Đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho phát triển bền vững

Tháng 12 hằng năm được chọn là Tháng hành động quốc gia về dân số - thời điểm có ý nghĩa quan trọng để nhìn lại những kết quả đã đạt được và tiếp tục thúc đẩy các hoạt động nhằm giải quyết những vấn đề đặt ra trong công tác dân số và phát triển. Với chủ đề “Đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho phát triển bền vững”, ngành dân số tỉnh Thanh Hóa đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng dân số, thích ứng với bối cảnh mới và tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của tỉnh.

Tuyên truyền chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên tại Trường THCS Dân tộc nội trú Mường Lát.

Với sự vào cuộc tích cực của các cấp, ngành và địa phương, cùng nỗ lực của đội ngũ cán bộ, cộng tác viên dân số từ tỉnh đến thôn, bản, công tác dân số trên địa bàn tỉnh những năm qua đạt nhiều kết quả tích cực. Từ một tỉnh có mức sinh cao, Thanh Hóa hiện nay đã tiệm cận mức sinh thay thế. Tuy nhiên vẫn còn nhiều thách thức và những vấn đề mới nảy sinh trong công tác dân số, đó là: tỷ số giới tính khi sinh của tỉnh vẫn ở mức cao so với toàn quốc (113,1 bé trai/100 bé gái năm 2024); tư tưởng trọng nam hơn nữ vẫn tồn tại; tình trạng già hóa dân số diễn ra nhanh; chất lượng dân số cải thiện chưa đồng đều; tỷ lệ suy dinh dưỡng, nhiễm khuẩn sinh sản, nạo phá thai tuổi vị thành niên còn khó kiểm soát. Ở một số nhóm dân số yếu thế - như người dân tộc thiểu số, vị thành niên, thanh niên, người di cư, người khuyết tật - việc tiếp cận dịch vụ còn hạn chế. Một số vấn đề xã hội như tảo hôn, kết hôn cận huyết thống vẫn xuất hiện, để lại hậu quả nặng nề đối với giống nòi và chất lượng dân số.

Nguyên nhân được chỉ ra là do Thanh Hóa có địa bàn rộng, địa hình phức tạp; giao thông còn khó khăn khiến việc cung cấp dịch vụ dân số gặp trở ngại. Nguồn lực đầu tư cho công tác dân số còn hạn chế; mô hình tổ chức của hệ thống dân số - kế hoạch hóa gia đình thay đổi liên tục khiến bộ máy thiếu ổn định. Việc phân định chức năng, nhiệm vụ sau khi triển khai chính quyền địa phương 2 cấp dẫn đến nhiều vướng mắc, làm chậm tiến độ thực hiện các chỉ tiêu, kế hoạch. Ở một số địa phương, cán bộ dân số còn tâm lý cầm chừng; năng lực tham mưu, phối hợp còn hạn chế; công tác lãnh đạo, chỉ đạo ở một số nơi chưa được quan tâm đúng mức. Sự phối hợp liên ngành có lúc chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả triển khai chưa cao.

Trong bối cảnh đó, truyền thông được xác định là giải pháp trọng tâm góp phần thay đổi hành vi và nâng cao nhận thức cộng đồng. Theo Kế hoạch truyền thông dân số năm 2025, ngành dân số tỉnh đặt ra yêu cầu đổi mới mạnh mẽ nội dung và phương thức truyền thông; khai thác hiệu quả nền tảng số, mạng xã hội; đồng thời duy trì hình thức truyền thông trực tiếp, nói chuyện chuyên đề, tư vấn cộng đồng... phù hợp với từng vùng, từng nhóm đối tượng. Mục tiêu hướng đến là duy trì mức sinh thay thế, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, tận dụng cơ cấu dân số vàng, thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số.

Hưởng ứng Tháng hành động quốc gia về dân số năm nay, Chi cục Dân số Thanh Hóa đã triển khai nhiều hoạt động truyền thông. Hệ thống pano, áp phích, khẩu hiệu truyền thông được dựng tại các tuyến đường chính, trụ sở cơ quan, đơn vị; các thông điệp, phóng sự, phỏng vấn chuyên đề được tăng cường trên các phương tiện thông tin đại chúng và nền tảng số. Những nội dung được tuyên truyền tập trung vào các vấn đề trọng tâm: Dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; Công tác dân số là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân; Hãy tham gia tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn vì hạnh phúc gia đình, vì sự phồn vinh của đất nước; Không tảo hôn, không kết hôn cận huyết thống để nâng cao chất lượng dân số; Không mang thai và sinh con ở tuổi chưa thành niên vì sức khỏe, hạnh phúc và tương lai của chính bạn; Giáo dục về dân số, sức khỏe sinh sản đúng đắn, có hệ thống ở thế hệ trẻ góp phần nâng cao chất lượng dân số...

Tại các địa phương, nhiều hoạt động truyền thông trực tiếp tiếp tục được duy trì. Các buổi truyền thông tại thôn, bản, trường học; hoạt động tư vấn về chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên - thanh niên; vận động hiệu quả các chức sắc tôn giáo, già làng, trưởng bản và người có uy tín trong cộng đồng tham gia tuyên truyền về dân số được thực hiện thường xuyên. Điều này giúp thông điệp về dân số lan tỏa rộng rãi, tác động đến nhiều nhóm đối tượng, nhất là trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Ông Bùi Hồng Thủy, Chi cục trưởng Chi cục Dân số Thanh Hóa, nhấn mạnh: Dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho tương lai của mỗi gia đình và sự phát triển bền vững của tỉnh. Công tác dân số không chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế mà cần sự chung tay của cả hệ thống chính trị, của từng người dân. Năm 2025, ngành tập trung đổi mới mạnh mẽ nội dung, hình thức truyền thông; khai thác hiệu quả truyền thông số; đồng thời tăng cường hoạt động tư vấn trực tiếp tại cộng đồng. Đặc biệt, các thông điệp hướng đến thanh, thiếu niên, người trong độ tuổi sinh đẻ và người cao tuổi được triển khai sâu rộng, giúp nâng cao chất lượng dân số ngay từ gốc. Công tác dân số chỉ bền vững khi nhận thức của người dân thay đổi. Tháng hành động quốc gia về dân số là cơ hội để mỗi địa phương rà soát, nâng cao hiệu quả hoạt động truyền thông và thúc đẩy các mô hình dân số gắn với đặc thù địa bàn.

Ở góc độ cơ sở, Giám đốc Trung tâm Y tế Ngọc Lặc Hoàng Vĩnh Thắng, cho biết: "Thời gian qua, công tác dân số đã được đưa vào nhiệm vụ trọng tâm của đơn vị. Chúng tôi chú trọng tư vấn sức khỏe trước hôn nhân, tầm soát trước sinh - sơ sinh, đồng thời đẩy mạnh truyền thông trực tiếp tại thôn, bản về hậu quả của tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống. Đặc biệt, đội ngũ cộng tác viên dân số tại cơ sở được tập huấn thường xuyên, giúp công tác truyền thông ngày càng hiệu quả".

Với sự vào cuộc của các đơn vị y tế cùng hệ thống chính trị cơ sở, nhiều địa phương đã giảm được tỷ lệ sinh con thứ ba, tăng tỷ lệ phụ nữ mang thai tham gia khám sàng lọc; nhiều trường hợp người cao tuổi được tiếp cận dịch vụ chăm sóc tại cộng đồng; trẻ em gái được quan tâm hơn trong học tập, bảo vệ và phát triển. Điều này khẳng định rằng đầu tư cho công tác dân số là chiến lược lâu dài cần tiếp tục duy trì liên tục để nâng cao chất lượng dân số, góp phần thúc đẩy sự phát triển nhanh và bền vững của địa phương.

Bài và ảnh: Tô Hà