Nhìn lại năm đầu tiên trong nhiệm kỳ của Tổng thống Donald Trump - Chuyển thế, đổi vai

Năm 2025 - năm đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Donald Trump được xem là giai đoạn mang tính chuyển tiếp quan trọng đối với chính sách đối nội và đối ngoại của Mỹ.

So với nhiệm kỳ đầu, vốn thường được đánh giá là thiếu nhất quán và bị hạn chế bởi cấu trúc quyền lực nội bộ, nhiệm kỳ hiện tại cho thấy mức độ định hình rõ ràng hơn về chiến lược tổng thể. Những lựa chọn chính sách của Washington trong giai đoạn này phản ánh nỗ lực điều chỉnh vị thế của Mỹ trước những biến đổi sâu sắc của môi trường quốc tế, đồng thời xử lý các hệ lụy tích tụ trong nhiều thập kỷ toàn cầu hóa.

Chính quyền Tổng thống Donald Trump thực hiệu nhiều điều chỉnh chính sách đối nội, đối ngoại trong năm 2025. Ảnh: The White House

Những điều chỉnh chính sách đáng chú ý

Một trong những điểm nổi bật của giai đoạn vừa qua là sự tái đánh giá vai trò của toàn cầu hóa tự do trong quá trình phát triển của nước Mỹ. Các chính sách kinh tế - xã hội được triển khai trong nhiều thập kỷ, đặc biệt sau Chiến tranh Lạnh, đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng nhưng đồng thời tạo ra những hệ quả tiêu cực: phi công nghiệp hóa, suy giảm tầng lớp trung lưu, gia tăng bất bình đẳng, tài chính hóa nền kinh tế và mở rộng thâm hụt ngân sách cũng như tài khoản vãng lai.

Trong bối cảnh đó, Chính quyền Tổng thống Trump theo đuổi cách tiếp cận có thể được mô tả là “điều chỉnh theo hoàn cảnh”, với mục tiêu thu hẹp các cam kết toàn cầu quá mức và tái tập trung vào năng lực nội sinh của quốc gia. Việc thừa nhận tính tất yếu của một trật tự thế giới đa cực, trong đó Mỹ không còn giữ vị thế chi phối tuyệt đối, là một thay đổi quan trọng trong tư duy chiến lược của Washington. Đáng chú ý, sự thay đổi này không chỉ phản ánh sức ép từ bên ngoài, mà còn xuất phát từ những giới hạn nội tại của mô hình phát triển trước đây.

Khủng hoảng Ukraine và hệ quả đối với cấu trúc quyền lực phương Tây

Xung đột Ukraine tiếp tục là một trong những điểm nút trung tâm của quá trình chuyển dịch địa chính trị toàn cầu. Cuộc khủng hoảng này không chỉ định hình quan hệ giữa Nga và phương Tây, mà còn phơi bày những khác biệt ngày càng rõ rệt trong nội bộ liên minh phương Tây, đặc biệt giữa Mỹ và châu Âu.

Trong khi Chính quyền Tổng thống Donald Trump có xu hướng đánh giá lại mức độ can dự và chi phí chiến lược dài hạn, nhiều quốc gia châu Âu phải đối mặt với những tác động kinh tế - xã hội trực tiếp từ các biện pháp trừng phạt, đứt gãy năng lượng và bất ổn an ninh. Hệ ứng domino của các quyết định chính sách đã góp phần làm gia tăng áp lực lạm phát, suy giảm năng lực cạnh tranh và đặt ra câu hỏi về tính bền vững của mô hình phát triển châu Âu hiện nay.

Đồng thời, cuộc khủng hoảng Ukraine cũng làm nổi bật những giới hạn trong khả năng điều phối chiến lược của phương Tây, khi lợi ích, ưu tiên và mức độ sẵn sàng chấp nhận rủi ro giữa các bên ngày càng phân hóa.

Tổng thống Donald Trump nỗ lực tìm kiếm giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột Ukraine. Ảnh: The White House

Chiến lược An ninh quốc gia của Mỹ và sự điều chỉnh tư duy chiến lược

Việc công bố Chiến lược An ninh quốc gia (NSS) mới của Chính quyền Tổng thống Donald Trump đánh dấu một nỗ lực khái quát hóa những điều chỉnh chính sách đang diễn ra. Văn kiện này nhấn mạnh giá trị của chủ quyền quốc gia, độc lập chiến lược và ưu tiên lợi ích cốt lõi của Mỹ, đồng thời giảm bớt vai trò của các diễn ngôn ý thức hệ phổ quát trong quan hệ quốc tế.

Một điểm đáng chú ý là cách tiếp cận thực dụng hơn đối với các liên minh. Đồng minh và đối tác được nhìn nhận chủ yếu qua lăng kính lợi ích kinh tế - thương mại và chia sẻ gánh nặng an ninh, thay vì như những thực thể có vị thế đặc biệt. Chính sách thuế quan cứng rắn, yêu cầu đầu tư và mua năng lượng từ Mỹ phản ánh nỗ lực tái cân bằng cán cân thương mại và tài chính, nhưng cũng làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ với các đối tác truyền thống.

Tài chính, tiền tệ và những rủi ro cấu trúc

Những biến động trong lĩnh vực tài chính - tiền tệ tiếp tục là một trong những thách thức lớn đối với Mỹ và hệ thống toàn cầu. Nợ công của Mỹ tăng nhanh, chi phí trả lãi chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong ngân sách liên bang, trong khi vai trò của đồng đô la trong dự trữ ngoại hối toàn cầu có xu hướng suy giảm dần.

Sự phát triển của thị trường chứng khoán, đặc biệt trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, đặt ra câu hỏi về tính bền vững khi tăng trưởng vốn hóa không luôn đi kèm với cải thiện năng suất thực. Đồng thời, việc hợp pháp hóa phát hành stablecoin bởi các ngân hàng tư nhân mở ra một giai đoạn thử nghiệm mới trong cấu trúc tiền tệ, với những rủi ro tiềm ẩn đối với ổn định tài chính dài hạn.

Quan hệ Mỹ - Trung - Nga và vai trò của châu Âu trong bối cảnh đa cực

Trong trật tự đang hình thành, tam giác quan hệ giữa Mỹ, Trung Quốc và Nga đóng vai trò then chốt. Chính sách của Chính quyền Tổng thống Donald Trump trong năm đầu tiên của nhiệm kỳ đối với Bắc Kinh tập trung vào kiềm chế công nghệ, thương mại và duy trì hiện trạng tại các “điểm nóng” của khu vực, trong khi vẫn phải thừa nhận mức độ phụ thuộc lẫn nhau trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đối với Nga, cách tiếp cận của Mỹ có xu hướng chuyển từ đối đầu toàn diện sang quản lý cạnh tranh và tìm kiếm ổn định chiến lược, đặc biệt trong bối cảnh nguy cơ leo thang ngoài kiểm soát tại châu Âu. Việc tách biệt tương đối vấn đề châu Âu khỏi quan hệ song phương Mỹ - Nga phản ánh mong muốn của Washington trong việc giảm thiểu rủi ro hệ thống và chi phí can dự.

Châu Âu nổi lên như một trong những khu vực chịu tác động rõ rệt nhất của sự tái cấu trúc trật tự toàn cầu. Suy giảm tỷ trọng GDP toàn cầu, áp lực năng lượng, bất ổn chính trị nội bộ và tranh luận về bản sắc chiến lược đặt Liên minh châu Âu trước yêu cầu phải tự điều chỉnh. Từ góc nhìn của Chính quyền Trump, châu Âu được khuyến khích tăng cường tự chủ chiến lược, gánh vác trách nhiệm an ninh lớn hơn và tái đánh giá các mô hình quản trị hiện hành.

Sự trỗi dậy của “đa số toàn cầu”

Song song với sự điều chỉnh của phương Tây, các quốc gia thuộc Nam bán cầu và Đông bán cầu ngày càng đóng vai trò chủ động hơn trong việc định hình các cơ chế hợp tác mới. Các khuôn khổ như BRICS và SCO phản ánh xu hướng đa dạng hóa quan hệ kinh tế, tài chính và an ninh, cũng như nỗ lực giảm phụ thuộc vào các trung tâm quyền lực truyền thống.

Việc mở rộng BRICS, sự gia nhập của các nền kinh tế lớn và các thỏa thuận thương mại mới cho thấy mức độ hấp dẫn ngày càng tăng của các cấu trúc hợp tác ngoài phương Tây. Những tiến trình này góp phần định hình một trật tự quốc tế phân tán hơn, nơi quyền lực được phân bổ đa trung tâm.

Đến cuối năm 2025, có thể nhận định rằng thế giới đã bước vào một giai đoạn chuyển tiếp quan trọng với những thay đổi mang tính cấu trúc và khó đảo ngược. Phương Tây không còn giữ vị thế chi phối tuyệt đối, trong khi Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đang điều chỉnh chiến lược theo hướng thực dụng hơn, ưu tiên lợi ích quốc gia và giảm tải các cam kết toàn cầu.

Hùng Anh (CTV)