Hành trình gieo mầm nhận thức về quyền trẻ em

Từ tháng 11/2023 Dự án “Nâng cao năng lực cộng đồng trong phòng, chống bạo lực thể chất đối với trẻ em tại tỉnh Thanh Hóa” được triển khai tại 15 xã, phường thuộc TP Thanh Hóa, huyện Hoằng Hóa và Hậu Lộc, nay còn 11 đơn vị hành chính sau khi sáp nhập.

Tập huấn về chấm dứt bạo lực thể chất, tinh thần đối với trẻ em tại Trường THCS Hoa Lộc.

Điểm nhấn của dự án chính là chuỗi hoạt động đào tạo (TOT) về bạo lực thể chất, quyền trẻ em và quyền tham gia của trẻ em, hướng tới nhóm học sinh từ 10 đến 15 tuổi đang học tại các trường THCS. Chỉ trong hơn một năm triển khai, chương trình đã tổ chức 15 lớp học với 456 học sinh tham gia, trong đó có 43 em khuyết tật vận động, 91 em mồ côi và 117 em thuộc hộ nghèo. Những con số ấy không chỉ thể hiện sự lan tỏa rộng khắp của dự án mà còn khẳng định tính nhân văn, bao trùm, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Đáng chú ý, 79/456 học sinh khá, giỏi, năng động, là cán bộ chi đội thiếu niên của trường, có năng lực tổ chức nhóm và sinh hoạt ngoại khóa tốt đã trở thành hạt nhân tích cực, góp phần lan tỏa kiến thức, kỹ năng về phòng, chống bạo lực thể chất đến bạn bè cùng trang lứa. Thông qua hình thức học tập tương tác, thảo luận mở và các trò chơi lồng ghép nội dung giáo dục, chương trình không chỉ giúp các em hiểu rõ quyền của mình mà còn khơi dậy tinh thần tự tin, chủ động và trách nhiệm với cộng đồng.

Cô giáo Nguyễn Thị Lý, giảng viên Khoa Xã hội học (Trường Đại học Hồng Đức), chia sẻ: "Để phát huy hiệu quả, các buổi đào tạo không triển khai theo cách giảng dạy truyền thống, mà được thiết kế gần gũi và sinh động để khơi gợi sự hứng thú của học sinh. Thay vì những bài thuyết trình khô khan, cô giáo và các cộng sự sử dụng trò chơi tương tác, thảo luận nhóm, hỏi - đáp mở, giúp học sinh được tự do bày tỏ suy nghĩ, chia sẻ trải nghiệm của mình. Mỗi buổi học trở thành một diễn đàn nhỏ dành cho trẻ em - nơi các em được nói lên tiếng nói của bản thân, được lắng nghe, được tôn trọng và khẳng định giá trị riêng. Chính không khí học tập thân thiện, cởi mở ấy đã giúp các em tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên, đồng thời hình thành sự tự tin và tinh thần chủ động trong việc bảo vệ quyền của mình".

Không chỉ dừng ở việc cung cấp kiến thức, dự án hướng đến trao quyền cho trẻ em, biến các em thành những tuyên truyền viên nhỏ tuổi. Sau khóa học, hầu hết học sinh đều tình nguyện đăng ký làm cộng tác viên trong công tác tuyên truyền phòng, chống bạo lực thể chất. Theo thống kê của ban quản lý dự án, mỗi em đã tuyên truyền cho từ 15 đến 20 bạn cùng lớp về kỹ năng “thấu hiểu bản thân - trưởng thành hạnh phúc”, về cách nhận diện và phòng tránh bạo lực thể chất.

Giáo dục tích cực đang dần thay thế những biện pháp trừng phạt. Chính từ tiếng nói của trẻ em, từ ánh mắt của những người từng chịu tổn thương, cộng đồng được soi chiếu lại bằng lăng kính nhân ái hơn. Khóa đào tạo không chỉ dạy các em hiểu về quyền và bổn phận của trẻ em, mà còn chú trọng kỹ năng tự nhận thức, quản lý cảm xúc, chia sẻ và tìm kiếm sự giúp đỡ. Em Lê Thị Hà, học sinh lớp 7 Trường THCS Hoa Lộc tâm sự: “Em từng rất sợ khi bị bố mẹ mắng. Giờ em biết nói chuyện, biết chia sẻ cảm xúc của mình, và bố mẹ cũng lắng nghe hơn”.

Được tài trợ bởi tổ chức Terre des Hommes (Cộng hòa Liên bang Đức), dự án đặt trọng tâm vào thay đổi nhận thức từ gốc. Thông qua đào tạo TOT, các em không chỉ là người học, mà là chủ thể của sự thay đổi, những công dân nhỏ tuổi mang trong mình khát vọng xây dựng môi trường sống không bạo lực. Ban giám hiệu các trường tham gia dự án đã cam kết duy trì định kỳ các buổi học ngoại khóa về phòng, chống bạo lực thể chất. Đây là minh chứng cho tính bền vững của chương trình, khi giáo dục không còn là lý thuyết, mà được thấm vào nếp sống, văn hóa ứng xử hàng ngày trong trường học. Ở một góc nhìn rộng hơn, dự án cũng góp phần thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em - một trong bốn nhóm quyền cơ bản được Công ước quốc tế về quyền trẻ em công nhận. Khi trẻ được nói, được lắng nghe, các em sẽ học cách tôn trọng người khác, xây dựng mối quan hệ bình đẳng, từ đó hình thành nền tảng cho xã hội tôn trọng nhân phẩm con người.

Những buổi học, mỗi chương trình tập huấn không chỉ giúp trẻ hiểu về quyền của mình, mà còn giúp người lớn nhìn lại cách hành xử, cách yêu thương. Bạo lực thể chất, dù dưới bất kỳ hình thức nào cũng để lại những vết thương sâu trong tâm hồn trẻ nhỏ. Chỉ khi mỗi người lớn học cách lắng nghe, đồng hành, và dạy dỗ bằng tình yêu thương, khi ấy mới thật sự bảo vệ được tương lai của trẻ em.

Bài và ảnh: Trần Hằng