“Chìa khóa” phát triển bền vững

Với mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại, đến năm 2045 trở thành tỉnh giàu đẹp, văn minh, hạnh phúc, Thanh Hóa xác định phát triển kinh tế gắn với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, giảm nghèo và nâng cao chất lượng đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của Nhân dân. Đây được xem là bước đi đúng đắn hiện thực hóa mô hình phát triển bền vững: tối ưu các lợi ích kinh tế và xã hội trong hiện tại, giữ gìn tiềm năng lợi ích môi sinh trong tương lai.

Nguyễn Lê Ngọc Linh (người giữa ảnh) cùng các cộng sự đang thực hiện các quy trình sản phẩm mật ong lên men.

“Mở khóa” tăng trưởng năng suất

Tăng trưởng năng suất luôn là thước đo chất lượng của sự phát triển kinh tế. Chỉ số năng suất tổng hợp (TFP) là chỉ tiêu phản ánh chất lượng tăng trưởng của kinh tế, với sự đóng góp của các yếu tố như kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng lao động, chất lượng vốn đầu tư, kỹ năng quản lý khoa học công nghệ (KHCN)... Trong sự phát triển ấy, nếu trước kia vốn, tài nguyên, lao động là lợi thế, thì trong bối cảnh mới, động lực thúc đẩy chính là công nghệ, sự thích ứng và tư duy đổi mới sáng tạo.

Nhìn lại 15 năm qua, mặc dù đã có nhiều nỗ lực, song chỉ số năng suất tổng hợp TFP của Thanh Hóa vẫn chưa giữ được nhịp phát triển ổn định, còn nhiều điểm cần cải thiện ở việc tăng cường thu hút đầu tư, cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển dịch lao động sang các ngành công nghiệp và dịch vụ, và mở rộng liên kết vùng. Cụ thể, giai đoạn 2011-2015, TFP đóng góp khoảng 33% vào tăng trưởng GRDP của tỉnh. Giai đoạn 2016-2020, con số này tầm khoảng 47%. Giai đoạn 2021-2025, đóng góp của TFP vào tăng trưởng GRDP của Thanh Hóa còn khiêm tốn, ước đạt 40%.

Theo lý thuyết, để tăng năng suất tổng hợp TFP, cần đầu tư vào công nghệ và đổi mới sáng tạo, tối ưu hóa quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và quản lý hiệu quả tài nguyên, nguồn vốn, cũng như tăng cường nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo ra các giải pháp đột phá và bền vững. Thanh Hóa thời gian qua đã xác định KHCN là một trong ba khâu đột phá chiến lược để thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững, với trọng tâm là KHCN và chuyển đổi số, nhằm tạo đà “bứt phá” cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong giai đoạn 2021-2025 và xa hơn nữa. Thực tế, theo số liệu của Bộ KH&CN công bố năm 2023, Thanh Hóa có Chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp tỉnh (PII) thuộc nhóm trung bình cao của cả nước. Năm 2024, tỷ lệ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo chỉ chiếm 0,54% tổng số doanh nghiệp mới, thuộc nhóm thấp nhất cả nước. Những con số khiêm tốn ấy thêm một lần nữa cho thấy: Thanh Hóa cần tiếp tục có giải pháp tốt hơn để KHCN thực sự là “khâu đột phá” như kỳ vọng của tỉnh.

Để mở khóa tăng trưởng năng suất, kích hoạt nguồn lực nội sinh, đồng hành cùng khối doanh nghiệp trong tỉnh, theo ông Đỗ Minh Thủy, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Thanh Hóa, tỉnh cần đưa chỉ tiêu tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo vào nội dung chiến lược, kế hoạch, quy hoạch phát triển của địa phương. Có cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ cho các doanh nghiệp công nghệ số thực hiện các nhiệm vụ trọng điểm về chuyển đổi số; ưu đãi về đất đai, tín dụng, thuế trong nghiên cứu, thử nghiệm, ứng dụng, phát triển, sản xuất sản phẩm, dịch vụ công nghệ số. Thúc đẩy doanh nghiệp tái đầu tư hạ tầng, đầu tư nghiên cứu và phát triển, đồng thời đẩy mạnh chuyển giao tri thức, đào tạo nhân lực KHCN, đổi mới sáng tạo thông qua doanh nghiệp FDI.

Trong quá trình mở khóa tăng trưởng năng suất, vai trò “bà đỡ chính sách” từ phía Nhà nước nói chung, từ tỉnh nói riêng là rất quan trọng. Các động lực sẽ được kích hoạt đúng thời điểm, mang lại hiệu năng to lớn, nếu biết mở chìa khóa tăng trưởng năng suất.

Khi đích đến của tăng trưởng kinh tế gắn liền với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội

Thanh Hóa là tỉnh liên tục đạt mức tăng trưởng kinh tế cao trong nhiều năm. Năm 2024, đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế 12,16%, vươn lên vị trí thứ 2 cả nước. Nhiều năm qua, Thanh Hóa cũng là tỉnh có mức thu nhập bình quân đầu người cao hơn bình quân chung của vùng Bắc Trung bộ. Ngay từ đầu nhiệm kỳ Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX, Thanh Hóa đặt ra mục tiêu phấn đấu tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân hằng năm theo tiêu chí mới của giai đoạn 2021-2025 từ 1,5% trở lên. Kết quả, các chính sách hỗ trợ giảm nghèo được thực hiện hiệu quả, tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân hằng năm đạt 1,56%, vượt mục tiêu đại hội. Thanh Hóa cũng là tỉnh đi đầu trong vận động hỗ trợ xây dựng nhà ở cho hộ nghèo, gia đình chính sách, hộ còn khó khăn về nhà ở và đồng bào sinh sống trên sông. Đến nay, Thanh Hóa đã hỗ trợ xây dựng hoàn thành 14.780 ngôi nhà cho các đối tượng. Đó chính là kết quả tích cực sau khi tỉnh thực hiện hàng loạt mô hình, dự án giảm nghèo, phát triển sản xuất, khởi sự kinh doanh.

Có thể thấy rõ tại địa bàn vùng miền núi xứ Thanh, vấn đề tăng trưởng kinh tế gắn liền giải quyết vấn đề xã hội thể hiện rõ nhất khi thực hiện các cú hích phát triển kinh tế gắn với đổi mới sáng tạo, bảo vệ môi trường. Đồng bào nơi đây với hơn 1,2 triệu người, gần 680.000 người dân tộc thiểu số, chiếm hơn 58% dân số miền núi và hơn 18% dân số toàn tỉnh. Làm sao để khơi dậy nội lực, đồng bào cùng nhau thoát nghèo, làm giàu trên quê hương với tinh thần: “Thượng du thắng là Thanh Hóa thắng” như lời dặn dò của Chủ tịch Hồ Chí Minh? Bài toán ấy đã được giải đó là bằng cách thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, sáng tạo phát triển kinh tế hộ trong đồng bào.

Nhằm triển khai có hiệu quả các hoạt động thúc đẩy khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp và thu hút đầu tư tại Quyết định số 1719 năm 2021 của Thủ tướng Chính phủ trên địa bàn tỉnh, UBND tỉnh Thanh Hóa đã có Kế hoạch số 182 năm 2023; cùng năm, Ban Dân tộc tỉnh (nay là Sở Dân tộc và Tôn giáo) cũng đã ban hành Kế hoạch số 839. Mục tiêu cao nhất là hiện thực hóa các ý tưởng, mô hình sản xuất, kinh doanh trong đồng bào vùng dân tộc thiểu số và miền núi dựa trên tiềm năng, thế mạnh và nguồn tài nguyên sẵn có tại địa phương.

Nhi Sơn - cái tên từng gợi lên cái đói nghèo, lạc hậu và tệ nạn xã hội ở vùng cao xứ Thanh. Giờ thì đã khác, đồng bào Mông nơi đây đã biết tự lực lao động, cùng nhau làm giàu. Câu chuyện anh Gia Văn Khua ở bản Lốc Há “bắt đất đẻ ra tiền”, thành công với việc trồng mận tam hoa, đã truyền cảm hứng cho bà con nơi này. Từ hộ còn thiếu ăn, giờ anh Khua đã trở thành “người giàu của bản” với hơn 200 gốc mận, thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm. Ngoài ra anh còn liên kết với hơn chục hộ ở bản Lốc Há, trồng hơn 6ha mận, với ý định đưa loại quả này vào các siêu thị ở dưới xuôi.

Đồng bào miền núi xứ Thanh, nhất là các bạn trẻ không chỉ biết làm kinh tế, còn biết tạo dựng các mô hình sinh kế bền vững, dựa vào tài nguyên và giữ lấy môi sinh. Có tri thức, có rất nhiều cơ hội lập nghiệp chốn thị thành, nhưng họ vẫn quyết tâm trở về làm giàu trên quê hương. Nữ doanh nhân 9X người dân tộc Thổ Nguyễn Lê Ngọc Linh, với hành trình biến “đất cằn nở hoa”, hồi sinh những cánh rừng, thành công khi gây dựng mô hình vườn rừng Bản Thổ, khởi tạo sản phẩm OCOP 3 sao mật ong lên men. Đây là cái kết có hậu cho những bạn trẻ ước mơ xây dựng nền kinh tế xanh trên chính quê hương.

Chất lượng của tăng trưởng năng suất sẽ bền vững nếu mô hình tăng trưởng xanh, tuần hoàn, phù hợp văn hóa, phong tục, tiềm năng lợi thế địa phương, đồng thời thể hiện sự sáng tạo, thích ứng của chủ thể phát triển. Mỗi địa phương sẽ tìm được những giải pháp phù hợp nhất, song động lực sẽ được kích hoạt nếu khát vọng đổi mới sáng tạo trong mỗi cá nhân, tổ chức, đơn vị, địa phương được thắp lên. Đồng hành là vai trò bà đỡ, kiến tạo chính sách từ phía quản lý Nhà nước.

Nguyễn Hường – Việt Hòa