Bí ẩn chất độc thần kinh Novichok trong vụ đầu độc cựu điệp viên Nga

Cho tới nay, chưa ai có thể kết luận chất độc thần kinh Novichok đã được sử dụng như thế nào trong vụ đầu độc cựu điệp viên người Nga Sergei Skripal.

Chưa ai có thể kết luận chất độc thần kinh Novichok đã được sử dụng như thế nào trong vụ đầu độc cựu điệp viên người Nga Sergei Skripal ở Anh. Ảnh: The Australia

Novichok là gì?

Novichok là tên gọi dùng để chỉ một dòng chất độc hóa học do Liên Xô phát triển bắt đầu từ thập niên 1970. Năm 1991, Vil Mirzayanov - một nhà khoa học thuộc Viện Nghiên cứu hóa hữu cơ và công nghệ của Nga đã công bố về sự tồn tại của Novichok. Theo đó, đây là chất độc thần kinh mạnh hơn bất cứ chất độc thần kinh nào từng tồn tại trước đó.

Novichok được xem là “chất độc nhị phân”, tức cấu tạo của chúng gồm hai thành phần vô hại riêng biệt và chỉ trở thành chất độc khi kết hợp lại với nhau. Theo bảng hướng dẫn về vũ khí hủy diệt hàng loạt của Viện hàn lâm Phẫu thuật chỉnh hình Mỹ, Novichok được cho là rất khó phát hiện trong quá trình sản xuất. Chúng dễ dàng được tạo ra trong bất cứ nhà máy thuốc trừ sâu nào vì thành phần chỉ bao gồm các hóa chất thông dụng.

Giới chuyên ga cũng cho biết, một trong những lý do chính các loại chất độc thần kinh này được phát triển là vì các thành phần của chúng không nằm trong danh sách cấm.

Theo Giáo sư Gary Stephens thuộc Đại học Reading của Anh, dù thông tin đầy đủ về Novichok ngày nay vẫn là bí mật, các hợp chất thuộc lớp này có khả năng làm chậm nhịp tim, tắc đường thở và dẫn đến cái chết do ngạt.

Ông Daniel Kaszeta, Giám đốc hãng tư vấn vũ khí và quốc phòng Strongpoint Security tại London, Anh cho biết thêm: “Ít nhất một trong hai thành phần là bột, không phải khí hay hơi nước, do đó, sự tồn tại của nó sẽ rất khó phát hiện bởi các máy móc dò tìm thông thường”.

Anh khẳng định Novichok đã được sử dụng

Tại Hội nghị về Giải trừ quân bị ở Geneva chiều 15/3, Anh đã trình bản cập nhật tình hình về vụ việc xảy ra hôm 4/3 tại thành phố Salisbury, trong đó nước này cho biết, chất độc thần kinh cấp quân sự Novichok do Nga phát triển đã được sử dụng để đầu độc cựu điệp viên Nga và con gái của ông là Yulia.

Đại diện của Anh nhấn mạnh: “Vào ngày 4/3, một loại vũ khí khủng khiếp đến mức đã bị cấm sử dụng trong chiến tranh, đã được sử dụng trên đất Anh. Đây là một hành động của những người không quan tâm đến mạng sống con người”.

Nhà ngoại giao này cũng nêu rõ, Anh đã kết luận nước Nga có liên quan, và đã có các biện pháp đầy đủ đáp trả.

Tờ Telegraph của Anh ngày 15/3 dẫn các nguồn tin tình báo cho biết, giới tình báo Anh nghi ngờ chất độc Novichok đã được “gài” trong hành lý của con gái điệp viên Skripal ở Moscow. Chất độc này được cho là đã được “tẩm” vào một món đồ hoặc quà được mở tại nhà của điệp viên Skripal ở Salisbury.

Chính phủ Anh đã yêu cầu Tổ chức cấm vũ khí hóa học (OPCW) điều tra việc sử dụng Novichok trong vụ đầu độc cựu điệp viên Nga Sergei Skripal và con gái ông, Yulia. Trong một tuyên bố ngày 14/3, Thủ tướng Anh Theresa May nói rằng: “Chúng tôi đang làm việc với cảnh sát để cho phép OPCW kiểm tra các phân tích của chúng tôi một cách độc lập”.

Nga tuyên bố Mỹ, Anh cũng có Novichok

Theo một số chuyên gia về vũ khí hoá học, chất độc thần kinh Novichok được phát triển và sản xuất tại Shikhany, một cơ sở nghiên cứu quân sự ở miền trung nước Nga.

Tuy nhiên, Đại sứ Nga tại Hà Lan Alexander Shulgin, đồng thời là đại diện của Nga tại OPCW ngày 15/3 cho biết, chất độc thần kinh Novichok có thể được sản xuất bên ngoài nước Nga từ những năm 1990.

Theo ông Shulgin, Nga đã không còn tiến hành bất cứ cuộc nghiên cứu và phát triển nào về chất độc thần kinh Novichok. Sau sắc lệnh 1992, Nga đã dừng tất cả các chương trình liên quan đến chất độc thần kinh do Liên Xô nghiên cứu và phát triển và đến năm 2017, Nga đã hoàn thành việc tiêu hủy toàn bộ kho vũ khí hóa học. Điều này cũng đã được Tổ chức cấm Vũ khí hóa học xác nhận.

Ông Shulgin cũng nói rằng: “Giữa những năm 1990, phương Tây đã có được một số chuyên gia của Nga, trong đó có V. Mirzayanov, S. Dubov, và G. Kazhdan, những người đã từng làm việc trong các tổ chức liên quan đến nghiên cứu hóa học của Nga. Sau đó việc nghiên cứu của họ có thể tiếp tục ở Anh, CH Séc, Thụy Điển hay Mỹ. Kết quả là phương Tây đã tạo ra được nhiều loại chất độc thần kinh và vì lý do nào đó cũng dưới cái tên Novichok. Các nước NATO đã xác nhận sự tồn tại của các hợp chất Novichok trong hơn 200 thông tin mã nguồn mở.

Trong khi đó, trên tờ Bưu điện Hoa nam Buổi sáng (SCMP), Phó chủ tịch Uỷ ban Đối ngoại Hạ viện Nga Aleksei Chepa tuyên bố Anh và Mỹ cũng có chất độc thần kinh Novichok. Theo ông, Mỹ và Anh đã nắm trong tay loại chất độc thần kinh cực mạnh này vào năm 1999. Chất độc Novichok khi đó từng bị rò rỉ tại một thành phố ở Uzbekistan, quốc gia từng thuộc Liên Xô. Đó là cách người Mỹ nghiên cứu về chất độc thần kinh này. Do đó, ông Chepa không loại trừ khả năng chính Anh và Mỹ mới là nước ra tay đầu độc cựu điệp viên Nga.