Thực hiện gói dịch vụ y tế cơ bản: Chưa như kỳ vọng

Có hiệu lực thi hành từ ngày 1-12-2017, với những giải pháp nhằm chăm sóc sức khỏe người dân tốt hơn, tất cả người dân đều có quyền được hưởng và được bảo đảm có thể tiếp cận được 76 dịch vụ y tế cơ bản và 241 danh mục thuốc kèm theo ngay tại tuyến y tế cơ sở. Tuy nhiên, sau gần 2 năm triển khai thực hiện Thông tư số 39/TT-BYT của Bộ Y tế ban hành ngày 18-10-2017 quy định về gói dịch vụ y tế cơ bản cho tuyến cơ sở chưa được như kỳ vọng.

Thăm khám cho bệnh nhân tại Trạm Y tế xã Quảng Tân (Quảng Xương).

Người dân chưa mặn mà với y tế cơ sở

Với vai trò như người “gác cổng”, là tuyến gần dân nhất, bởi vậy, hệ thống cơ sở vật chất khang trang, hiện đại là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng khám, chữa bệnh (KCB) của mỗi trạm y tế. Tuy nhiên, trên thực tế, mạng lưới trạm y tế các xã, phường, thị trấn chưa thực sự phát huy hiệu quả, chưa tạo được lòng tin đối với người bệnh. Dù khám tại trạm y tế xã có nhiều thuận lợi như gần nhà, không phải chờ đợi lâu, nhân viên y tế phục vụ tận tình nhưng nhiều người dân vẫn không mặn mà lựa chọn.

Chia sẻ điều này, bác sĩ Nguyễn Thị Tình, Trạm trưởng Trạm y tế xã Định Bình (Yên Định) tâm sự: Trạm có 5 cán bộ, y bác sĩ. Ngoài công tác khám bệnh dự phòng cho trẻ em, phụ nữ có thai, trước khi thực hiện thông tuyến bảo hiểm y tế (BHYT), trung bình mỗi ngày, đơn vị tiếp nhận KCB, cấp thuốc cho 40 - 50 lượt người, góp phần giảm tải cho tuyến trên. Nhưng đến nay, số lượt bệnh nhân đến KCB BHYT tại trạm y tế xã giảm đáng kể. Khảo sát trong một buổi sáng tại trạm, lượng bệnh nhân khá “khiêm tốn”, chỉ có 1 bệnh nhân đến rửa vết thương và 4 bệnh nhân đến khám bệnh lấy thuốc BHYT.

Tại Trạm Y tế xã Hoằng Tiến (Hoằng Hóa), được trang bị khá đầy đủ các trang thiết bị, đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế giàu kinh nghiệm, nhiệt tình, thế nhưng, đến gần 11 giờ sáng, cũng chỉ có lác đác vài ba người đến KCB. Y sĩ đa khoa Nguyễn Văn Bằng, trạm trưởng trạm y tế cho biết: Những năm qua, trạm được ngành y tế quan tâm đầu tư cơ bản các trang thiết bị, máy móc phục vụ công tác KCB, nhưng do không có bác sĩ nên mỗi ngày cũng chỉ tiếp nhận được 8-10 bệnh nhân đến khám bệnh, chủ yếu là các bệnh thông thường, hầu như không có bệnh nhân lưu trú. Do trạm cách bệnh viện huyện không xa, lại thuận tiện di chuyển tới các bệnh viện tuyến tỉnh, tâm lý người dân vẫn muốn lên tuyến trên với suy nghĩ để được KCB tốt hơn. Đặc biệt, từ khi thực hiện chính sách thông tuyến BHYT, số lượng bệnh nhân tới KCB ở đây càng giảm mạnh. Đơn cử năm 2018, trạm y tế chỉ khám cho hơn 3.000 lượt bệnh nhân, 7 tháng năm 2019 khám hơn 1.400 lượt và tư vấn điều trị là hơn 700 lượt.

Cán bộ Trạm Y tế xã Xuân Phú (Quan Hóa) tư vấn sử dụng thuốc cho bệnh nhân.

Qua trao đổi với nhiều bệnh nhân đi KCB tại một số bệnh viện tuyến huyện và tỉnh, chúng tôi được biết, không ít người chỉ mắc các bệnh đơn giản có thể chữa được tại trạm y tế như ho, cảm cúm, đau đầu, đầy bụng... nhưng họ vẫn khám vượt tuyến. Chị Lê Thị Hoa (xã Nga Điền, Nga Sơn) cho biết: Con tôi bị ho và sốt nhẹ, nhưng tôi vẫn muốn đưa cháu lên bệnh viện huyện khám cho yên tâm. Phải đi xa, mất thời gian hơn, nhưng ở đó có đội ngũ bác sĩ giỏi, cơ sở vật chất, trang thiết bị đầy đủ hơn nhiều so với trạm y tế xã. Trước đây, tôi cũng có mấy lần đưa con tới trạm y tế xã để khám một số bệnh đơn giản, nhưng bác sĩ khám và kê đơn không mấy hiệu quả, cuối cùng vẫn phải đưa cháu lên bệnh viện huyện.

Đây cũng là thực trạng chung của nhiều trạm y tế xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh hiện nay. Hầu hết các trạm y tế xã, phường mới chỉ làm được công tác y tế dự phòng; mới chỉ có số ít trạm y tế triển khai quản lý, theo dõi, cấp phát thuốc định kỳ với các bệnh mạn tính không lây.

Đâu là nguyên nhân

Hiện nay, chất lượng KCB tại y tế cơ sở chưa đáp ứng được yêu cầu của người dân; tình trạng khám bệnh, kê đơn, cấp thuốc tại nhiều trạm y tế xã còn bất cập là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến người dân chưa mặn mà với y tế cơ sở. Từ ngày 1-12-2017, Thông tư số 39/TT-BYT của Bộ Y tế ban hành quy định về gói dịch vụ y tế cơ bản cho tuyến cơ sở có hiệu lực thi hành. Theo đó, tất cả người dân đều có quyền được hưởng và được bảo đảm có thể tiếp cận được 76 dịch vụ y tế cơ bản và 241 danh mục thuốc kèm theo ngay tại tuyến y tế cơ sở. Đây được kỳ vọng sẽ là một trong những giải pháp nhằm chăm sóc sức khỏe người dân tốt hơn ngay tại tuyến y tế cơ sở, giảm chi phí của người dân... Thế nhưng đến thời điểm này, nhiều người dân vẫn chưa tiếp cận được với gói y tế cơ bản do quỹ BHYT chi trả.

Trao đổi với các đồng chí lãnh đạo ngành y tế, được biết: Nguyên nhân là do nhiều trạm y tế thiếu trang thiết bị, kể cả các thiết bị tối thiểu như dụng cụ khám bệnh, máy đo huyết áp, máy khí dung, xét nghiệm đường huyết máu mao mạch... Có trạm trang bị máy siêu âm xách tay, máy điện tim nhưng rất ít khi sử dụng. Hầu hết trạm y tế thiếu thuốc trong danh mục, kể cả các thuốc cho điều trị bệnh mãn tính, thông thường. Trong khi đó, hạn mức chi của quỹ BHYT cho tuyến cơ sở còn thấp; nhân lực, trình độ của nhân viên trạm y tế còn hạn chế; danh mục thuốc, kỹ thuật ít... Quản lý bệnh mạn tính tại cộng đồng đang gặp nhiều khó khăn do năng lực chuyên môn của nhân viên y tế chưa tạo được sự tin tưởng của người dân. Bên cạnh đó, nguồn kinh phí được trích theo quy định hiện hành khó đáp ứng được việc quản lý các bệnh mạn tính tại cơ sở. Mặc dù tỷ lệ đăng ký KCB BHYT ban đầu ở các trạm y tế khá cao nhưng quyền lợi còn hạn chế. Chi phí trung bình cho một đơn thuốc thấp, với tỷ lệ đáp ứng thuốc chỉ đạt dưới 40% theo Thông tư 39 của Bộ Y tế về cung cấp gói dịch vụ y tế tại trạm y tế xã. Tại các trạm y tế có một số loại thuốc bị thiếu, nguyên do những thuốc theo Thông tư 39 không nằm trong danh mục thuốc trúng thầu hoặc do các cán bộ lên kế hoạch dự trù thuốc không nắm được các loại thuốc mới. Việc quản lý bệnh không lây nhiễm đã được thực hiện, bắt đầu bằng quản lý bệnh cao huyết áp, nhưng số lượng bệnh nhân nhận thuốc cao huyết áp, đái tháo đường định kỳ còn thấp. Ngoài ra, tại các trạm y tế còn vướng về chứng chỉ hành nghề cho cán bộ y tế, khiến cho một số trạm chưa phát huy được hết khả năng của mình... Và như thế mục tiêu bảo đảm người dân được chăm sóc sức khỏe tại cơ sở y tế gần nhất, vừa tiết kiệm chi phí, vừa tiết kiệm thời gian của người bệnh vẫn còn nhiều việc cần phải làm.

Bài và ảnh: Tô Hà