Làn sóng UAV thử thách năng lực phòng thủ và sự đoàn kết của châu Âu

Các vụ xâm nhập bằng máy bay không người lái (UAV) ngày càng gia tăng trong không phận Liên minh châu Âu, phơi bày lỗ hổng an ninh và đặt ra yêu cầu cấp bách về một phản ứng thống nhất từ khối.

Làn sóng UAV thử thách năng lực phòng thủ và sự đoàn kết của châu Âu. Ảnh: Euronews.

Chiến sự tại Ukraine đã biến UAV trở thành biểu tượng của chiến tranh hiện đại. Nhưng các UAV giờ đây không còn giới hạn trong vùng giao tranh ở Đông Âu. Trong những tuần gần đây, hàng loạt vụ xâm nhập - nhiều trường hợp bị cáo buộc liên quan đến Nga đã diễn ra tại Ba Lan, Romania, Đan Mạch, Na Uy và Pháp. Các sự cố này gây gián đoạn giao thông hàng không, tạo tổn thất kinh tế, đồng thời thử thách trực tiếp năng lực phòng thủ và sự đoàn kết của châu Âu.

Hàng loạt vụ xâm nhập không phận

Ngày 9/9, 19 UAV Nga bị cáo buộc tiến vào lãnh thổ Ba Lan, trong đó 4 chiếc bị đánh chặn. Vài ngày sau, UAV xuất hiện ở Romania. Tuần kế tiếp, sân bay Copenhagen (Đan Mạch) và Oslo (Na Uy) buộc phải ngừng hoạt động tạm thời sau khi phát hiện UAV lượn gần khu vực. Tại Pháp, đêm 21 và 22/9, UAV bay trên một căn cứ quân sự, song đến nay chưa rõ đó là hành động khiêu khích hay do cá nhân điều khiển.

Về kỹ thuật, Robert Garbett - nhà sáng lập kiêm CEO Drone Major Group - phân tích rằng: “Có khả năng các UAV sử dụng trong các vụ này là hệ thống Hybrid VTOL, dựa trên độ dài thời gian xâm nhập. Hệ thống cánh quay thường chỉ hoạt động khoảng một giờ trừ khi được cấp năng lượng bằng hydro hoặc nhiên liệu hoá thạch,” và ông kết luận điều này hướng tới việc các UAV được điều khiển từ vị trí tương đối gần vùng xâm nhập.

Dù chưa có vụ tấn công nào xảy ra, các chuyên gia cảnh báo rằng những UAV tầm ngắn này có thể mang chất nổ, thu thập thông tin tình báo hoặc gieo rắc nỗi sợ hãi trong xã hội phương Tây.

Nguồn gốc mập mờ - Chiến thuật “chiến tranh lai”

Các chuyên gia nhấn mạnh điểm mấu chốt: khó chứng minh nguồn gốc. Christophe Gomart - nghị sĩ châu Âu người Pháp và từng là giám đốc tình báo quân đội nêu 3 giả thuyết chính: can nhiễu kỹ thuật khiến UAV mất điều khiển; khiêu khích có chủ ý nhằm thăm dò phản ứng; hoặc thử nghiệm năng lực phòng thủ của Ba Lan, Romania và kéo dài tới EU/NATO.

Michel Liégeois, giáo sư quan hệ quốc tế (Đại học Louvain), nhìn nhận đây là biểu hiện của chiến tranh lai: gây bất ổn xã hội, tấn công hạ tầng trọng yếu và làm chậm giao thông hàng không - tất cả dẫn tới tổn thất kinh tế và căng thẳng chính trị. Liégeois cảnh báo việc để mơ hồ về thủ phạm chính là một chiến thuật: sự mơ hồ khuếch đại lo lắng trong công chúng.

Riho Terras - nghị sĩ Estonia, Phó chủ tịch Ủy ban An ninh và Quốc phòng của Nghị viện châu Âu - tuyên bố thẳng thắn rằng việc vi phạm không phận Ba Lan và gián đoạn tại sân bay Đan Mạch là hành động cố ý, có phối hợp. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận bằng chứng rành mạch thường khó thu thập - một vấn đề đã từng gặp ở khu vực Baltic.

Thông điệp chính trị thay vì mục tiêu quân sự

Một số nghị sĩ châu Âu cho rằng Tổng thống Nga Putin không nhằm tới lợi ích quân sự cụ thể, mà muốn gửi thông điệp chính trị: thử phản ứng và mức độ đoàn kết của châu Âu. Kể từ khi chiến sự Ukraine nổ ra, EU đã thể hiện sự thống nhất đáng kể – điều Moscow dường như đã đánh giá thấp.

Các nhà phân tích nhấn mạnh, mục tiêu không chỉ là lực lượng vũ trang mà còn cả dân thường. Mỗi vụ xâm nhập UAV đều nhằm thử thách niềm tin xã hội vào khả năng bảo vệ của chính phủ, đồng thời khơi dậy sự chia rẽ nội bộ.

Năng lực phòng thủ UAV của châu Âu

Các nghị sĩ và chuyên gia đều bày tỏ lo ngại: Châu Âu chưa sẵn sàng đối phó hiệu quả với mối đe dọa UAV giá rẻ, phân tán. Nghị sĩ Terras cảnh báo: “Phòng thủ thời bình chống UAV của châu Âu còn rất yếu. Các nước ở cánh đông không được chuẩn bị để đáp trả những khiêu khích chi phí thấp bằng các công cụ phù hợp. Chúng ta không thể dùng tên lửa hay máy bay đắt tiền để chống lại UAV rẻ tiền.”

Một số nước như Pháp đã triển khai hệ thống chống UAV tại Olympic Paris 2024, nhưng không phải thành viên nào cũng đủ năng lực. Sự chênh lệch về công nghệ và mức độ ưu tiên an ninh khiến phản ứng chung của EU thiếu đồng bộ.

Ủy ban châu Âu đưa ra sáng kiến xây dựng một “bức tường UAV” - mạng lưới phát hiện và phản ứng dọc biên giới phía Đông, với 10 quốc gia tham gia (Bulgaria, Đan Mạch, Estonia, Hungary, Latvia, Lithuania, Ba Lan, Romania, Slovakia, Phần Lan) và có sự tham gia của Ukraine. Hệ thống này được kỳ vọng phát hiện và vô hiệu hóa UAV lạ, tương tự như “Vòm Sắt” của Israel. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo: khái niệm “bức tường” có thể tạo cảm giác an toàn giả tạo, trong khi mối đe dọa cũng có thể xuất phát từ chính nội địa EU.

Đoàn kết - Lá chắn cuối cùng

Điểm chung trong mọi phân tích là: thách thức UAV không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là phép thử chính trị và xã hội. Mỗi vụ xâm nhập đều nhằm mục tiêu chia rẽ công chúng, làm suy yếu niềm tin và khả năng phản ứng tập thể. “Sự đoàn kết chính là lá chắn hiệu quả nhất,” một chuyên gia an ninh châu Âu nhấn mạnh.

Trong tuần này, lãnh đạo các nước EU sẽ họp tại Copenhagen để bàn về sáng kiến “bức tường UAV”. Việc hội nghị được bảo vệ bằng lệnh cấm UAV và nhiều biện pháp quân sự đặc biệt đã phần nào cho thấy tính cấp bách của thách thức mà châu Âu đang đối mặt.

Các vụ xâm nhập UAV gần đây là một lời nhắc nghiêm túc: mối đe dọa công nghệ thấp - chi phí thấp nhưng tác động cao đang định hình lại an ninh châu Âu. Việc xác định thủ phạm rõ ràng thường phức tạp, và chính sự mơ hồ này có thể chính là mục tiêu chiến lược. Vì thế, đoàn kết, chia sẻ thông tin và đầu tư vào hệ thống phòng thủ lớp tầng là ưu tiên chiến lược nếu EU muốn chuyển từ phản ứng tình huống sang phòng thủ bền vững.

Bích Hồng

Nguồn: Euronews