Cảnh giác trước đa cấp biến tướng manh nha trở lại

Tưởng chừng đã bị đẩy lùi sau nhiều chiến dịch mạnh tay của lực lượng chức năng, nhưng thời gian gần đây các dấu hiệu “đa cấp biến tướng” lại đang manh nha trở lại với thủ đoạn tinh vi hơn trên phạm vi cả nước.

Sở Công Thương phối hợp với các lực lượng chức năng tuyên truyền về nhận diện dấu hiệu đa cấp bất chính cho cán bộ, người dân tại các phường, xã khu vực TP Thanh Hóa (cũ) năm 2025.

Cuối tháng 8/2025, Công an tỉnh Phú Thọ đã triệt phá ổ nhóm kinh doanh đa cấp trá hình, thu hơn 1 triệu USD và bắt giữ 3 đối tượng. Nhóm tội phạm này do Nguyễn Chánh Đáng (trú tại TP Hồ Chí Minh) cầm đầu, lập website có địa chỉ tcis.ai và phát hành đồng tiền kỹ thuật số “TCIS” để huy động vốn theo mô hình đa cấp. Các đối tượng quảng bá rầm rộ về một “Công ty Công nghệ TCIS” tại Canada, dựng hội thảo quy mô lớn, thuê người nước ngoài giả danh doanh nhân thành đạt để tạo niềm tin, lôi kéo hàng nghìn người tham gia.

Kết quả điều tra cho thấy, chỉ trong hơn một năm (từ 6/2024 đến 7/2025), nhóm đã lôi kéo hơn 4.000 tài khoản, chiếm đoạt trên 2 triệu USD (hơn 50 tỷ đồng). Thực chất, TCIS không hề có giá trị lưu hành, không được cấp phép, nguồn tiền để chi trả cho người tham gia lấy từ chính tiền của thành viên hoặc từ những người vào sau. Ngày 9/8, khi nhóm này tổ chức hội thảo tại Khu Du lịch Ao Vua (Hà Nội), hàng trăm cán bộ, chiến sĩ công an đã đồng loạt khám xét, khống chế đối tượng, đồng thời trực tiếp cảnh báo cho hàng trăm người có mặt về chiêu trò lừa đảo núp bóng “đa cấp công nghệ cao”.

Thời gian gần đây tại TP Hồ Chí Minh, kinh doanh đa cấp trá hình còn công khai xuất hiện trên mạng xã hội dưới hình thức tuyển dụng việc làm bán thời gian, nhắm thẳng vào học sinh, sinh viên. Thời điểm năm học mới bắt đầu nhu cầu trang trải chi phí học tập hoặc mong muốn khẳng định sự độc lập khiến nhiều em dễ sa bẫy “việc nhẹ, lương cao”. Thực tế, sau khi nộp tiền “tham gia hệ thống”, các em lại bị ép buộc lôi kéo thêm người mới để duy trì vị trí, rơi vào vòng xoáy lừa đảo trá hình.

Qua theo dõi của cơ quan chức năng cho thấy không chỉ sinh viên, nhóm lao động tự do, công nhân, thậm chí cả người đã nghỉ hưu cũng trở thành “miếng mồi” béo bở của đa cấp trái phép, trái hình. Các đối tượng đa cấp trái phép, trá hình thường đánh vào tâm lý cần việc làm gấp, mong muốn kiếm thêm thu nhập hay nhu cầu chăm sóc sức khỏe, du lịch, từ đó chúng tung ra các gói dịch vụ trá hình, hứa hẹn lợi ích hấp dẫn để lừa đảo, chiếm đoạt tiền bạc.

Trước đó, tháng 5/2025, Công an tỉnh Lạng Sơn cũng đã chủ trì, phối hợp với một số cục nghiệp vụ thuộc Bộ Công an và Công an TP Hồ Chí Minh triệt phá một đường dây đa cấp trái phép với quy mô đặc biệt lớn, hoạt động xuyên quốc gia. Đường dây này có trên 9.000 người tham gia, trong đó hơn 7.000 người Việt Nam, với tổng số tiền giao dịch qua hệ thống tài khoản ngân hàng lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Có thể thấy, bán hàng đa cấp là ngành nghề kinh doanh được pháp luật cho phép, nhưng cũng rất dễ bị biến tướng thành các hoạt động lừa đảo, huy động tài chính trái phép. Sau một thời gian dài “vắng bóng” nhờ sự vào cuộc quyết liệt của lực lượng chức năng, gần đây loại hình này có dấu hiệu bùng phát trở lại trong nước, với những biến tướng phức tạp hơn, quy mô rộng hơn. Từ đầu năm đến nay, hàng loạt vụ việc liên quan đến kinh doanh đa cấp trá hình đã được phát hiện tại nhiều tỉnh, thành phố, gây thiệt hại lớn cho người dân, trong đó có cả những vụ việc nghiêm trọng ở Thanh Hóa. Điển hình như trong tháng 2/2025, tại Thanh Hóa, Công an huyện Như Xuân đã bắt giữ 9 đối tượng trong đường dây lừa đảo và rửa tiền qua sàn giao dịch ngoại hối Fnory.com. Đây là sàn chứng khoán do nhóm đối tượng tự lập nên rồi tự quảng cáo là sàn của Anh Quốc, thu lợi nhuận cao để thu hút nạn nhân đầu tư, đặt lệnh mua bán các mã chứng khoán niêm yết trên sàn. Tiền thu lời từ nạn nhân, nhóm đối tượng chia ra nhiều tài khoản hoặc tiêu dùng để mua biệt thự, xe sang. Tổng giá trị các giao dịch bất hợp pháp khoảng 200 tỷ đồng.

Để nâng cao hiệu quả quản lý bán hàng đa cấp, tỉnh Thanh Hóa đã chủ động đưa ra nhiều kiến nghị và giải pháp. Tỉnh đề nghị Ủy ban Cạnh tranh quốc gia phối hợp tổ chức tập huấn, đào tạo kiến thức pháp luật và kỹ năng cho cán bộ; tiếp tục rà soát, hoàn thiện khung pháp lý, khắc phục những bất cập, chồng chéo trong quy định hiện hành. Đồng thời xác định sẽ tăng cường phối hợp liên ngành trong kiểm tra, giám sát; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, khai thác nguồn tin từ Nhân dân để phát hiện, xử lý vi phạm kịp thời.

Trong năm 2025, Sở Công Thương cũng dự kiến tổ chức 5 hội nghị tuyên truyền tại các địa bàn trọng điểm; phối hợp cùng các cơ quan báo chí phát hiện, phản ánh kịp thời các biến tướng “đa cấp 4.0” trên mạng internet. Hoạt động tuyên truyền sẽ được mở rộng về đối tượng và hình thức, nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng, giúp người dân biết cách tự bảo vệ mình, củng cố “lá chắn” xã hội trước những chiêu trò ngày càng tinh vi.

Bài và ảnh: Bách Nguyên