Dự án tôn tạo Khu di tích Phủ Trịnh và Khu du tích Lăng miếu Triệu Tường: Liệu có kịp “về đích”? - Bài 2: Những vướng mắc cần tháo gỡ

Dự án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu Di tích Lăng miếu Triệu Tường (xã Hà Long) và dự án tôn tạo Khu di tích Phủ Trịnh (xã Biện Thượng) được kỳ vọng sẽ khôi phục giá trị lịch sử, văn hóa và tạo động lực phát triển du lịch Thanh Hóa. Song trên thực tế, quá trình triển khai đang gặp nhiều vướng mắc, đặc biệt là giải phóng mặt bằng (GPMB), tái định cư và huy động vốn xã hội hóa, cần sớm tháo gỡ để dự án về đích đúng hẹn.

Nhiều khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng

Khu đất ở của hộ gia đình ông Lê Viết Kiên (xã Hà Long) thuộc diện tích đất phải giải phóng mặt bằng do ảnh hưởng bởi dự án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu Di tích Lăng miếu Triệu Tường.

Lăng miếu Triệu Tường được xem là “nơi phát phúc” của hoàng tộc Nguyễn, một trong những di tích quan trọng ở xứ Thanh. Dự án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị khu di tích được HĐND tỉnh phê duyệt chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 165/NQ-HĐND tỉnh ngày 4/4/2019; Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt dự án đầu tư tại Quyết định số 1578/QĐ-UBND ngày 15/5/2021. Dự án có tổng vốn hơn 453,2 tỷ đồng, khởi công từ tháng 4/2025. Đến nay, nhà thầu đang tập trung máy móc, thiết bị, vật liệu, nhân lực triển khai thi công hạng mục hào thành, đường giao thông và bãi đỗ xe, hạ tầng kỹ thuật. Tuy nhiên, công tác GPMB vẫn chưa hoàn thành, khiến nhiều hạng mục phải giãn tiến độ hoặc điều chỉnh.

Theo báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH,TT&DL), tổng diện tích thực hiện dự án là 13,88 ha; có 258 hộ gia đình, cá nhân và và đất UBND xã quản lý bị ảnh hưởng bởi dự án. UBND huyện Hà Trung (cũ) đã phê duyệt phương án bồi thường cho 253 hộ gia đình, cá nhân và đất UBND xã quản lý tổng diện tích 12,32 ha. Trong đó có 182 hộ đất nông nghiệp và 52 hộ đất ở đã nhận tiền, bàn giao mặt bằng. Tuy nhiên, trong đó 19 hộ gia đình đã được phê duyệt phương án bồi thường nhưng chưa nhận tiền bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Nguyên nhân là do đơn giá bồi thường thấp và phải giảm trừ tiền bồi thường đất (do các các hộ thuộc trường hợp xã giao đất trái thẩm quyền, phiếu thu của các hộ không đảm bảo việc đã nộp tiền để được sử dụng đất ở). Cùng với đó là 5 hộ chưa được phê duyệt phương án bồi thường, do mới điều chỉnh, bổ sung nút giao Quốc lộ 217B.

Ông Đinh Văn Hòa (thôn Gia Miêu) - một trong những hộ dân bị ảnh hưởng bởi dự án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu Di tích Lăng miếu Triệu Tường viết đơn gửi đến các cơ quan chức năng.

Ông Đinh Văn Hòa (thôn Gia Miêu) - một trong những hộ dân bị ảnh hưởng bởi dự án cho biết: “Chúng tôi rất đồng lòng, nhất trí di dời để triển khai, thực hiện dự án. Nhưng giá bồi thường GPMB trên cùng một mảnh đất 160m2 gia đình tôi đang ở được chia thành nhiều mức giá, trong khi đó mức giá ở khu tái định cư cao hơn. Thêm vào đó, giá nguyên vật liệu để xây dựng nhà ở hiện tại rất cao, không thể đảm bảo để chúng tôi di chuyển đến nơi ở mới”.

Cùng trong khu vực ảnh hưởng bởi dự án, hộ anh Lê Viết Kiên (thôn Đồng Toàn) hiện cũng chưa bàn giao đất. “Mỗi hộ dân bị ảnh hưởng bởi dự án chỉ được bố trí 1 lô (5m x 20m) ở khu tái định cư, trong khi đó diện tích của gia đình chúng tôi đang ở là 210 m2 cũng chỉ được bố trí 1 lô như một số gia đình có diện tích ít hơn rất nhiều. Thêm vào đó gia đình chúng tôi lâu nay đang kinh doanh xưởng sửa chữa ô tô, nếu chuyển đến nơi ở mới cuộc sống và hoạt động kinh doanh bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Chúng tôi đã đề xuất với chính quyền địa phương bố trí để chúng tôi mua thêm 1 lô liền kề (đối với những hộ hiện đang kinh doanh) nhưng không được”, ông Kiên cho biết.

Chính quyền xã Hà Long cho biết nguyên nhân chủ yếu là sự chênh lệch giá bồi thường với giá đất thực tế và việc xác định nguồn gốc đất, làm chậm tiến độ triển khai đền bù của dự án. Xã cũng đã kiến nghị tỉnh hỗ trợ bổ sung thêm kinh phí 40,75 tỷ đồng để thực hiện giải phóng mặt bằng, bố trí tái định cư để người dân yên tâm.

Tái định cư gián đoạn, vốn xã hội hóa thấp

Khu di tích Phủ Trịnh, nơi ghi dấu thời kỳ vàng son của các chúa Trịnh, cũng là dự án trọng điểm của tỉnh. Tổng mức đầu tư dự án gần 551 tỉ đồng, bao gồm nhiều hạng mục: khu đón tiếp, cổng nội, tường thành, hạ tầng kỹ thuật và phụ trợ... Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay vẫn còn 7,75 ha chưa hoàn tất và bàn giao để triển khai thực hiện dự án.

Khu đất ở của hộ ông Phạm Văn Dũng, thôn Xóm Nam bị ảnh hưởng bởi Dự án tôn tạo Khu di tích Phủ Trịnh.

Theo báo cáo của địa phương, giá đất khu tái định cư cao hơn giá đất bồi thường GPMB nên 100% hộ dân không đồng ý di chuyển; 13 hộ đã có quyết định thu hồi đất năm 2020 (đợt 1, giai đoạn 2) nhưng chưa được bố trí tái định cư thì tại thời điểm đó, giá đất cụ thể để tính tiền bồi thường về đất cho các hộ đều bằng hoặc dưới 2,5 triệu đồng/m2, đến nay các hộ không đồng ý nhận đất tại khu đất tái định cư với đơn giá từ 6 -7 triệu đồng/m2. Ông Phạm Văn Dũng, thôn Xóm Nam cho biết: “Chúng tôi chỉ di dời với điều kiện giá đất tại khu vực bị thu hồi phải ngang bằng với giá đất tại khu vực tái định cư. Rất mong muốn dự án sớm triển khai, chính quyền có định hướng rõ ràng để chúng tôi sớm ổn định cuộc sống, bởi thiên tai bão lũ, công trình nhà ở chúng tôi trong khu vực dự án không dám xây dựng”. Đây là tâm tư chung của nhiều hộ dân trong vùng dự án.

Cùng với những vướng mắc trong GPMB, hiện nay việc huy động nguồn lực xã hội hóa cũng còn gặp nhiều khó khăn. Bởi trên thực tế, nguồn vốn xã hội hóa chiếm tỷ lệ 68,64% trong tổng mức đầu tư cho phần xây lắp do Sở VH,TT&DL thực hiện. Nguồn vốn này chiếm tỷ lệ lớn trong tổng mức đầu tư phần xây lắp và phụ thuộc vào khả năng tài trợ, ủng hộ, giúp đỡ, công đức các cơ quan, đơn vị, các tổ chức xã hội, các doanh nghiệp, doanh nhân, các nhà hảo tâm và con cháu dòng họ Trịnh. Mặc dù, Sở VH,TT&DL đã xây dựng phương án huy động và có thư mời kêu gọi tài trợ, công đức, nhưng đến nay mới huy động được 21,5% so với tổng số vốn phải huy động theo phê duyệt. Vì vậy, khó có thể đảm bảo đầu tư hoàn thành dự án trong năm 2026 và làm cơ sở tổ chức lựa chọn nhà thầu các hạng mục xã hội hóa.

Thực tế, nếu được tháo gỡ kịp thời, hai dự án này không chỉ phục hồi giá trị văn hóa - lịch sử mà còn tạo đòn bẩy cho phát triển du lịch, tạo công ăn việc làm và sinh kế mới cho người dân địa phương. Và khi di sản được hồi sinh, Thanh Hóa sẽ có thêm những “điểm nhấn” quan trọng trên bản đồ du lịch quốc gia.

Nhóm PV

Bài cuối: Để dự án kịp về đích