Hành trình của động lực và khát vọng (Bài 2): Cải thiện những “nốt trầm”, “bắt mạch” điểm nghẽn

Nếu kết quả đạt được là động lực, nền tảng vững chắc thì việc nhận diện đúng và trúng những khó khăn, thách thức, “điểm nghẽn” cũng là việc làm vô cùng quan trọng để Thanh Hóa đúc rút kinh nghiệm, bài học quý báu, chuẩn bị thật tốt “hành trang” vững bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Dây chuyền sản xuất hiện đại của Nhà máy chế biến nông sản chất lượng cao VinaGreen (xã Triệu Sơn). Ảnh: H.T

Ấn tượng những con số

Sự chuyển động, bứt phá của các trung tâm kinh tế động lực, việc kích hoạt hiệu quả các trụ cột tăng trưởng đã tạo nên xung lực lớn thúc đẩy kinh tế - xã hội tỉnh Thanh Hóa phát triển. Giai đoạn 2021-2025, kinh tế của tỉnh Thanh Hóa đạt mức tăng trưởng cao; quy mô nền kinh tế ngày càng lớn, từng bước khẳng định là cực tăng trưởng mới ở phía Bắc của Tổ quốc. Tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh (GRDP) bình quân giai đoạn 2021-2025 ước đạt 10,24%, đứng thứ 4 cả nước và đứng thứ 3 trong nhóm 10 tỉnh, thành phố có quy mô kinh tế lớn nhất cả nước (so với các tỉnh, thành phố trước khi hợp nhất, sáp nhập). Quy mô GRDP năm 2025 ước đạt 357.760 tỉ đồng, gấp 1,9 lần năm 2020, đứng thứ 8 cả nước, cao nhất các tỉnh vùng Bắc Trung bộ và duyên hải Trung bộ.

Môi trường đầu tư kinh doanh được cải thiện; thu hút đầu tư nằm trong nhóm các tỉnh dẫn đầu cả nước. Tổng huy động vốn đầu tư toàn xã hội trên địa bàn tỉnh ước đạt 700,1 nghìn tỉ đồng, gấp 1,14 lần giai đoạn 2016-2020. Hoạt động đầu tư công được tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt; tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công do tỉnh quản lý hàng năm luôn trong nhóm các tỉnh dẫn đầu cả nước. Thu ngân sách Nhà nước hằng năm đều vượt dự toán Trung ương giao và nằm trong nhóm 10 tỉnh, thành phố có số thu ngân sách cao nhất cả nước (năm 2021 xếp thứ 8, năm 2022 xếp thứ 9, năm 2023 và năm 2024 xếp thứ 8 cả nước). Tốc độ tăng thu ngân sách bình quân hằng năm ước đạt 10,5%, vượt mục tiêu đại hội. XDNTM duy trì nhóm dẫn đầu cả nước (so với trước khi sắp xếp, sáp nhập các tỉnh, thành phố). Chuyển đổi số đạt nhiều thành tích trên cả 3 trụ cột; chỉ số xếp hạng mức độ chuyển đổi số (DTI) của tỉnh luôn duy trì trong nhóm 15 tỉnh, thành phố dẫn đầu cả nước...

Mô hình tăng trưởng kinh tế chuyển dần từ chiều rộng sang chiều sâu; tốc độ tăng năng suất lao động xã hội bình quân hằng năm giai đoạn 2021-2025 ước đạt 10,4%, vượt mục tiêu đại hội (9,6%). Cơ cấu các ngành kinh tế trong GRDP chuyển dịch theo hướng giảm tỉ trọng ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản, tăng tỷ trọng ngành công nghiệp. Cơ cấu trong nội bộ các ngành, lĩnh vực có chuyển biến tích cực theo hướng nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng, khả năng cạnh tranh của sản phẩm, giảm sự phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên và tác động tiêu cực đến môi trường. Tỉ trọng kinh tế số trong GRDP của tỉnh năm 2025 ước đạt 18,7%; đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng GRDP, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư năm 2025 đều tăng so với năm 2020.

Văn hóa, xã hội chuyển biến tiến bộ, an sinh xã hội được đảm bảo, đời sống Nhân dân được nâng lên; quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường được tăng cường; ứng phó kịp thời, hiệu quả với thiên tai, biến đổi khí hậu. Đặc biệt, Thanh Hóa là tỉnh đi đầu trong vận động hỗ trợ xây dựng nhà ở cho hộ nghèo, gia đình chính sách, hộ còn khó khăn về nhà ở và đồng bào sinh sống trên sông. Đến nay, toàn tỉnh đã hỗ trợ xây dựng hoàn thành 14.780 ngôi nhà cho các đối tượng. Quốc phòng - an ninh được tăng cường, trật tự an toàn xã hội được đảm bảo, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội.

Nhìn thẳng, nói thật...

Bên cạnh những kết quả đạt được, bức tranh toàn cảnh kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hóa vẫn còn những “gam màu trầm” cần được thẳng thắn “nhận diện”, “bắt mạch” đúng và trúng nguyên nhân, từ đó đưa ra những giải pháp, kế hoạch hành động kịp thời tháo gỡ, khơi thông điểm nghẽn.

Chất lượng tăng trưởng kinh tế còn thấp; năng suất lao động xã hội thấp hơn bình quân cả nước; vai trò của một số trung tâm kinh tế động lực, trụ cột tăng trưởng, hành lang kinh tế còn hạn chế, chưa tạo được sức lan tỏa lớn thúc đẩy các vùng, các khu vực và cả tỉnh phát triển.

Sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao và gắn chặt với chuỗi giá trị chế biến ở Thanh Hóa tuy đã có nhưng chưa nhiều, chưa tạo hiệu ứng lan tỏa. Ông Nguyễn Đình Hải, Viện trưởng Viện Nông nghiệp, nhận định: "Một căn nguyên then chốt là khâu tổ chức thực hiện và chuẩn hóa sản phẩm theo nhóm chủ lực/đặc sản địa phương còn yếu. Nhận thức về “nông nghiệp sạch/hữu cơ” và “sản xuất hàng hóa” vẫn mơ hồ; sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, manh mún và theo phong trào; liên kết thị trường - đặc biệt với chế biến, logistics - chưa chặt chẽ. Hệ quả là chất lượng và tính bền vững tăng trưởng bị hạn chế. Cùng với đó, chuyển tải chính sách nông nghiệp của Trung ương, của tỉnh xuống nông dân và HTX chưa đủ hiệu lực, làm chậm quá trình hình thành vùng nguyên liệu, chuẩn hóa tiêu chuẩn và mở rộng mô hình quy mô lớn - công nghệ cao"...

Trong lĩnh vực công nghiệp, tỉnh Thanh Hóa chưa thu hút được nhiều dự án (DA) FDI, DA công nghiệp quy mô lớn, công nghệ cao, tiến độ triển khai một số DA công nghiệp lớn, trọng điểm còn chậm.

Hoạt động du lịch, các sản phẩm du lịch của Thanh Hóa chưa đa dạng, chưa khắc phục được tính mùa vụ, chưa thu hút được nhiều lượng khách quốc tế. Đầu tháng 8/2025, tại hội thảo “Giải pháp thu hút khách quốc tế đến Thanh Hóa” do Hiệp hội Du lịch tỉnh tổ chức, ông Phạm Hồng Long, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Khoa Du lịch học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định: “Có một sự mất cân đối nghiêm trọng khi tổng lượng khách đến Thanh Hóa rất ấn tượng, nhưng con số này lại bị chi phối gần như hoàn toàn bởi khách du lịch nội địa. Mức chi tiêu thấp cho thấy điểm đến chủ yếu thu hút các phân khúc thị trường có giá trị thấp hoặc du khách chỉ lưu trú trong thời gian rất ngắn”.

Nguồn thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn chưa bền vững cũng là một trong những vấn đề đặt ra nhiều trăn trở. Tính bền vững ấy được thể hiện trong cơ cấu thu mà nguồn thu từ các hoạt động sản xuất – kinh doanh và tiêu dùng nội địa là nền tảng. Thực tế, những năm gần đây, Thanh Hóa luôn nằm trong top đầu khu vực về thu ngân sách Nhà nước. Đó là minh chứng cho thấy sự tăng trưởng, chuyển động tích cực của nền kinh tế; đồng thời phản ánh nỗ lực, cố gắng từ phía cơ quan chức năng, cộng đồng doanh nghiệp và Nhân dân trong tỉnh. Tuy nhiên, nguồn thu ngân sách Nhà nước của tỉnh Thanh Hóa hiện nay chủ yếu từ thuế giá trị gia tăng của lọc hóa dầu và thu từ đấu giá đất, thuế sản phẩm từ thu nội địa hiện nay đạt thấp; phần thu từ đấu giá đất không được tính vào GRDP.

Cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh có mặt còn hạn chế; chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) đạt thấp. Những khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn trong tiếp cận đất đai, giải phóng mặt bằng, giao đất, cho thuê đất, tính tiền sử dụng đất, cung ứng nguồn lao động kỹ thuật cao chậm được giải quyết. Hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp chậm được cải thiện; kinh tế hợp tác, HTX phát triển chậm, hiệu quả thấp.

Ngoài ra, một số tồn tại, hạn chế trong lĩnh vực quy hoạch, đầu tư công, giải phóng mặt bằng, kết cấu hạ tầng, phát triển đô thị, ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số cũng là rào cản đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong những năm qua. Theo đó, việc tổ chức lập một số quy hoạch còn chậm; vi phạm quy hoạch xây dựng, trật tự xây dựng còn xảy ra. Tiến độ triển khai một số dự án kết cấu hạ tầng giao thông, các DA đầu tư kinh doanh kết cấu hạ tầng khu công nghiệp, cụm công nghiệp, các DA trùng tu, tôn tạo di tích lịch sử, văn hóa, hạ tầng du lịch rất chậm. Việc bố trí vốn đầu tư công chưa thực sự tập trung; công tác giải phóng mặt bằng, bố trí tái định cư nhìn chung còn chậm. Kết cấu hạ tầng, nhất là ở khu vực miền núi còn thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển. Chất lượng phát triển đô thị chưa cao; tiến độ thực hiện nhiều khu đô thị còn chậm, đầu tư dở dang, thiếu đồng bộ, hiện đại. Đóng góp của khoa học - công nghệ, chuyển đổi số vào phát triển kinh tế - xã hội còn thấp; chất lượng, hiệu quả một số đề tài, nhiệm vụ khoa học chưa cao...

Minh Anh

Bài cuối: Viết tiếp hành trình đổi mới, sáng tạo và phát triển