Toàn quyền người bản địa - biểu tượng của sự đổi thay tại Canada

Ngày 26/7, bà Mary Simon đã chính thức trở thành người bản địa đầu tiên đảm nhiệm vị trí Toàn quyền Canada. Thủ tướng Canada Justin Trudeau đánh giá việc bổ nhiệm bà Simon là một “bước đi lịch sử.”

Bà Mary Simon. (Nguồn: saanichnews.com)

Bà Mary Simon đến Rideau Hall vào đúng thời điểm khó khăn đối với Canada cũng như đối với cương vị mà bà nắm giữ. Khi nhìn lại, nhiều chuyên gia chính trị cho rằng bà Simon đáng ra phải là lựa chọn của Thủ tướng Justin Trudeau ngay từ năm 2017.

Danh tiếng của Văn phòng Toàn quyền đã sứt mẻ dưới thời người tiền nhiệm của bà Simon - bà Julie Payette. Bà Julie Payette ngày 21/1 đã từ chức Toàn quyền Canada sau một cuộc điều tra độc lập về các cáo buộc bà ngược đãi một số nhân viên làm việc ở Rideau Hall.

Trong tuyên bố ngày 21/1, bà Payette cho biết bà từ chức vì lợi ích của đất nước mặc dù không có khiếu nại chính thức nào được đưa ra chống lại bà.

Trọng trách trước mắt của bà Mary Simon - vị Toàn quyền thứ 30 của Canada - là khôi phục hình ảnh của Văn phòng Toàn quyền.

Từng kinh qua nhiều vị trí - nhà lãnh đạo, nhà đàm phán và Đại sứ - bà Simon được giới quan sát đánh giá là phù hợp với những thách thức này.

Bà Simon là người Inuit đến từ Kuujjuaq, một ngôi làng nhỏ bên bờ biển của Vịnh Ungava ở Đông Bắc Quebec.

Bà Simon cho biết đã có “một lối sống rất truyền thống” trong thời niên thiếu của mình.

“Nhiều tháng trong năm, chúng tôi dựng lều và sống trên đất, săn bắn, đánh bắt, thu lượm thực phẩm và duy trì mối liên hệ tích cực với di sản và ngôn ngữ Inuit của chúng tôi," bà Simon nói.

Bà Simon đã nắm giữ vị trí điều hành tại một số tổ chức vận động ủng hộ người Inuit, bắt đầu với Hiệp hội người Inuit phía Bắc Quebec và Inuit Tapiriit Kanatami (ITK) vào những năm 1970.

Bà Simon được bầu làm Chủ tịch của Makivik Corp. vào năm 1982.

Makivik Corp. được thành lập để quản lý các quỹ mà người Inuit nhận được từ sự phát triển trên vùng đất của họ.

Hiện tổ chức này đang quản lý các khoản đầu tư trị giá hàng chục triệu CAD, bao gồm cả cổ phần sở hữu tại Canadian North, một hãng hàng không lớn ở Bắc Cực.

Sau đó, bà Simon tham gia hội đồng điều hành của Inuit Circumpolar Conference, nay được gọi là Inuit Circumpolar Council (ICC), một tổ chức phi chính phủ đại diện cho khoảng 180.000 người Inuit ở Alaska, Canada, Greenland và Nga.

Tại ICC, bà đã đấu tranh cho hai ưu tiên đối với người bản địa ở phía Bắc: bảo vệ lối sống của họ khỏi tác hại của môi trường và thúc đẩy phát triển kinh tế có trách nhiệm trên lãnh thổ truyền thống của họ.

Bắt đầu từ năm 2006, bà Simon đã có hai nhiệm kỳ là Chủ tịch của ITK. Năm 2012, bà Simon thành lập Quỹ Thanh niên và Trẻ em Bắc Cực, cung cấp cho trẻ em ở Nunavut những hỗ trợ về sức khỏe thể chất và tinh thần.

Bà Simon cũng là một nhà đàm phán kỳ cựu. Bà Simon đã giúp đàm phán Thỏa thuận “James Bay and Northern Quebec” vào năm 1975, một thỏa thuận mang tính bước ngoặt giữa người Cree và người Inuit ở phía Bắc Quebec, với chính quyền tỉnh và Hydro-Québec (tập đoàn điện lực của Quebec).

Được coi là “hiệp ước hiện đại đầu tiên” của Canada, tỉnh Quebec lần đầu tiên thừa nhận các quyền của người Cree và người Inuit ở khu vực Vịnh James - chẳng hạn như quyền săn bắn, đánh bắt và quyền tự quản ở một số khu vực - và đề nghị bồi thường tài chính để đổi lấy việc xây dựng các đập thủy điện mới nhằm đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng của tỉnh.

Bà Simon cũng là đại diện của người Inuit trong các cuộc đàm phán liên quan đến Hiến pháp năm 1982. Bà Simon thông thạo tiếng Inuktitut và tiếng Anh. Theo truyền thống, người đại diện của Nữ hoàng Anh tại Canada được cho là sẽ thông thạo cả hai ngôn ngữ chính thức ở Xứ sở lá phong là tiếng Anh và tiếng Pháp. Việc bà Simon không thông thạo tiếng Pháp đã vấp phải một số chỉ trích.

Thượng nghị sỹ đảng Bảo thủ Claude Carignan cho biết ông “sửng sốt” trước quyết định bổ nhiệm này, khi “Toàn quyền không thể nói chuyện với hơn 8 triệu công dân nói tiếng Pháp của Canada.”

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia chính trị cho rằng các kỹ năng và phẩm chất khác của bà Simon, xét trong hoàn cảnh hiện nay đất nước, có thể quan trọng hơn khả năng ngôn ngữ của bà.

Ry Moran, cựu Giám đốc Trung tâm Hòa giải và Sự thật quốc gia, nhấn mạnh lần đầu tiên trong lịch sử Canada, một nhà lãnh đạo sẽ nói tiếng bản địa ở Rideau Hall.

Theo giới quan sát, giá trị biểu tượng của việc bổ nhiệm bà Simon là rất sâu sắc. Đó là dấu ấn của sự tiến bộ. Một quyết định được xem là có sức ảnh hưởng lớn như việc bổ nhiệm ông Vincent Massey vào năm 1952.

Ông Vincent Massey là người Canada đầu tiên nắm giữ cương vị Toàn quyền. Trước năm 1952, các Toàn quyền đều là quý tộc người Anh.

Nhiều người kỳ vọng quyết định bổ nhiệm bà Simon sẽ là bước khởi đầu cho một loạt thay đổi tiếp theo, để Canada giữ vững danh tiếng là một xã hội cởi mở, nơi sự đa dạng và hòa nhập vốn được cho là nền tảng của bản sắc quốc gia./.

(TTXVN/Vietnam+)