Xây dựng dòng họ học tập - tiền đề xây dựng xã hội học tập

Mỗi gia đình, dòng họ được xem là một mô hình khuyến học, khuyến tài (KHKT) góp phần xây dựng xã hội học tập (XHHT), học tập suốt đời... Vì lẽ đó, trong suốt quá trình xây dựng và phát triển, hội khuyến học (HKH) các cấp, ngành giáo dục, cấp ủy chính quyền các địa phương luôn coi trọng đẩy mạnh phong trào xây dựng XHHT gắn với công tác xây dựng “Dòng họ học tập” (DHHT).

Ban khuyến học dòng họ Lê Bá, thị trấn Tân Phong (Quảng Xương) luôn giáo dục con cháu trong dòng họ phấn đấu thi đua học tập.

Khởi tổ tại làng Dục Tú, xã Lưu Vệ (nay là thị trấn Tân Phong, huyện Quảng Xương) từ đầu thế kỷ 17, dòng họ Lê Bá sớm có tinh thần hiếu học, sự đoàn kết. Truyền thống đáng quý của dòng họ Lê Bá là qua nhiều thế hệ, con cháu trong dòng họ không ai thất học, bỏ học, các hộ gia đình đều sống hòa thuận. Phát huy truyền thống đó cũng như đưa phong trào KHKT của dòng họ không ngừng phát triển, dòng họ đã sớm thành lập ban khuyến học (BKH) đưa ra những quy ước, như: Con cháu đến tuổi đi học đều phải đến trường; mỗi gia đình phải quan tâm chăm lo cho con cháu mình từ việc học đến giáo dục đạo đức... Nhờ đó, thế hệ nào cũng có những gia đình, cá nhân nêu gương sáng trong lao động và học tập. Đặc biệt, nhằm khuyến khích, động viên và khen thưởng kịp thời con cháu của dòng họ đạt thành tích cao trong học tập, việc xây dựng quỹ khuyến học (QKH) được BKH dòng họ quan tâm thực hiện. Với sự đóng góp tích cực của các cá nhân, gia đình trong dòng họ, hiện nay, QKH của dòng họ Lê Bá đã đạt trên 100 triệu đồng. Từ nguồn quỹ này, hằng năm, vào đầu năm học mới, BKH dòng họ tổ chức khen thưởng cho hơn 100 cháu học sinh trong dòng họ có thành tích trong học tập. Ngoài phát thưởng, vào mùa giáp hạt hằng năm, QKH của dòng họ còn hỗ trợ các gia đình có con đi học phổ thông mỗi cháu 20kg gạo nhằm động viên các cháu phấn đấu thi đua học tập, rèn luyện.

Không chỉ có dòng họ Lê Bá, hưởng ứng phong trào xây dựng DHHT theo Quyết định số 281/QĐ-TTg ngày 20-2-2014 của Thủ tướng Chính phủ rất nhiều dòng họ trên địa bàn huyện Quảng Xương đã tích cực vận động các gia đình, con cháu tham gia xây dựng DHHT với nhiều thành tích đáng tự hào, như: Trần Ngọc, xã Quảng Lưu; Đoàn Công, xã Quảng Hải; Hoàng Duy, xã Quảng Ngọc; Tô Văn, xã Quảng Thái... Thống kê của HKH huyện Quảng Xương, đến nay toàn huyện đã có 514/833 dòng họ đạt danh hiệu DHHT. 3 năm gần đây các DHHT trên địa bàn huyện không có học sinh bỏ học giữa chừng, 100% học sinh hoàn thành phổ cập tiểu học, THCS. Kết quả này đã góp phần quan trọng vào mục tiêu xây dựng XHHT trên địa bàn huyện.

Tại huyện Yên Định, để phong trào xây dựng DHHT đạt kết quả cao, HKH huyện thường xuyên tổ chức khảo sát đánh giá thực trạng các dòng họ; qua đó, lập kế hoạch hướng dẫn thực hiện, khuyến khích các dòng họ, nhất là những dòng họ còn khó khăn, thành lập BKH, phát triển hội viên, xây dựng QKH, đẩy mạnh các hoạt động KHKT và xây dựng XHHT. Phương châm xuyên suốt của HKH Yên Định là bám sát dòng họ, gần cơ sở, từ đó, động viên cổ vũ các dòng họ làm khuyến học, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong nhận thức, cách làm của các dòng họ. Qua thống kê, toàn huyện có 500 dòng họ, đến nay đã có hơn 400 dòng họ đạt danh hiệu DHHT. Các dòng họ được công nhận DHHT đều không có con em bỏ học, không có con em mắc các tệ nạn xã hội hoặc vi phạm pháp luật. Tỷ lệ người lớn trong dòng họ tham gia học tập thường xuyên, học tập suốt đời dưới nhiều hình thức ngày càng tăng. Ngoài ra, các dòng họ còn tích cực tham gia xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, giúp nhau phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, làm giàu chính đáng. Ví như dòng họ Trịnh Văn, thôn Yên Định, xã Định Tân. Với tổng số 80 hộ gia đình, gần 300 nhân khẩu, nhưng dòng họ Trịnh Văn đã có 5 thạc sĩ, gần 50 người học đại học, cao đẳng. Có được kết quả này, theo ông Trịnh Sâm, trưởng BKH dòng họ, từ năm 1992, dòng họ Trịnh Văn đã thành lập được BKH và phát động các hộ gia đình quyên góp lúa để hỗ trợ, khuyến khích con cháu trong họ thi đua học tập. Với số quỹ ban đầu là vài tạ lúa, rồi vài chục triệu đồng, đến nay QKH của dòng họ đã lên đến 350 triệu đồng... Từ nguồn quỹ này, mỗi năm BKH dòng họ hỗ trợ, khen thưởng cho 50 - 60 học sinh là con cháu trong họ, qua đó, khuyến khích, động viên các cháu thi đua học tập, rèn luyện, phấn đấu trở thành những công dân có ích cho gia đình, xã hội...

Có thể thấy, sự chủ động và khơi dậy truyền thống hiếu học của mỗi gia đình, dòng họ cũng như kết quả trong xây dựng DHHT ở các địa phương đang là động lực để phong trào KHKT, xây dựng XHHT của tỉnh không ngừng phát triển. Đến nay, toàn tỉnh đã có trên 10.100 dòng họ đăng ký xây dựng DHHT và đã có hơn 7.000 dòng họ được công nhận DHHT. Cùng với các dòng họ, toàn tỉnh có 4.393 cộng đồng thôn, bản, tổ dân phố đăng ký xây dựng cộng đồng học tập, trong đó có gần 70% cộng đồng đạt danh hiệu cộng đồng học tập; 2.372 đơn vị đăng ký xây dựng đơn vị học tập và đã có trên 60% đăng ký đạt tiêu chí đơn vị học tập... Một số địa phương có phong trào xây dựng DHHT đạt kết quả tốt như Quảng Xương, Hoằng Hóa, Ngọc Lặc, Yên Định, Nga Sơn, Bá Thước, Hậu Lộc... Theo ông Vương Văn Việt, Chủ tịch HKH tỉnh, kết quả này đã và đang tạo tiền đề quan trọng giúp giáo dục nhà trường gắn kết chặt chẽ hơn với giáo dục gia đình, giáo dục xã hội. Qua đó, tạo sự đồng thuận trong từng cộng đồng dân cư, thúc đẩy chủ trương xây dựng XHHT theo Quyết định số 281/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ không ngừng phát triển, góp phần thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH quê hương, đất nước.

Bài và ảnh: Phong Sắc