Ngoại giao dẫn lối, mở ra cánh cửa hòa bình cho Gaza

Ngày 17/11 (theo giờ New York), Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã thông qua Nghị quyết 2803, cho phép triển khai một lực lượng quốc tế tạm thời tại Dải Gaza, mở ra một bước ngoặt trong tiến trình ổn định khu vực và đặt nền tảng cho khả năng hình thành Nhà nước Palestine trong tương lai.

Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc thông qua nghị quyết lịch sử hướng tới hòa bình, ổn định lâu dài cho Gaza. Ảnh: UN News

Nghị quyết này xuất hiện trong bối cảnh Israel và phong trào Hamas đã đạt được thỏa thuận bước đầu trong khuôn khổ kế hoạch 20 điểm do Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất, bao gồm lệnh ngừng bắn và thả con tin, nhằm chấm dứt hai năm xung đột kéo dài.

Tập trung vào nhiệm vụ an ninh và tái thiết

Theo UN News, Nghị quyết 2803 nhấn mạnh rằng các quốc gia thành viên có thể tham gia vào Hội đồng Hòa bình, một cơ quan chuyển tiếp được giao nhiệm vụ giám sát tái thiết và phục hồi kinh tế Dải Gaza. Hội đồng này cũng sẽ quản lý Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF), chịu trách nhiệm phi quân sự hóa khu vực, bao gồm giải giáp vũ khí và phá hủy cơ sở hạ tầng quân sự. Việc triển khai ISF được thiết kế dưới sự chỉ huy thống nhất của Hội đồng Hòa bình, phối hợp với Ai Cập và Israel.

Mặc dù nghị quyết được coi là cơ sở pháp lý quan trọng để hợp pháp hóa cơ quan quản lý chuyển tiếp, phản ứng từ các bên liên quan vẫn khác nhau. Hamas tái khẳng định rằng họ sẽ không giải giáp vũ khí, đồng thời phản đối cơ chế giám hộ quốc tế, cho rằng đây là một can thiệp trực tiếp vào quyền tự quyết của người dân Gaza. Trong khi đó, chính quyền Palestine hoan nghênh nghị quyết và thể hiện sẵn sàng tham gia thực hiện các nội dung được phê duyệt.

Theo Reuters, Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc, Mike Waltz, nhận định nghị quyết “vạch ra con đường khả thi cho quyền tự quyết của người Palestine, nơi xung đột được thay bằng cơ hội hòa bình và phát triển”. Ông nhấn mạnh rằng lực lượng quốc tế sẽ góp phần ổn định an ninh, hỗ trợ phi quân sự hóa Gaza và đảm bảo an toàn cho thường dân. Sự tham gia của các quốc gia Hồi giáo chiếm đa số, như Indonesia và Azerbaijan, trong lực lượng gìn giữ hòa bình cũng được nhấn mạnh như một minh chứng cho nỗ lực hợp tác quốc tế.

Việc Nga và Trung Quốc bỏ phiếu trắng, đồng thời bày tỏ quan ngại về vai trò chưa rõ ràng của Liên hộp quốc trong tương lai của Gaza, phản ánh sự thận trọng trong các cơ chế quyền lực đa phương. Theo Izvestia, Đại sứ Nga Vasily Nebenzya lưu ý rằng Hội đồng cơ bản chấp thuận sáng kiến của Mỹ dựa trên những lời hứa của Washington, đồng thời nhấn mạnh rằng phương thức hoạt động chi tiết của Hội đồng Hòa bình và ISF vẫn chưa được công bố.

Nghị quyết cũng ghi nhận vai trò trung gian của Mỹ trong việc khởi xướng đối thoại giữa Israel và Palestine, với mục tiêu đạt thỏa thuận về triển vọng chính trị và sự chung sống hòa bình. Đây là lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ, Hội đồng Bảo an chính thức tạo ra cơ chế quốc tế có khả năng giám sát tiến trình cải cách và tái thiết Gaza, đồng thời mở ra lộ trình khả thi cho quyền tự quyết của người Palestine.

Đã đến lúc cộng đồng quốc tế chung tay kiến tạo hòa bình cho Dải Gaza. Ảnh: UN N

Hướng tới Nhà nước Palestine: Cơ chế, thách thức và triển vọng

Nghị quyết 2803 không chỉ tập trung vào an ninh và tái thiết, mà còn phác thảo các điều kiện để hình thành Nhà nước Palestine trong tương lai. Văn bản nêu rõ, sau khi Chính quyền Palestine hoàn tất chương trình cải cách và việc tái thiết Gaza đạt tiến triển, các điều kiện sẽ được thiết lập cho một con đường đáng tin cậy dẫn đến quyền tự quyết và thành lập nhà nước. Tuy nhiên, nghị quyết không đặt ra mốc thời gian cụ thể cho quá trình này, khiến việc triển khai và giám sát trở thành một thách thức về mặt thực thi.

Trong bối cảnh chính trị nội bộ Israel, nghị quyết gây ra những tranh cãi nhất định. Thủ tướng Benjamin Netanyahu, dưới áp lực từ các thành viên cánh hữu, tái khẳng định quan điểm phản đối thành lập Nhà nước Palestine, nhưng cam kết hỗ trợ quá trình phi quân sự hóa Gaza. Việc phối hợp giữa lực lượng quốc tế và Israel, trong khi cần thiết để đảm bảo an ninh và ổn định, cũng sẽ phải đối mặt với những xung đột tiềm ẩn do khác biệt về quyền lợi và cách tiếp cận.

Theo nghị quyết, Lực lượng ISF sẽ hoạt động đến cuối năm 2027, chịu trách nhiệm giám sát giải giáp vũ khí của Hamas và các nhóm khác, cũng như tiến trình tái thiết. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng, việc thiếu các chi tiết cụ thể về cơ chế chuyển giao quyền lực từ Hội đồng Hòa bình sang Chính quyền Palestine và việc đảm bảo thực thi các cam kết của Hamas là những yếu tố có thể làm chậm tiến trình. Đây là một thực tế cần được theo dõi sát sao, bởi việc thiếu minh bạch và cơ chế giám sát hiệu quả có thể dẫn tới những căng thẳng mới.

Tại Hội đồng Bảo an, các quốc gia ủng hộ nghị quyết, bao gồm Algeria và các nước Ả Rập khác, nhấn mạnh rằng hòa bình bền vững ở Trung Đông phải gắn với công lý cho người dân Palestine. Điều này phản ánh một quan điểm nhất quán rằng an ninh khu vực không chỉ dựa vào ổn định quân sự, mà còn phụ thuộc vào việc đảm bảo quyền chính trị và phát triển kinh tế cho Gaza.

Nhiều ý kiến cho rằng, Nghị quyết 2803 đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong nỗ lực quốc tế hóa tiến trình hòa bình tại Gaza. Việc triển khai Hội đồng Hòa bình và ISF tạo ra cơ chế để giảm thiểu rủi ro xung đột, đồng thời mở ra cơ hội cho sự hợp tác đa phương trong khu vực. Song song đó, tiến trình này cũng đặt ra những thách thức không nhỏ: từ việc đảm bảo sự phối hợp giữa các lực lượng tham gia, giám sát việc thực hiện cam kết của Hamas, cho đến việc thúc đẩy quyền tự quyết của người Palestine trong khuôn khổ quốc tế.

Nghị quyết cũng gợi mở một cách tiếp cận mới trong việc giải quyết xung đột lâu đời ở Trung Đông: thông qua cơ chế chuyển tiếp quốc tế, với sự tham gia của các bên liên quan, thay vì dựa hoàn toàn vào các thỏa thuận song phương. Đây là mô hình có tiềm năng tạo ra sự cân bằng giữa nhu cầu an ninh của Israel và quyền tự quyết của người Palestine, đồng thời cung cấp nền tảng cho một lộ trình chính trị dài hạn.

Trong bối cảnh đó, việc triển khai nghị quyết và thực thi các kế hoạch tái thiết sẽ là phép thử quan trọng đối với năng lực điều phối quốc tế, cũng như mức độ sẵn sàng hợp tác của các bên liên quan, đặc biệt là Hamas và Chính quyền Palestine. Thành công hay thất bại của cơ chế này sẽ không chỉ ảnh hưởng đến Gaza, mà còn định hình hướng đi của chính sách Trung Đông trong những năm tới, mở ra cơ hội hoặc rủi ro cho một khu vực vốn lâu nay đầy biến động.

Hùng Anh (CTV)