giá trị tại Thanh Hóa”. Đây là bước đi chiến lược, không chỉ nuôi trồng, chế biến, mà còn nghiên cứu thị trường, xây dựng thương hiệu, mở rộng kênh tiêu thụ.

Không chỉ cung cấp cho thị trường Thanh Hóa, sản phẩm đã có mặt ở nhiều tỉnh, thành phố. Các combo quà tặng đông trùng hạ thảo khô, tươi, rượu đông trùng hạ thảo trở thành lựa chọn quen thuộc của người tiêu dùng trong các dịp lễ, tết. Sự ổn định về chất lượng, giá cả hợp lý đã giúp thương hiệu giữ vững chỗ đứng, không bị “mất nhiệt” trước sự cạnh tranh của hàng ngoại nhập.

Theo bà Lê Thị Mai, Phó trưởng Phòng Phân tích và thí nghiệm (Viện Nông nghiệp Thanh Hóa), thành công quan trọng nhất mà đơn vị đạt được chính là việc xây dựng chuỗi khép kín hoàn chỉnh trong sản xuất đông trùng hạ thảo. Từ khâu nhân giống, nuôi trồng, thu hoạch đến chế biến và thương mại, tất cả đều được Viện Nông nghiệp Thanh Hóa chủ động kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo sản phẩm an toàn và đạt chất lượng cao. Bà Mai nhấn mạnh: “Đây là nền tảng vững chắc để đông trùng hạ thảo Thanh Hóa không chỉ khẳng định vị thế trong tỉnh mà còn từng bước vươn ra thị trường quốc gia, hướng tới chinh phục cả những thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc”. Trong thời gian tới, Viện Nông nghiệp Thanh Hóa tiếp tục tập trung nâng cao công nghệ chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm, xây dựng thương hiệu gắn với chuỗi giá trị bền vững và đẩy mạnh liên kết tiêu thụ để mở rộng thị phần trong và ngoài nước.

Câu chuyện đông trùng hạ thảo tại Viện Nông nghiệp Thanh Hóa không đơn thuần là thành công của một dự án khoa học cấp tỉnh. Đó là hành trình đưa tri thức vào thực tiễn, tạo nên chuỗi giá trị khép kín từ phòng thí nghiệm đến thị trường. Sản phẩm được kiểm chứng, minh bạch, khẳng định thương hiệu bằng chất lượng và niềm tin người tiêu dùng.

Bài và ảnh: Trần Hằng