Đặc sản Gạo nếp hạt cau Mường Đủ và hành trình vươn tầm

Những người con xã Thạch Bình (Thạch Thành) dù có đi đâu cũng khó quên hương vị của nếp hạt cau Mường Đủ quê nhà. Với những người thưởng thức, dù chỉ một lần cũng khiến nhớ mãi...

Xã Thạch Bình là vùng đất nổi tiếng với giống lúa nếp hạt cau.

Vùng đất Mường Đủ (nay là xã Thạch Bình) nằm ở hạ lưu sông Bưởi, địa hình tương đối bằng phẳng, không có núi cao. Phía Tây của xã có dãy đồi đất của tuyến đồi núi Ổ Tráng đi Hang Ma qua các đồi: Bàn Cờ, Gò La, Đồi Cát.

Nơi đây từng phát hiện trồng đồng thời Hùng Vương dựng nước, cũng là nơi xuất phát của 2 thiên tình sử, truyện thơ nổi tiếng trong các xứ Mường Đủ, Mường Già là Nàng Nga - Hai Mối, Út Lót - Hồ Liêu. Nhân dân Thạch Bình tự hào là một vùng quê có truyền thống văn hóa, yêu nước và cách mạng, nơi có quần thể di tích lịch sử văn hóa Đền Mẫu và Đền Tam Thánh được xếp hạng cấp tỉnh.

Lúa nếp hạt cau được bà con Thạch Bình trồng một vụ trong năm, thu hoạch từ tháng 9 đến tháng 10 âm lịch.

Hiện nay dân số xã Thạch Bình có hơn 2.249 hộ, 10.351 nhân khẩu, chủ yếu là dân tộc Mường, Kinh. Đồng bào các dân tộc nơi đây cùng chung sống đoàn kết, xây dựng quê hương ngày một ấm no, đổi mới. Nhờ sự cần cù, chịu thương chịu khó của người dân và chất đất, khí hậu, mà nhiều sản vật của Thạch Bình được người dân gần xa biết đến, trong đó có gạo nếp hạt cau.

Gạo nếp hạt cau được trồng ở Thạch Bình có hạt to, mẩy, tròn, màu trắng đục.

Nếp hạt cau là đặc sản của địa phương, đã có từ lâu đời, giống lúa truyền thống thể hiện đặc trưng, lợi thế vùng miền riêng biệt; là sản phẩm thế mạnh của địa phương gắn liền với sự hình thành và phát triển của người dân Mường Đủ, Mường Già, của Đền Tam Thánh, Đền Mẫu, sự tích Nàng Nga - Hai mối ở xã Thạch Bình.

Cây lúa nếp hạt cau Mường Đủ được canh tác một vụ trong năm, và được bà con xã Thạch Bình trồng theo phương thức canh tác truyền thống. Nhờ có lợi thế đất đai màu mỡ, khí hậu nhiệt đới gió mùa, cùng với sự khéo léo, cần mẫn chăm sóc của người dân địa phương, nên cây lúa nếp hạt cau Mường Đủ sinh trưởng, phát triển và cho giá trị kinh tế cao. Gạo nếp hạt cau Mường Đủ mang những đặc trưng riêng, đó là hạt gạo to, mẩy, tròn, màu trắng đục, khi đồ lên thì mềm, dẻo.

Mặc dù lúa nếp hạt cau là đặc sản địa phương, tuy nhiên trong quá trình tổ chức sản xuất Nhân dân chủ yếu tự cung tự cấp, quy mô nhỏ lẻ, vì vậy không phát triển rộng rãi. Với mong muốn phát triển kinh tế gắn với dịch vụ - du lịch tâm linh, Hợp tác xã (HTX) nông sản Thạch Bình đã xây dựng kế hoạch, kết hợp với UBND xã tiến hành quy hoạch vùng cánh đồng mẫu lớn, đảm bảo đầu ra cho sản phẩm, từng bước đưa nếp hạt cau phát triển gắn liền với truyền thống, nét văn hóa địa phương.

Nhờ được giám sát kỹ thuật chặt chẽ ở hầu hết các khâu gieo trồng theo tiêu chuẩn VietGAP nên lúa nếp hạt cau Thạch Bình sạch sâu bệnh, đảm bảo chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, giữ trọn hương vị tự nhiên của hạt gạo, đảm bảo thơm ngon và an toàn cho người sử dụng.

Cùng với việc mở rộng diện tích, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật mới vào sản xuất, HTX nông sản Thạch Bình và UBND xã Thạch Bình đã xây dựng thương hiệu, bảo hộ độc quyền sản phẩm gạo nếp hạt cau Mường Đủ và đang xây dựng gạo nếp hạt cau Mường Đủ trở thành sản phẩm OCOP.

Nhờ áp dụng khoa học - kỹ thuật tiên tiến nên gạo nếp hạt cau Mường Đủ được đông đảo người tiêu dùng đón nhận, đánh giá cao về chất lượng. Đặc biệt, trong thời gian tới HTX sẽ tiếp tục phối hợp với các nhà khoa học, cơ quan chức năng xây dựng thương hiệu Gạo nếp hạt cau Mường Đủ, đưa sản phẩm chinh phục thị trường trong nước, nhất là các thành phố lớn để khách hàng được thưởng thức, cảm nhận hương vị độc đáo này.

Xã Thạch Bình đang xây dựng Gạo nếp hạt cau Mường Đủ thành sản phẩm OCOP.

Về vùng đất Mường Đủ, thăm đền Mẫu, Đền Tam Thánh, thưởng thức xôi nếp hạt cau vị thơm, mềm, dẻo. Ngoài ra, gạo nếp hạt cau Mường Đủ còn được chế biến thành các món ăn khác nhau như các loại bánh, cốm, chè hay hũ rượu nếp hạt cau thơm nức...

Ai từng thưởng thức Gạo nếp hạt cau Mường Đủ dù chỉ một lần hay người con xã Thạch Bình có đi xa vạn dặm thì hương vị độc đáo của nếp hạt cau Mường Đủ quê nhà vẫn phảng phất đưa hương.

Gạo nếp hạt cau Mường Đủ được chế biến thành các loại xôi ngũ sắc đẹp mắt, thơm ngon.

Gạo nếp hạt cau Mường Đủ được người dân xã Thạch Bình chế biến thành món cốm đặc sản.

Với quyết tâm của cấp ủy, chính quyền địa phương, sự vào cuộc tích cực của người dân xã Thạch Bình, cùng với sự đồng hành của các doanh nghiệp, hợp tác xã, tin tưởng gạo nếp hạt cau Mường Đủ - sản phẩm độc đáo của xứ Mường nơi đây sẽ nhanh chóng được người tiêu dùng trong nước đón nhận, mang lại giá trị kinh tế cao, đóng góp tích cực vào việc xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao tại xã Thạch Bình.

Ngọc Huấn - Hoàng Đông và Xuân Khoát (CTV)