Đấu tranh, xử lý hoạt động kinh doanh, khai thác cát, sỏi trái phép

Thanh Hóa là địa phương có trữ lượng tài nguyên cát, sỏi khá lớn, được phân bố chủ yếu trên các tuyến sông Mã, sông Chu và sông Lèn với tổng chiều dài khoảng 260km. Theo khảo sát, quy hoạch thăm dò khai thác, sử dụng tài nguyên cát, sỏi lòng sông đến năm 2015, trên 3 tuyến sông này có 140 điểm mỏ và 77 khu vực có thể sử dụng làm bãi tập kết cát. Trong đó, sông Chu có 36 điểm mỏ và 18 bãi tập kết; sông Mã có 84 điểm mỏ và 51 bãi tập kết; sông Lèn có 20 điểm mỏ và 8 bãi tập kết. Có khoảng 260 thuyền nhỏ gắn với 260 gia đình trên sông nước tham gia hút cát.

Công an tỉnh kiểm tra, xử lý các tàu khai thác cát trái phép.

Hiện nay trên địa bàn tỉnh có 35 giấy phép khai thác cát được UBND tỉnh cấp đang hoạt động; 58 bãi tập kết cát, sỏi (còn hiệu lực) và 4 trạm trung chuyển vật liệu xây dựng được cấp phép. Do nguồn lợi từ các hoạt động kinh doanh, khai thác cát, sỏi là rất lớn nên mặc dù các cấp, các ngành và các lực lượng chức năng đã có nhiều giải pháp quyết liệt, đồng bộ trong công tác quản lý nguồn tài nguyên khoáng sản, nhưng tình hình khai thác cát, sỏi trái phép và các hoạt động vi phạm pháp luật liên quan đến kinh doanh, khai thác cát, sỏi trên các tuyến sông vẫn diễn biến phức tạp, gây ảnh hưởng đến đê điều, tài sản của nhân dân và tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an ninh trật tự (ANTT).

Trên thực tế, sau khi được các cấp có thẩm quyền cấp phép kinh doanh, khai thác cát, lợi dụng sự buông lỏng trong quản lý, kiểm tra, giám sát của chính quyền địa phương, một số chủ mỏ đã có các hành vi vi phạm pháp luật như: Không thả phao xác định mốc giới khu vực mỏ; lợi dụng để khai thác ngoài vị trí mỏ; khai thác vượt quá công suất được cấp phép; khai thác không tuân theo thiết kế mỏ. Các tàu hoạt động khai thác cát cơ bản đều không có biển kiểm soát (không được đăng ký, đăng kiểm). Thậm chí một số chủ mỏ còn thuê tàu, thuyền của ngư dân, cung cấp máy hút, xăng dầu cho các đối tượng hút cát trái phép rồi mua lại cát với giá khống chế. Ngoài ra, một số doanh nghiệp được cấp phép bãi tập kết, kinh doanh cát, không được cấp phép mỏ cát nhưng do không có nguồn cát ổn định nên đã thu mua cát tại các mỏ được cấp phép và cả nguồn cát từ hoạt động khai thác trái phép để kinh doanh thu lợi bất chính. Việc tồn tại của các bãi tập kết cát này là hình thức hợp lý hóa việc khai thác cát trái phép.

Để tăng cường công tác quản lý đối với các hoạt động kinh doanh, khai thác tài nguyên cát, sỏi, Công an tỉnh đã tham mưu cho UBND tỉnh chỉ đạo các cấp, các ngành chức năng tăng cường công tác đấu tranh với hoạt động khai thác cát trái phép trên địa bàn. Đồng thời phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường triển khai có hiệu quả kế hoạch liên ngành về “Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với hoạt động khai thác khoáng sản, đặc biệt là hoạt động khai thác cát, tập kết cát”. Công an tỉnh cũng đã xây dựng và triển khai đợt cao điểm “Đấu tranh phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác, vận chuyển, kinh doanh cát, sỏi trên địa bàn tỉnh”. Do đó chỉ tính từ năm 2018 đến nay, Công an tỉnh Thanh Hóa đã kiểm tra, bắt giữ 169 vụ việc liên quan đến hoạt động kinh doanh, khai thác cát sỏi trái phép trên địa bàn, xử phạt hành chính trên 3,3 tỷ đồng. Riêng trong quý I-2019, Công an tỉnh đã kiểm tra, bắt giữ 44 vụ việc, xử phạt hành chính hơn 1 tỷ đồng. Với kết quả này, Công an Thanh Hóa là 1 trong 4 đơn vị được Bộ Công an đánh giá cao về công tác đấu tranh, xử lý hoạt động khai thác khoáng sản trái phép.

Mặc dù đã rất quyết liệt trong công tác đấu tranh, xử lý, tuy nhiên trên thực tế tình trạng khai thác cát trái phép trên nhiều tuyến sông và nhiều địa bàn trong tỉnh vẫn diễn biến phức tạp, gây bức xúc trong dư luận. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này, trước hết là do ở một số địa phương cấp ủy, chính quyền và các ban, ngành chức năng chưa thực sự quyết liệt trong công tác quản lý, kiểm tra, xử lý; vai trò quản lý Nhà nước của chính quyền cơ sở chưa nghiêm; không đánh giá đúng thực trạng khai thác khoáng sản trái phép; không có biện pháp ngăn chặn, xử lý kịp thời đối với hoạt động khai thác cát, sỏi vi phạm pháp luật. Đáng chú ý, ở một số mỏ, bãi tập kết cát, sỏi có dấu hiệu bảo kê của các đối tượng hình sự, các băng nhóm tội phạm có tổ chức. Ngoài ra, hệ thống các văn bản pháp luật về khoáng sản tuy khá đầy đủ nhưng chưa thực sự hoàn thiện, sát với thực tế; hình thức xử lý chưa nghiêm, chưa đủ sức răn đe, gây khó khăn cho việc xử lý đối tượng vi phạm.

Một nguyên nhân khác, đó là do nhu cầu sử dụng cát trong xây dựng ở trong tỉnh cao hơn so với trữ lượng khai thác thực tế được cấp phép (chỉ đạt khoảng 25% tổng nhu cầu xây dựng cát). Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về khai thác tài nguyên khoáng sản chưa sâu rộng, chưa phát huy hết vai trò giám sát của nhân dân và các tổ chức đoàn thể trong hoạt động quản lý khai thác cát; công tác phối hợp giữa các cấp, các ngành chưa hiệu quả; việc cấp phép khai thác còn nhiều bất cập như: Khoảng cách từ mỏ đến bãi tập kết xa; nhiều bãi không có mỏ...

Trước tình hình trên, với vai trò là lực lượng nòng cốt trên lĩnh vực đảm bảo ANTT, thời gian qua, Công an tỉnh Thanh Hóa đã tiếp tục tham mưu cho cấp ủy, chỉnh quyền từ tỉnh đến cơ sở tăng cường hiệu lực quản lý Nhà nước và sự giám sát của người dân trong hoạt động kinh doanh, khai thác cát. Ngày 25-3-2019, Giám đốc Công an tỉnh đã triển khai Kế hoạch số 96/KH-CAT-PC05 về mở đợt cao điểm “Đấu tranh phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác, vận chuyển, kinh doanh cát, sỏi trên địa bàn tỉnh”. Mục đích của đợt cao điểm này là nhằm nâng cao hiệu quả công tác phối hợp giữa lực lượng công an với các cấp, các ngành chức năng trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lý nghiêm đối với các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực khoáng sản. Đồng thời, triển khai quyết liệt các biện pháp quản lý, bảo vệ tài nguyên khoáng sản; giải quyết kịp thời những điểm phức tạp trong hoạt động khai thác cát, sỏi.

Theo đó, các đơn vị công an trong tỉnh sẽ tập trung lực lượng, phương tiện tổ chức tuần tra, kiểm soát trên các tuyến, địa bàn, khu vực trọng điểm như các tuyến: Sông Mã, sông Chu, sông Lạch Trường, sông Lèn... và các địa bàn trọng điểm, giáp ranh có các hoạt động khai thác, tập kết, vận chuyển, kinh doanh cát, sỏi trái phép. Chủ động tham mưu cho các cấp, các ngành đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật cho các tổ chức, cá nhân hoạt động trên lĩnh vực khai thác, kinh doanh cát, sỏi và người dân trên địa bàn. Phối hợp rà soát, lập phương án, kế hoạch phòng ngừa, đấu tranh, ngăn chặn các hoạt động thăm dò, khai thác, tận thu, nạo vét, vận chuyển, tiêu thụ cát sỏi trái phép trên sông và cửa biển trên địa bàn tỉnh. Trong đó giao nhiệm vụ, trách nhiệm cụ thể cho từng cán bộ, chiến sĩ trong việc quản lý, nắm chắc địa bàn, nhất là tình hình hoạt động của các đối tượng hình sự, các băng nhóm bảo kê, can dự vào hoạt động đấu thầu các mỏ, bến bãi, các điểm tập kết, khai thác, kinh doanh cát, sỏi trái phép; các hoạt động trốn thuế, vi phạm pháp luật về quản lý kinh tế trong khai thác, kinh doanh khoáng sản. Từ đó có phương án, kế hoạch để lập án đấu tranh xử lý nghiêm tội phạm và vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này. Tăng cường công tác kiểm tra, yêu cầu các đơn vị khai thác cát, sỏi; nạo vét luồng lạch, đường thủy nội địa phải nghiêm chỉnh thực hiện các quy định về thả phao, cắm mốc giới khu vực khai thác, nạo vét, phương tiện đã đăng ký. Kiên quyết đấu tranh, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân có hoạt động khai thác, tập kết, kinh doanh cát trái phép trên các tuyến sông; các tổ chức, cá nhân được cấp phép kinh doanh khai thác cát nhưng có dấu hiệu vi phạm pháp luật, thực hiện không đúng các nội dung được cấp phép; số đối tượng hình sự tổ chức hoạt động khai thác cát trái phép có dấu hiệu can thiệp, khống chế, bảo kê hoạt động khai thác cát của các tổ chức, cá nhân khác, góp phần đảm bảo tốt ANTT trên lĩnh vực kinh doanh, khai thác cát, sỏi.

Bài và ảnh: Minh Phương

(Công an tỉnh)