Chăm sóc sức khỏe sinh sản tuổi vị thành niên: Cần sự chung tay đồng hành vì tương lai trẻ

Trong bối cảnh xã hội phát triển và lượng thông tin đa chiều tác động mạnh mẽ đến giới trẻ, việc trang bị kiến thức chăm sóc sức khỏe sinh sản (CSSKSS) cho lứa tuổi vị thành niên (VTN) trở nên đặc biệt cần thiết. Nhận thức đúng và kỹ năng đúng sẽ giúp các em biết tự bảo vệ bản thân, xây dựng lối sống lành mạnh và chuẩn bị hành trang vững chắc cho tương lai.

Một buổi sinh hoạt ngoại khóa giáo dục giới tính cho trẻ VTN ở Trường THCS Quảng Thịnh.

Nhiều nguy cơ thiếu kiến thức sức khỏe sinh sản

Tuổi VTN là giai đoạn chuyển tiếp quan trọng từ trẻ em sang người trưởng thành, đánh dấu nhiều biến đổi về cơ thể, tâm sinh lý và hành vi xã hội. Các em bắt đầu quan tâm đến hình ảnh bản thân, tình bạn, tình cảm khác giới và nhu cầu khẳng định giá trị trong tập thể. Tuy nhiên, nếu thiếu kiến thức và kỹ năng tự bảo vệ, các em có thể gặp nhiều nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến SKSS và tương lai lâu dài.

Theo thống kê của Vụ Sức khỏe bà mẹ - trẻ em (Bộ Y tế), mỗi năm cả nước ghi nhận khoảng 300 đến 400 ngàn ca phá thai ở độ tuổi 15 - 19; trong đó 60 - 70% là học sinh, sinh viên. Tổng cục Dân số cho biết, dù tỷ lệ phá thai chung trong cả nước có xu hướng giảm, song tỷ lệ phá thai ở trẻ VTN và thanh niên lại tăng, chiếm hơn 20% tổng số ca. Tại Thanh Hóa, báo cáo của Chi cục Dân số tỉnh cho thấy một bộ phận học sinh vẫn thiếu kiến thức cơ bản về CSSKSS, kỹ năng phòng tránh mang thai ngoài ý muốn, phòng ngừa bệnh lây truyền qua đường tình dục và nhận diện - phòng chống xâm hại. Khảo sát của Viện Nghiên cứu phát triển xã hội (ISDS) cũng chỉ ra rằng chỉ khoảng 20% học sinh trung học có thể trả lời đúng các câu hỏi liên quan đến an toàn tình dục và biện pháp tránh thai. Trong khi đó, nhiều phụ huynh còn e ngại, né tránh khi đề cập đến vấn đề giới tính, khiến các em thường tìm kiếm thông tin từ mạng xã hội hoặc bạn bè - nguồn thông tin thiếu chính xác, dễ gây lệch lạc nhận thức và hành vi.

Tăng cường truyền thông, giáo dục

Nhận thức rõ vai trò quan trọng của công tác chăm sóc SKSS cho lứa tuổi VTN, thời gian qua các sở, ngành, địa phương trong tỉnh đã triển khai nhiều hoạt động truyền thông, tư vấn hiệu quả. Giai đoạn 2021-2025, toàn tỉnh đã tổ chức 1.054 buổi truyền thông, sinh hoạt ngoại khóa về CSSKSS với sự tham gia của khoảng 70.000 học sinh. Nội dung truyền đạt rõ ràng, gần gũi, tập trung vào các chủ đề: thay đổi cơ thể tuổi dậy thì, tình bạn và tình yêu lành mạnh, giao tiếp ứng xử với bạn khác giới, phòng tránh mang thai ngoài ý muốn, bệnh lây truyền qua đường tình dục, kỹ năng tự bảo vệ trước nguy cơ xâm hại. Đáng chú ý, hoạt động truyền thông không chỉ mang tính một chiều mà được thiết kế theo hình thức trao đổi, tương tác, mô phỏng tình huống thực tế, giúp học sinh dễ hiểu, dễ nhớ và biết cách xử lý phù hợp. Kết quả cho thấy, khoảng 65% học sinh tham gia đã có chuyển biến tích cực về nhận thức và hành vi trong bảo vệ bản thân. Cùng với đó, 10.257 cuốn cẩm nang và 187.800 tờ rơi đã được cấp phát đến từng trường học, góp phần cung cấp nguồn thông tin chính thống, hạn chế tiếp nhận nội dung sai lệch từ mạng xã hội.

Bác sĩ CKII Lê Thị Nguyên, Trưởng khoa CSSKSS - Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh cho biết, với vai trò đầu mối trong kiểm tra, giám sát và triển khai các hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức về CSSKSS VTN, thành niên trên địa bàn tỉnh, trung tâm đã chủ động xây dựng kế hoạch hàng năm, tổ chức tập huấn nâng cao kỹ năng truyền thông cho cán bộ y tế cơ sở, phối hợp với các nhà trường tổ chức hoạt động ngoại khóa truyền thông về CSSKSS; đồng thời cung cấp tài liệu, phương tiện hỗ trợ phù hợp nhằm giúp học sinh tiếp cận kiến thức đúng đắn về SKSS và sức khỏe tình dục an toàn.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác CSSKSS cho VTN, thành niên vẫn còn gặp nhiều khó khăn, việc giáo dục giới tính, SKSS cho lứa tuổi này vẫn chưa thực sự được quan tâm đúng mức, nhất là ở các xã vùng sâu, vùng xa. Ở lứa tuổi này các em đang có nhu cầu tìm hiểu kiến thức tâm, sinh lý rất lớn nhưng một số bậc phụ huynh còn né tránh khi nhắc tới vấn đề SKSS, chưa thật sự quan tâm sát sao tới tâm tư của trẻ; một số học sinh vì thiếu kiến thức, kỹ năng sống nên dẫn đến nhiều hệ lụy như yêu quá sớm, quan hệ tình dục không an toàn, có thai ngoài ý muốn, phá thai...

Một khảo sát do ISDS thực hiện cho thấy, khoảng 20% học sinh trung học có thể trả lời đúng các câu hỏi về các biện pháp tránh thai và an toàn tình dục. Khi có thắc mắc về những vấn đề “thầm kín”, các em sẽ có xu hướng tự lên mạng tìm hiểu hoặc tâm sự với bạn bè hơn là sẻ chia với cha mẹ, thầy cô. Điều này đặt ra yêu cầu tăng cường giáo dục, tư vấn và đồng hành cả trong nhà trường, gia đình và cộng đồng nhằm trang bị cho các em kỹ năng để bảo vệ bản thân.

Để công tác chăm sóc SKSS cho VTN đạt hiệu quả bền vững cần sự phối hợp đồng bộ từ gia đình, nhà trường và cộng đồng. Gia đình cần tạo môi trường chia sẻ cởi mở, tôn trọng và định hướng nhẹ nhàng; nhà trường tiếp tục đưa giáo dục giới tính và kỹ năng sống vào nội dung sinh hoạt thường xuyên; ngành y tế duy trì điểm tư vấn thân thiện và hỗ trợ chuyên môn; đoàn, hội thanh niên đa dạng hóa mô hình sinh hoạt, tạo sân chơi lành mạnh, nuôi dưỡng tư duy tích cực cho các em. Trang bị kiến thức đúng, kỹ năng đúng và thái độ đúng sẽ giúp các em tự tin bảo vệ bản thân, xây dựng lối sống lành mạnh, có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.

Bài và ảnh: Tô Hà