Lễ hội đầu năm – nét đẹp văn hóa Việt

Đầu năm dâng lễ đền, chùa là nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam nói chung và người dân xứ Thanh nói riêng. Chính vì vậy, cứ mỗi độ xuân về, người dân lại nô nức đi lễ đền, chùa để cầu mong cho gia đình mình sức khỏe, bình an, may mắn và hạnh phúc.

Du khách dâng hương trên núi Ngàn Nưa (di tích Am Tiên, huyện Triệu Sơn).

Chọn phủ Na là điểm đến đầu tiên để khởi hành trong ngày đầu năm mới đã trở thành thói quen được duy trì nhiều năm qua của gia đình chị Hoàng Thị Ngọc (TP Thanh Hóa). Đây là nơi thờ Bà Triệu, người đã phất cờ khởi nghĩa chống giặc Đông Ngô (năm 248) xâm lược, bảo vệ bờ cõi nước nhà. Phủ Na tọa lạc bên chân núi N­a, nơi Vua bà đã luyện quân, khởi binh đánh giặc, nay thuộc địa phận xã Xuân Du, huyện Như­ Thanh. Chị Ngọc cho biết: “Mấy năm nay gia đình tôi có thói quen chọn đền, chùa làm điểm khởi hành đầu năm mới. Ngay từ sáng sớm mùng 1 tết, khi đặt chân đến phủ Na tôi khá bất ngờ khi ở đây đã nhộn nhịp bước chân người qua lại. Hàng trăm người từ khắp các địa phương trong tỉnh về dâng lễ. Các khu vực để xe gần như đều kín chỗ. Nhộn nhịp nhất không chỉ có các cơ sở trông giữ xe, mà hàng quán bán đồ lễ, như: Bánh kẹo, hương, hoa... cũng vì thế mà đắt khách hơn. Dẫu có chút chờ đợi, song do là đầu xuân năm mới nên mọi người đều vui vẻ, phấn khởi”, chị Ngọc nói.

Theo chia sẻ của những người đi lễ ở đây, những năm trước, hầu như gia đình nào cũng sắm lễ, rồi tiền vàng mã nhiều lắm. Bởi theo họ, càng dâng lên nhiều thì các ngài càng phù hộ. “Nhưng sau khi tìm hiểu chúng tôi thấy, chỉ cần cái tâm là đủ. Với lại, hương cũng thắp vừa đủ thôi, chứ người người thắp hương, mang hết cả vào trong gian thờ vừa ngột ngạt, có năm còn gây ra hỏa hoạn. Nhà đền họ cũng vất vả nhiều! Vì vậy, năm nay lễ dâng của gia đình tôi chỉ đơn giản là hoa quả, gói bánh và chút tiền vàng. Tuân thủ quy định tại phủ nên thắp nén hương xin trước ở ban ngoài cửa và không mang hương vào trong gian thờ chính”, một người dân chia sẻ.

Đền, chùa là chốn bình yên, thanh tịnh, đi lễ đầu năm không đơn giản chỉ là để ước nguyện, mà đó còn là khoảnh khắc để con người hòa mình vào chốn tâm linh, bỏ lại phía sau bao vất vả, lo toan của cuộc sống, tận hưởng những giây phút tĩnh tâm, thanh thản và hướng về những điều tốt đẹp. Chính vì vậy, những hình ảnh “xấu xí”, bát nháo chốn linh thiêng của nhiều năm trước giờ gần như đã không còn. Trong không khí thanh bình, người dân đến thắp hương tưởng niệm, cầu mong những điều tốt đẹp cho bản thân và gia đình trong năm mới. Tình trạng khoa trương lễ lớn, chen chúc hương khói vì thế cũng dần “vắng bóng”.

Tại Quần thể di tích lịch sử - văn hóa Am Tiên nằm trên núi Nưa, bao gồm “Núi Nưa - Đền Nưa - Am Tiên”, thuộc 3 huyện Nông Cống, Triệu Sơn, Như Thanh. Am Tiên tọa lạc trên đỉnh cao nhất của ngàn Nưa. Năm 248, Bà Triệu dấy binh khởi nghĩa, cho dựng trên núi một ngôi chùa công đức lấy tên “Bích Vân Cung Tự”, tục gọi là chùa Am Tiên. Ngay từ mùng 1 tết, lượng người đổ về đây đã rất đông.

Anh Trần Văn Minh, huyện Nông Cống chia sẻ: “Năm nào cũng vậy, cứ ăn tết xong là gia đình tôi lại tổ chức đi một vòng, bắt đầu từ Cửa Đặt và điểm dừng cuối cùng là đền Độc Cước, đền Cô Tiên. Nhưng năm nay, ngay từ ngày mùng 1 tết gia đình tôi đã đi lễ đền chùa với mong muốn cầu cho được một năm bình an, làm ăn phát đạt. Vì vậy, dù bận đến mấy tôi cũng phải thu xếp công việc, bởi không đi được tâm cũng không an”.

Từ 9 - 11 giờ sáng thường là thời điểm lượng người đến dâng lễ đông nhất. Để tìm được một nơi đặt lễ không phải là điều đơn giản. Trước các ban thờ luôn chật kín các mâm, đĩa hoa quả, bánh kẹo và tiền vàng. Song, mỗi người đến lễ đều ý thức, tuần tự và thực hiện đúng quy định của đền, như: Không mang hương vào trong gian thờ chính, không đốt hương bừa bãi, không ăn mặc phản cảm, không đốt tiền thật...

Nếu mùa xuân được xem là sự tươi mới, là niềm tin, là sự kỳ vọng... thì lễ hội đầu xuân là điểm nhấn văn hóa đặc sắc, mở ra nhịp sống náo nức, rộn rã, diệu kỳ của một năm mới. Là vùng đất “địa linh nhân kiệt”, xứ Thanh có hàng trăm đền, chùa, miếu, phủ... nổi tiếng thờ các vị thần có công dựng nước và giữ nước. Đến với miền núi biếc, non cao có đền Cửa Đặt, phủ Na thì ở vùng đồng bằng có đền Sòng, đền Đồng Cổ, Lam Kinh; về miền biển có đền Mai An Tiêm, đền Độc Cước... Xứ Thanh có hơn 1.500 di tích, danh thắng và lễ hội đầu xuân thường được kéo dài đến hết tháng 3 âm lịch.

Để bắt kịp xu hướng và tâm lý của nhiều người, những năm gần đây các hoạt động kinh doanh dịch vụ cầu may đầu năm cũng bắt đầu nở rộ. Bởi quan niệm “đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”, dọc con đường dẫn vào và ngay trong khuôn viên đền, điểm văn hóa tâm linh, có không ít người xách theo các giỏ bày bán muối, diêm... Chỉ cần 10.000 đồng là có thể mua đủ muối và diêm, được bọc sẵn trong những chiếc túi nhỏ xinh màu đỏ, với tâm niệm mang đến may mắn cho người mua. Ngoài ra, các điểm xin chữ cũng thu hút sự quan tâm của nhiều người qua lại. Đa phần trẻ em vì thích thú, tò mò mà tới xem; còn một số người lớn cũng lựa chọn cho mình một vài chữ về treo trong nhà. Chữ được nhiều người xin nhất, thường là phúc, nhẫn, lộc... tương đương với đó là những mong muốn, khát vọng cho bản thân, gia đình trong năm mới.

Với người dân xứ Thanh, lễ hội mùa xuân là một “bảo tàng sống” được trao truyền và gìn giữ từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nếp văn hóa dân gian này cũng là cầu nối giữa quá khứ với hiện tại để thế hệ trẻ có thêm tinh thần yêu nước, lòng tự hào về truyền thống tốt đẹp của ông cha ta để lại, đồng thời góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Việt.

Bài và ảnh: Hoài Thu