Nâng cao vai trò của các HTX kiểu mới trong phát triển vùng mía thâm canh

Trong bối cảnh ngành mía đường gặp nhiều khó khăn, giá thu mua mía nguyên liệu giảm, việc hoạch định, phát triển các vùng mía thâm canh nhằm tăng năng suất, chất lượng mía nguyên liệu và chuyển đổi cơ cấu sản xuất một cách hợp lý nhằm nâng cao hiệu quả canh tác đang là những yêu cầu bức thiết. Bài toán này đang được các HTX ở vùng mía thực hiện, bước đầu đã được khẳng định hiệu quả.

Nông dân xã Xuân Phú (Thọ Xuân) chăm sóc mía nguyên liệu. Ảnh: Minh Hằng

Được thành lập từ năm 2008, đến nay HTX dịch vụ nông nghiệp xã Giao Thiện (Lang Chánh) đã chuyển đổi hoạt động theo mô hình HTX kiểu mới, thu hút sự tham gia của 24 thành viên. Hiện nay, HTX đang cung ứng giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật trả chậm cho người trồng mía với diện tích 70 ha trên địa bàn. Ước tính mỗi vụ, HTX dịch vụ nông nghiệp Giao Thiện đã cung ứng khoảng 1,3 tỷ đồng vật tư nông nghiệp trả chậm 100% cho bà con. HTX cũng đầu tư dịch vụ vận tải, kịp thời vận chuyển nguyên liệu mía khi đến kỳ thu hoạch. Bà Lê Thị Thơm, thôn Nghịu Tượt, xã Giao Thiện, chia sẻ: Gia đình có 2 ha mía nguyên liệu. Trước kia, gia đình vất vả vì phải tự lo chi phí đầu tư sản xuất. Nay HTX cho ứng trước toàn bộ giống, phân bón, công chăm sóc và vận chuyển, tiêu thụ kịp thời toàn bộ sản lượng mía nên gia đình khá yên tâm khi tiếp tục gắn bó với cây mía.

Nhằm phát huy lợi thế từ các HTX nông nghiệp, cuối năm 2018, Công ty CP Mía đường Lam Sơn (Lasuco) đã phối hợp với 10 HTX vùng mía Lam Sơn tổ chức lễ ký kết hợp đồng hợp tác liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông sản. Theo chương trình hợp tác, Lasuco sẽ phối hợp với các HTX liên kết, xây dựng vùng nguyên liệu mía diện tích từ 100 ha trở lên; trong đó, có 1 đến 2 mô hình có quy mô từ 10 đến 30 ha áp dụng cơ giới hóa đồng bộ, ứng dụng công nghệ cao, với mục tiêu đạt năng suất từ 100 tấn/ha trở lên. Để thực hiện chương trình hợp tác này, Lasuco đã hỗ trợ các HTX xây dựng phương án, kế hoạch sản xuất, kinh doanh ngắn hạn, trung hạn, dài hạn theo các mục tiêu; đầu tư phát triển các vùng nguyên liệu mía; đầu tư trước hoặc cho các HTX vay vốn sản xuất, kinh doanh các loại cây trồng, vật nuôi theo chủ trương, định hướng của Lasuco; đồng thời hướng dẫn, đào tạo kỹ thuật, bao tiêu toàn bộ sản phẩm theo hợp đồng ký kết. Các HTX có trách nhiệm kiện toàn bộ máy quản lý đủ năng lực, chuẩn bị lực lượng chuyên môn, kỹ thuật phù hợp yêu cầu, chịu trách nhiệm chỉ đạo, trực tiếp hướng dẫn, chuyển giao kỹ thuật cho nông dân, tiếp thu các kỹ thuật mới do Lasuco hướng dẫn, đào tạo. Để xúc tiến quá trình hợp tác, Lasuco cũng đã thành lập ban kinh tế hợp tác để triển khai chương trình này.

Được thành lập tháng 9-2018 với 12 thành viên và số vốn điều lệ 3,9 tỷ đồng, HTX Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thọ Lâm, xã Thọ Lâm (Thọ Xuân) đã bắt tay ngay vào chương trình “cải tổ” vùng nguyên liệu mía. Toàn bộ 113 ha mía nguyên liệu trước kia sản xuất nhỏ lẻ với hàng trăm hộ canh tác và tiêu thụ thông qua 24 chủ hợp đồng nay đã được dồn đổi, tích tụ và sản xuất qua 65 hộ trồng mía. Ông Mai Công Nam, Phó Giám đốc HTX Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thọ Lâm, cho biết: HTX đã thực hiện quy hoạch lại vùng mía, đưa các giống mía mới được Lasuco nghiên cứu, như: VDD-159, VĐ 00-236, VĐ 55, LS1 vào thay thế các giống cũ năng suất, chữ đường thấp. Quy trình canh tác cũng được chuẩn hóa lại, cán bộ kỹ thuật của HTX thường xuyên đi thăm đồng nhằm phát hiện bệnh sớm và khuyến cáo bà con nông dân phòng trừ. HTX cũng cung ứng toàn bộ vật tư nông nghiệp, các loại máy chăm sóc nhỏ. Toàn bộ vùng mía được chăm sóc, bón phân kịp thời, do đó, chất lượng mía nguyên liệu tăng lên rõ rệt. Niên vụ 2018-2019, năng suất mía tại xã Thọ Lâm đạt 79,6 tấn/ha, cao hơn mức năng suất trung bình toàn vùng tới 18,6 tấn/ha, chữ đường cao nhất với 9,74 CCS. Ông Đào Văn Đường, thành viên HTX Thọ Lâm, cho biết: Gia đình ông có 11 ha mía nguyên liệu. Mặc dù giá thu mua của công ty có giảm, tuy nhiên do năng suất mía của gia đình đạt tới 95 tấn/ha, chất lượng bình quân đạt trên 10 CCS nên vẫn có lợi nhuận khá từ cây mía với 25 triệu đồng/ha.

Thực hiện chủ trương tái cơ cấu lại vùng mía, trên cơ sở một số mô hình thí điểm sản xuất mía thâm canh do HTX dịch vụ nông nghiệp quản lý từ vụ trước, từ niên vụ 2018-2019, 180 ha mía của xã Ngọc Phụng, huyện Thường Xuân cũng đã được giao cho HTX dịch vụ nông nghiệp Ngọc Phụng quản lý. Niên vụ 2018-2019, toàn vùng đạt 84 tấn/ha, chữ đường đạt 9,66 CCS, tăng hơn 30 tấn/ha so với sản xuất truyền thống.

Theo thông tin từ ban kinh tế hợp tác, Công ty CP Mía đường Lam Sơn, từ 10 HTX ban đầu, đến nay, vùng mía Lam Sơn đã phát triển, liên kết được 20 HTX trên vùng mía Lam Sơn tại các xã trên địa bàn các huyện Thọ Xuân, Thường Xuân, Ngọc Lặc, Yên Định; trong đó, có một số HTX có diện tích mía lớn, như: HTX dịch vụ nông nghiệp Lương Sơn, huyện Thường Xuân (544 ha); HTX dịch vụ nông nghiệp Vân Am, huyện Ngọc Lặc (210 ha); HTX dịch vụ nông nghiệp Phùng Giáo, huyện Ngọc Lặc (160 ha)... Tổng số diện tích mía niên vụ 2019-2020 của 20 HTX là 2.781 ha (chiếm 38% tổng diện tích toàn vùng mía). Dự kiến, tổng sản lượng niên vụ mía 2019-2020 đạt khoảng 190.000 – 200.000 tấn, với năng suất bình quân đạt từ 72 tấn/ha trở lên.

Một số HTX đang nghiên cứu, chuyển đổi diện tích trồng mía kém hiệu quả sang đầu tư các mô hình nông nghiệp công nghệ cao

Theo kế hoạch, đến niên vụ 2021-2022, toàn vùng mía Lam Sơn sẽ xây dựng 40 HTX. Đồng thời, xây dựng ổn định vùng mía thâm canh cao, chất lượng tốt, điển hình của cả nước với diện tích từ 7.000 - 8.000 ha, năng suất từ 80 - 100 tấn/ha và chất lượng từ 12 CCS trở lên. Để đạt được mục tiêu này, đồng thời mở rộng diện tích mía thâm canh theo kế hoạch, Lasuco đang tiếp tục chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, tập huấn cho các HTX áp dụng quy trình kỹ thuật từ chọn giống, trồng đến chăm sóc, bảo đảm năng suất, chất lượng vùng mía thâm canh.

Minh Hằng