Xung đột Nga-Ukraine năm 2025: Ngoại giao bế tắc và cấu trúc quyền lực mới

Tiến trình đàm phán nhằm giải quyết xung đột Nga-Ukraine năm 2025 đang diễn ra trong một bối cảnh phức tạp cả về quân sự lẫn địa chính trị. Những cuộc đối thoại giữa Moscow và Washington, với cả những bước tiến, bước lùi, cho thấy các bên đều có động cơ tìm kiếm hòa bình, nhưng chưa đạt tới đồng thuận về khuôn khổ giải pháp.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã có cuộc gặp đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump, Steve Witkoff, cùng cố vấn Jared Kushner tại Điện Kremlin ngày 2/12. (Ảnh: Kremlin.ru)

Đàm phán Nga-Mỹ: Nhận thức chiến lược và giới hạn thực tế

Những nhà quan sát bi quan nhấn mạnh sự thiếu vắng kết quả cụ thể, khi không có một lệnh ngừng bắn tạm thời hay bất kỳ thỏa thuận giảm leo thang nào. Ngược lại, những đánh giá lạc quan coi chính việc duy trì đối thoại và nỗ lực xây dựng cơ chế đàm phán ổn định là tín hiệu tích cực. Nhìn ở góc độ này, cả hai luồng quan điểm đều có phần đúng: chưa có kết quả thực chất, nhưng tiến trình đàm phán vẫn đang mở, và không bên nào sẵn sàng phá vỡ hoàn toàn kênh liên lạc chiến lược.

Khác với giao tiếp giữa cá nhân, đàm phán giữa các quốc gia, đặc biệt là giữa các cường quốc hạt nhân, thường kéo dài do sức nặng của các cân nhắc lợi ích, an ninh và cấu trúc quyền lực toàn cầu. Đàm phán Nga-Mỹ về Ukraine không chỉ xoay quanh chiến sự, mà còn liên quan đến tương lai trật tự quốc tế, vai trò của Nga trong hệ thống toàn cầu, và định vị chiến lược của Mỹ trong bối cảnh thay đổi cán cân quyền lực.

Một thực tế quan trọng là Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã thay đổi hướng tiếp cận chính sách đối ngoại. Trong Chiến lược An ninh Quốc gia mới, chính quyền Mỹ thừa nhận sai lầm của mô hình can thiệp toàn cầu từng chi phối nhiều thập kỷ; hướng tới ưu tiên lợi ích kinh tế, tối thiểu hóa sự can dự quân sự, và tìm kiếm các thỏa thuận dựa trên lợi ích cụ thể thay vì phong tỏa, trừng phạt hay mở rộng ảnh hưởng. Điều này tạo ra một không gian đàm phán mới giữa Nga-Mỹ: không dựa trên “cô lập Nga”, mà nhằm tìm cách tái hòa nhập Nga vào trật tự kinh tế-chính trị toàn cầu theo điều kiện có thương lượng.

Tuy nhiên, chính sự thay đổi cách tiếp cận này khiến tiến trình đàm phán trở nên phức tạp. Trong nội bộ Mỹ, không phải mọi lực lượng chính trị đều ủng hộ đường hướng mới. Các đối thủ của Tổng thống Trump, cộng đồng hoạch định chính sách an ninh truyền thống, cùng các doanh nghiệp quốc phòng - công nghệ có lợi thế khác nhau, đều nhìn nhận mục tiêu đối thoại với Moscow theo nhiều góc độ. Vì vậy, ngay cả khi tồn tại mong muốn chính trị, quá trình thương lượng với Nga khó có thể đạt tiến triển nhanh.

Về phía Nga, sự thống nhất quyền lực ở cấp cao giúp các đề xuất chiến lược được duy trì ổn định. Tổng thống Vladimir Putin, cùng các cố vấn như Yuri Ushakov hay đặc phái viên Kirill Dmitriev, là những nhân vật trực tiếp tham gia đàm phán. Phía Mỹ, Jared Kushner - người có kinh nghiệm trong đàm phán Hiệp định Abraham - cũng tham gia trong cuộc đàm phán gần đây, cho thấy sự kết hợp giữa kênh ngoại giao chính thức và “ngoại giao theo mạng lưới”.

Năm 2025, dư luận đặc biệt quan tâm đến kế hoạch hòa bình 28 điểm (sau giảm xuống 19 điểm) do Mỹ đề xuất. Điểm đáng chú ý trong kế hoạch là ý tưởng tái mở thị trường năng lượng Nga, chuyển tài sản đóng băng sang một quỹ chung và thảo luận tham vọng đưa Nga quay lại G8. Tuy nhiên, đó không đơn thuần là giải pháp ngoại giao, mà thể hiện mục đích cấu trúc lại trật tự kinh tế và quyền lực toàn cầu. Kế hoạch liên quan trực tiếp tới: An ninh năng lượng châu Âu; quyền kiểm soát cơ sở hạt nhân Zaporizhzhia; các cơ chế quản trị tài sản quốc gia; vị thế địa chiến lược của Nga sau chiến tranh.

Tuy nhiên, tiến trình này chưa phải là đột phá, bởi cơ sở cốt lõi của bất kỳ giải pháp hòa bình nào vẫn là đàm phán trực tiếp Nga-Ukraine. Khi Kiev chưa có chiến lược rõ ràng, Washington đang tính toán lợi ích hậu chiến, và Moscow tiếp tục tạo ưu thế trên chiến trường, các đề xuất kỹ thuật về số điều khoản hay cơ chế “kiểm soát chung” vẫn khó chuyển hóa thành một hiệp ước thực sự.

Ở góc độ chiến trường, theo truyền thông Nga, quân đội nước này đang giành ưu thế lãnh thổ lớn nhất kể từ đầu cuộc xung đột, đặc biệt trong trục Donbas - Zaporizhzhia. Moscow muốn chuyển ưu thế thực địa thành lợi thế chiến lược khi lên bàn đàm phán. Trong khi đó, chính quyền Ukraine đối diện áp lực nội bộ (tham nhũng, điều tra, khủng hoảng niềm tin), bất ổn chính trị, và phụ thuộc vào hỗ trợ từ Mỹ, châu Âu. Kiev có vẻ như chưa có tầm nhìn dài hạn, và điều này làm suy giảm vai trò chủ động của Ukraine trong tiến trình thương lượng.

Câu hỏi trung tâm đặt ra là liệu kế hoạch hòa bình của Mỹ chủ yếu mang lại hòa bình, ổn định cho Ukraine, hay là một bước tái cấu trúc lại quyền lực toàn cầu trong đó Mỹ và Nga chia sẻ vai trò, còn châu Âu bị gạt sang bên lề? Sự tham gia của Jared Kushner, Steve Witkoff và Kirill Dmitriev trong cuộc tiếp xúc gần đây, mang tính “bình thường hóa quan hệ” kiểu mới, cho thấy vế thứ hai không thể bị bỏ qua.

Địa chính trị hậu chiến và vai trò trung gian của Thổ Nhĩ Kỳ

Không chỉ là cuộc chiến giữa Nga và Ukraine, xung đột năm 2025 đang làm thay đổi sâu sắc cấu trúc an ninh châu Âu, vai trò của NATO và phương thức hình thành liên minh quyền lực. Trong bối cảnh này, Thổ Nhĩ Kỳ nổi lên như một bên trung gian “có thực lực”, không chỉ về ngoại giao mà còn về năng lực quản trị hệ thống an ninh khu vực.

Vòng đàm phán Nga-Ukraine tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 7/2025. (Ảnh: Izvestia)

Thổ Nhĩ Kỳ tiếp cận xung đột với các nguyên tắc ổn định: Duy trì an ninh Biển Đen, bảo đảm Công ước Montreux, ngăn biến Biển Đen thành chiến trường, tránh lan tỏa xung đột sang các lĩnh vực lương thực, năng lượng, môi trường.

Thực tế gần 4 năm chiến tranh cho thấy: nếu chiến sự mở rộng sang hạ tầng hạt nhân hoặc tuyến vận tải Biển Đen, hậu quả sẽ vượt ngoài phạm vi khu vực. Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen do Ankara bảo trợ, giúp ổn định an ninh lương thực toàn cầu, là minh chứng rõ nhất về năng lực quản trị khủng hoảng của Thổ Nhĩ Kỳ.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến nhận định, Ankara không theo đuổi quan điểm “thắng - thua”, mà theo đuổi một nền hòa bình “có tính chính danh”. Chính sách “đối thoại trong bất đồng” (như vẫn duy trì kênh với Nga dù khác biệt ở Syria hay Libya) cho thấy chiều sâu chiến lược và khả năng cân bằng của Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong bối cảnh châu Âu chưa xây dựng được một lập trường thống nhất, Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia đầu tiên tổ chức các cuộc gặp hòa bình, duy trì kênh đàm phán thực chất. Đó không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là biểu hiện của tư duy chiến lược vượt ra ngoài biên giới khu vực.

Một thực tế không thể bỏ qua là nếu không có cơ chế trung gian đáng tin cậy, xung đột Nga-Ukraine có nguy cơ bước sang trạng thái “chiến tranh tiêu hao kéo dài”, tương tự tình trạng chiến tranh giữa các cường quốc đầu thế kỷ XX. Điều này sẽ gây bất ổn cho cấu trúc an ninh châu Âu trong nhiều năm.

Vai trò của Thổ Nhĩ Kỳ là cố gắng thể chế hóa một nền hòa bình công bằng, dựa trên tính chính danh quốc tế, cơ chế giám sát đa phương, đảm bảo an ninh cho cả hai bên, tránh biến chiến tranh thành “trò chơi quyền lực của kẻ thứ ba”.

Trong bức tranh đó, hòa bình không đơn thuần là chấm dứt giao tranh, mà là xây dựng một cấu trúc quyền lực mới có khả năng ổn định lâu dài. Đó chính là thách thức lớn nhất của đàm phán hậu chiến Ukraine, nơi những tính toán địa chính trị, lợi ích kinh tế và an ninh hạt nhân đan xen phức tạp.

Năm 2025, xung đột Nga-Ukraine không còn là câu chuyện chiến trường thuần túy. Đây là cuộc khủng hoảng định hình lại cấu trúc quyền lực toàn cầu, chiến lược của Mỹ, vị thế của Nga và tương lai an ninh châu Âu. Đàm phán Nga-Mỹ không hướng tới một hiệp ước thỏa hiệp ngắn hạn, mà đang dò tìm nền móng cho một trật tự hậu chiến mới. Trong tiến trình ấy, Thổ Nhĩ Kỳ nổi lên như lực lượng trung gian có vai trò cả trên chiến trường lẫn trên bàn đàm phán. Hòa bình, nếu đạt được, sẽ mang tính “tái cấu trúc” chứ không phải “kết thúc chiến tranh” đơn thuần.

Hùng Anh (CTV)