Khắc phục những vướng mắc trong quá trình xét xử các vụ án kinh tế, tham nhũng

Thời gian qua, hoạt động xét xử các vụ án kinh tế, tham nhũng của tòa án Nhân dân (TAND) các cấp được thực hiện khá tốt, đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình hiện nay. Song, trong quá trình thực hiện vẫn nảy sinh một số khó khăn, vướng mắc cần được kịp thời khắc phục, tháo gỡ.

Một phiên tòa xét xử các đối tượng lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ.

Từ đầu năm 2021 đến nay, TAND hai cấp tỉnh Thanh Hóa đã thụ lý 22 vụ, 49 bị cáo phạm các tội về tham nhũng, kinh tế (tội phạm về tham nhũng 14 vụ, 39 bị cáo; tội phạm về kinh tế 8 vụ, 10 bị cáo); đã xét xử 19 vụ, 35 bị cáo (đạt tỷ lệ 86,3%); các vụ án còn lại mới thụ lý và đang trong thời hạn xét xử. Chất lượng giải quyết, xét xử các vụ án hình sự về kinh tế, tham nhũng tiếp tục được nâng lên. Không có trường hợp nào xét xử oan, không bỏ lọt tội phạm. Hình phạt mà tòa án áp dụng đối với các bị cáo bảo đảm nghiêm minh, tương xứng với tính chất, mức độ, hành vi và nhân thân của người phạm tội trong từng vụ án, đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống tội phạm về kinh tế, tham nhũng trong tình hình hiện nay.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, hiện nay quá trình xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế vẫn còn gặp phải những khó khăn, vướng mắc. Trong đó, các quy định của pháp luật đối với các tội phạm về kinh tế, tham nhũng đã được sửa đổi, bổ sung nhưng còn nhiều tồn tại, bất cập. Các hướng dẫn của cơ quan tư pháp chưa đầy đủ, kịp thời. Còn nhiều vấn đề chưa được hướng dẫn và nhận thức giữa các cơ quan tiến hành tố tụng còn khác nhau nên việc áp dụng pháp luật thiếu tính thống nhất. Việc cung cấp thông tin, trao đổi thông tin qua lại về vụ án giữa các ngành tư pháp; cũng như từ các cơ quan thanh tra, ngân hàng, kiểm toán, thuế, hải quan đến cơ quan điều tra chưa kịp thời, còn hạn chế. Tòa án đưa vụ án ra xét xử và ra phán quyết chủ yếu căn cứ vào kết quả điều tra vụ án và kết quả xét hỏi, tranh tụng tại phiên tòa; các thông tin khác như dư luận của xã hội, sự bức xúc của Nhân dân về vụ án... thì thẩm phán không nắm được đầy đủ. Do vậy, việc đánh giá đúng tính chất, mức độ, hậu quả của một số vụ án, thẩm phán còn những khó khăn nhất định.

Ngoài ra, việc xác định thiệt hại trong các vụ án kinh tế, tham nhũng cũng có những vướng mắc, nhất là một trong các vụ án liên quan đến đất đai, đầu tư xây dựng cơ bản... Do các công trình thi công trong nhiều năm, chưa quyết toán, dẫn đến không thực hiện giám định được. Đây cũng chính là nguyên nhân mà có rất ít các vụ án tham nhũng trong lĩnh vực xây dựng cơ bản được khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử trong thời gian qua. Công tác thu hồi tài sản do tội phạm kinh tế, tham nhũng gây ra cũng có vướng mắc. Theo quy định tại Khoản 3 Điều 128 và Khoản 3 Điều 129 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 thì chỉ kê biên phần tài sản hay phong tỏa tài khoản tương ứng với mức có thể bị phạt tiền, bị tịch thu hoặc phải bồi thường thiệt hại. Tuy nhiên, trong trường hợp áp dụng biện pháp kê biên, phong tỏa tài khoản từ giai đoạn điều tra thì việc xác định phần tài sản tương ứng với mức có thể bị phạt tiền hoặc bồi thường thiệt hại là rất khó khăn, vì hoạt động điều tra ban đầu chưa thể xác định được chính xác mức độ thiệt hại để có thể áp dụng việc kê biên, phong tỏa tài sản đúng quy định. Khi đến giai đoạn xét xử thường bị cáo không còn tài sản nên không thu hồi được...

Theo đồng chí Nguyễn Thị Nga, Tỉnh ủy viên, Chánh án TAND tỉnh, giải pháp khắc phục những tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong quá trình giải quyết án tham nhũng, kinh tế đó là: Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy đảng TAND hai cấp trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng nói chung và xét xử các vụ án về kinh tế, tham nhũng nói riêng; nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức công vụ của đội ngũ thẩm phán và các chức danh tư pháp. Nâng cao chất lượng và đẩy nhanh tiến độ giải quyết xét xử các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế. Các đơn vị trong TAND hai cấp tỉnh Thanh Hóa phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tiến hành tố tụng cùng cấp để đẩy nhanh tiến độ xét xử các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế; phải xem xét áp dụng ngay biện pháp kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản liên quan trực tiếp đến tội phạm nếu các tài sản này chưa bị áp dụng biện pháp cưỡng chế trong giai đoạn điều tra, truy tố. Phối hợp hiệu quả, kịp thời trong việc truy tìm, kê biên tài sản, đất đai, phong tỏa tài khoản nhằm ngăn chặn hành vi khi có dấu hiệu tẩu tán tài sản, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân. TAND các cấp thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về chuyển giao bản án, tài liệu liên quan đến tài sản bị kê biên, phong tỏa; kịp thời đính chính, giải thích bản án và các kiến nghị của cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền nhằm nâng cao hiệu quả cho công tác thi hành án dân sự về xử lý, thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế để kịp thời tháo gỡ những vướng mắc trong nhận thức, áp dụng pháp luật, trong áp dụng các biện pháp thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt. Tăng cường phối hợp với các cơ quan báo chí đưa tin các phiên tòa hình sự về tham nhũng nhằm thu hút sự quan tâm của người dân về hoạt động xét xử của tòa án, từ đó phát huy vai trò giám sát, khuyến khích người dân phản ánh, tố giác tài sản bất minh và sai phạm trong công tác thu hồi tài sản tham nhũng.

Bài và ảnh: Quốc Hương