USAID là gì? Tại sao Donald Trump và Elon Musk đóng cửa USAID?

Hàng chục viên chức cấp cao bị cho nghỉ phép. Hàng ngàn nhà thầu bị sa thải. Lệnh đóng cửa USAID đã cắt giảm hàng tỷ đô la viện trợ nhân đạo của Hoa Kỳ cho các quốc gia khác.

Tổng thống John F. Kennedy đã thành lập Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ, được gọi là USAID, trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Kể từ đó, đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ đã đấu tranh giành cơ quan này.

John F. Kennedy thành lập USAID vào thời kỳ đỉnh cao của Chiến tranh Lạnh giữa Hoa Kỳ và Liên Xô (cũ), với mong muốn chống lại ảnh hưởng của Liên Xô thông qua viện trợ nước ngoài. Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua Đạo luật Viện trợ nước ngoài và Kennedy thành lập USAID như một cơ quan độc lập vào năm 1961.

Trong ngày đầu tiên nhậm chức, Donald Trump đã thực hiện lệnh đóng băng viện trợ nước ngoài trong 90 ngày. Bốn ngày sau, Peter Marocco, một người được Donald Trump bổ nhiệm, đã soạn thảo một bản cứng rắn hơn, một động thái đóng cửa hàng nghìn chương trình trên khắp thế giới.

Hàng chục viên chức cấp cao đã bị cho nghỉ phép, hàng ngàn nhà thầu bị sa thải và nhân viên được thông báo không được vào trụ sở chính của USAID tại Washington. Trang web của USAID cùng tài khoản trên nền tảng X đã bị xóa.

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Rubio cho biết mục tiêu của chính quyền là xem xét từng chương trình để xác định dự án nào sẽ giúp “Hoa Kỳ an toàn hơn, mạnh mẽ hơn, thịnh vượng hơn”.

Ông Rubio cho biết quyết định đóng cửa các chương trình do Hoa Kỳ tài trợ trong thời gian 90 ngày có nghĩa là Hoa Kỳ “nhận được nhiều sự hợp tác hơn” từ những nước nhận viện trợ nhân đạo, phát triển và an ninh.

Đảng Cộng hòa thường trao cho Bộ Ngoại giao, nơi cung cấp hướng dẫn chính sách đối ngoại chung cho USAID nhiều quyền kiểm soát hơn đối với chính sách và quỹ của mình. Đảng Dân chủ thường thúc đẩy quyền tự chủ và thẩm quyền của USAID.

Nguồn tài trợ cho các cơ quan của Liên hợp quốc, bao gồm gìn giữ hòa bình, nhân quyền và các cơ quan tị nạn, là mục tiêu truyền thống mà các chính quyền Cộng hòa muốn cắt giảm. Chính quyền Donald Trump đầu tiên đã có động thái cắt giảm chi tiêu viện trợ nước ngoài, đình chỉ các khoản thanh toán cho nhiều cơ quan của Liên hợp quốc, bao gồm Quỹ Dân số Liên hợp quốc và tài trợ cho Chính quyền Palestine.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Donald Trump, Hoa Kỳ đã rút khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc và các nghĩa vụ tài chính đối với cơ quan này. Hoa Kỳ cũng bị cấm tài trợ cho cơ quan Liên hợp quốc dành cho người tị nạn Palestine, hay UNRWA, theo một dự luật do Tổng thống Joe Biden ký vào tháng 3 năm ngoái.

Là một thượng nghị sĩ Florida, Rubio thường kêu gọi minh bạch về chi tiêu viện trợ nước ngoài. Trong một bài đăng trên mạng xã hội năm 2017, Rubio cho biết viện trợ nước ngoài “không phải là từ thiện”, rằng Hoa Kỳ “phải đảm bảo rằng nó được chi tiêu hợp lý”.

Bộ Hiệu quả Chính phủ của Elon Musk, được gọi là DOGE, đã phát động một nỗ lực toàn diện được Donald Trump trao quyền để sa thải các nhân viên chính phủ và cắt giảm hàng nghìn tỷ đô la chi tiêu của chính phủ. USAID là một trong những mục tiêu chính. Elon Musk cáo buộc nguồn tài trợ của USAID đã được sử dụng để khởi động các chương trình chết người và gọi đó là một “tổ chức tội phạm”.

USAID đóng cửa, Châu Phi cận Sahara có thể chịu thiệt hại nhiều hơn bất kỳ khu vực nào khác. Hoa Kỳ đã cung cấp cho khu vực này hơn 6,5 tỷ đô la viện trợ nhân đạo vào năm ngoái.

Cũng đã có những hậu quả ở Mỹ Latinh. Ở Mexico, một nơi trú ẩn cho người di cư ở miền nam Mexico đã không còn bác sĩ. Một chương trình hỗ trợ sức khỏe tâm thần cho thanh thiếu niên chạy trốn khỏi Venezuela đã bị giải tán.

Tại Colombia, Costa Rica, Ecuador và Guatemala, cái gọi là “Văn phòng di chuyển an toàn”, nơi người di cư có thể nộp đơn xin nhập cảnh hợp pháp vào Hoa Kỳ đã đóng cửa.

Theo báo cáo được Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội phi đảng phái công bố vào tháng trước, Hoa Kỳ đã chi khoảng 40 tỷ đô la viện trợ nước ngoài trong năm tài chính 2023.

Hoa Kỳ là nước cung cấp viện trợ nhân đạo lớn nhất trên toàn cầu, mặc dù một số quốc gia khác chi nhiều ngân sách hơn cho viện trợ này. Viện trợ nước ngoài nói chung chiếm chưa đến 1% ngân sách của Hoa Kỳ.

Theo cuộc thăm dò của AP-NORC vào tháng 3/2023, phần lớn người dân Hoa Kỳ cho biết chính phủ Hoa Kỳ đã chi “quá nhiều” cho viện trợ nước ngoài, đồng thời cho biết chính phủ đã chi “quá ít” cho các vấn đề trong nước bao gồm giáo dục, chăm sóc sức khỏe, cơ sở hạ tầng, an sinh xã hội và Medicare.

Đảng Dân chủ cho rằng tổng thống không có thẩm quyền theo hiến pháp để xóa bỏ USAID. Nhưng không rõ điều gì sẽ ngăn cản được Donald Trump.

Một phiên bản của cuộc chiến pháp lý tương tự đã diễn ra trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, khi ông cố gắng cắt giảm một phần ba ngân sách dành cho các hoạt động ở nước ngoài.

Khi Quốc hội từ chối, chính quyền Donald Trump đã sử dụng lệnh đóng băng và các chiến thuật khác để cắt dòng tiền mà Quốc hội đã phân bổ cho các chương trình nước ngoài. Văn phòng Trách nhiệm Chính phủ sau đó đã phán quyết điều đó vi phạm luật.

TD (AP)