Những điểm mới quan trọng của Luật Đất đai 2024

Sau gần 8 năm tổ chức thi hành Luật Đất đai 2013, công tác quản lý đất đai đã đạt được những kết quả quan trọng, tạo hành lang pháp lý đồng bộ, chặt chẽ, khả thi cho việc khai thác nguồn lực, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả đất đai, đóng góp tích cực cho việc phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của đất nước. Tuy nhiên, quá trình thực thi cũng đã bộc lộ những hạn chế nhất định, dẫn đến việc thực thi pháp luật về đất đai còn nhiều hạn chế, bất cập.

Lãnh đạo tỉnh cùng đại diện các ban, sở, ngành chức năng tỉnh Thanh Hóa tham gia hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai thi hành Luật Đất đai năm 2024 tại điểm cầu tỉnh Thanh Hóa.

Trước yêu cầu thực tiễn, ngày 18/1/2024, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 5, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Đất đai 2024 (sửa đổi). Luật có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2025 với nhiều điểm mới quan trọng liên quan đến công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; thu hồi bồi thường, hỗ trợ tái định cư; giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất; việc phân cấp, phân quyền; vấn đề điều tra cơ bản... Trong đó, về vấn đề quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được hoàn thiện theo hướng đổi mới quy trình, nội dung, phương pháp lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Luật quy định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được lập ở cấp quốc gia, cấp tỉnh và cấp huyện, đáp ứng yêu cầu thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững; bảo đảm quốc phòng, an ninh; bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu. Tăng cường công khai, minh bạch, sự tham gia của người dân trong công tác lập quy hoạch sử dụng đất thông qua việc tổ chức lấy ý kiến; bổ sung, hoàn thiện các quy định về việc thực hiện các quyền của người sử dụng đất trong các khu vực quy hoạch...

Liên quan đến vấn đề thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, Luật Đất đai 2024 quy định cụ thể căn cứ, điều kiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; bổ sung, quy định cụ thể hơn một số trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai; bổ sung một số trường hợp thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất cho đầy đủ như thu hồi đất do bị thu hồi rừng theo quy định của pháp luật về lâm nghiệp, thu hồi đất trong trường hợp chấm dứt dự án đầu tư... Luật cũng sửa đổi, bổ sung nguyên tắc bồi thường theo hướng đa dạng các hình thức bồi thường về đất, hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi được bồi thường bằng đất có cùng mục đích với đất bị thu hồi hoặc bằng tiền, bằng đất khác hoặc bằng nhà ở phù hợp với nhu cầu của người có đất bị thu hồi và quỹ đất của từng địa phương. Theo Luật Đất đai 2024, các bước thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất bảo đảm nguyên tắc có sự tham gia của người dân ở các giai đoạn, bảo đảm nguyên tắc người có đất bị thu hồi được bồi thường, tái định cư trước khi thu hồi đất... để người dân có đất bị thu hồi phải có chỗ ở, bảo đảm cuộc sống bằng hoặc tốt hơn.

Thêm một điểm mới quan trọng đó là Luật Đất đai 2024 bỏ khung giá đất thay thế bằng bảng giá đất hằng năm (thực hiện từ ngày 1/1/2026). Theo Luật Đất đai 2013, khung giá đất được quy định 5 năm một lần, Luật Đất đai 2024 quy định bảng giá hằng năm do UBND tỉnh trình HĐND tỉnh xem xét quyết định và công bố áp dụng từ ngày 1/1 năm sau. Luật Đất đai 2024 cũng mở rộng, kéo dài thời gian cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng cho các trường hợp đất không có giấy tờ trước ngày 1/7/2014. Theo quy định, các trường hợp bảo đảm điều kiện trên tính từ ngày 1/7/2014 trở về trước, không vi phạm pháp luật về đất đai, không thuộc trường hợp được giao đất trái thẩm quyền và được UBND cấp xã xác nhận không có tranh chấp thì được xem xét cấp giấy chứng nhận. Các trường hợp đất cấp sai thẩm quyền trước ngày 1/7/2014 trở về trước cũng có thể được cấp giấy chứng nhận nếu đáp ứng các điều kiện: được UBND xã xác nhận không có tranh chấp, đất phù hợp quy hoạch, có các giấy tờ chứng minh đã nộp tiền sử dụng đất trước đó...

Liên quan đến chế độ sử dụng đất, luật mở rộng hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp của cá nhân lên không quá 15 lần hạn mức giao đất nông nghiệp của cá nhân đối với mỗi loại đất tại địa phương; mở rộng đối tượng được nhận chuyển nhượng đất trồng lúa cho cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp trong hạn mức được giao đất nhằm tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân có năng lực về vốn, khoa học - kỹ thuật có quyền tiếp cận đất đai, đầu tư sản xuất nông nghiệp hàng hóa, hạn chế tình trạng bỏ hoang hoặc sử dụng đất nông nghiệp manh mún không hiệu quả.

Luật cũng bỏ khâu trung gian trong quản lý sử dụng đất như bỏ quy định về thẩm quyền giao đất, cho thuê đất của Ban Quản lý Khu Kinh tế, Ban Quản lý khu công nghệ cao, Cảng vụ hàng không. Nhà nước trực tiếp giao đất, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận đối với tổ chức, cá nhân sử dụng đất thuộc cảng hàng không, sân bay dân dụng, khu công nghệ cao nhằm bảo đảm quyền tiếp cận đất đai của các tổ chức, cá nhân, bảo đảm thực hiện các quyền của người sử dụng đất...

Với 16 chương, 260 điều, tăng 2 chương so với Luật Đất đai 2013; sửa đổi, bổ sung 180 điều và bổ sung mới 78 điều; bãi bỏ 30 điều, Luật Đất đai 2024 đã đánh dấu những đổi mới về chính sách đất đai trên các quan điểm, chủ trương của Đảng cũng như thể hiện được ý chí, nguyện vọng của Nhân dân trước yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước.

Bài và ảnh: Phong Sắc