Lựa chọn, phát triển sản phẩm OCOP từ thế mạnh chủ lực

Sau 7 năm triển khai thực hiện Chương trình OCOP, đến nay tỉnh Thanh Hóa đã có 661 sản phẩm OCOP. Trong đó nhiều sản phẩm có sức tiêu thụ tốt, khẳng định được vị thế trên thị trường. Song vẫn còn một số sản phẩm chưa phát huy được tiềm năng, thế mạnh, gặp khó khăn trong khâu tiêu thụ. Do đó, các ngành chức năng, địa phương cần lựa chọn, phát triển sản phẩm OCOP từ thế mạnh chủ lực để tránh làm “lãng phí” sao OCOP.

Sản xuất sản phẩm OCOP trà xạ đen - cà gai leo Happlife, xã Cẩm Thạch.

Thực hiện Chương trình OCOP, các ban, ngành, địa phương, tổ chức đoàn thể trong tỉnh đã tuyên truyền, hướng dẫn và phát triển sản phẩm OCOP theo hướng thực chất, bền vững. Trong đó, chú trọng đến công tác quảng bá các sản phẩm đặc trưng ở các vùng miền, các sản phẩm OCOP được xếp hạng nhằm đẩy mạnh việc tiêu thụ. Thông qua đó, nhiều sản phẩm đã khẳng định được chất lượng trên thị trường, góp phần quảng bá thương hiệu cho địa phương.

Xã Cẩm Thạch được thành lập dựa trên sự sáp nhập các xã Cẩm Bình, Cẩm Liên và Cẩm Thạch (cũ), với các dân tộc Kinh, Mường, Dao cùng sinh sống tạo nên những nét độc đáo trong sinh hoạt, sản xuất. Đồng thời, có nhiều sản phẩm chủ lực mang tính đặc trưng, đặc hữu.

Chủ tịch UBND xã Cẩm Thạch Hà Thanh Sơn cho biết: “Đồng bào các dân tộc với những nét sinh hoạt khác nhau nên luôn có những sản phẩm thế mạnh nếu biết “khơi gợi”, hỗ trợ sẽ phát triển tốt thành những sản phẩm đặc hữu, đặc trưng mang đậm tính vùng miền, có “sức hút” trên thị trường. Do đó, trong triển khai thực hiện Chương trình OCOP, xã Cẩm Thạch ưu tiên lựa chọn và phát triển những sản phẩm chứa đựng văn hóa sản xuất, sinh hoạt của đồng bào các dân tộc địa phương thành sản phẩm OCOP”.

Với định hướng rõ nét trong thực hiện Chương trình OCOP, xã Cẩm Thạch đã phát triển được 7 sản phẩm OCOP; trong đó có 2/3 sản phẩm trà thảo dược được phát triển dựa trên những bài thuốc dân gian của dân tộc Dao, Mường, tiêu thụ tốt trên thị trường.

Là địa phương tiêu biểu của tỉnh về phát triển sản phẩm OCOP, sau sắp xếp đơn vị hành chính, xã Nga Sơn có 25 sản phẩm OCOP; trong đó, có 2 sản phẩm 4 sao và 23 sản phẩm 3 sao thuộc các nhóm hàng thủ công mỹ nghệ, thực phẩm, đồ uống... Xã Nga Sơn bên cạnh lợi thế về làng nghề truyền thống, còn có lợi thế về nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao song địa phương chỉ phát triển được 2 sản phẩm nông nghiệp thành sản phẩm OCOP là dưa vàng Vạn Hoa và dưa lưới Vạn Hoa (4 sao). Đến nay, cả 2 sản phẩm đều có văn bản không công nhận lại do chủ thể sản xuất không tham gia đăng ký lại sau khi hết hạn 3 năm của chứng nhận OCOP. Ngoài ra, địa phương cũng có một số sản phẩm thuộc nhóm thủ công mỹ nghệ khác cũng không thực hiện công nhận lại sau khi hết hạn. Cùng với đó, hầu hết các sản phẩm đều phát triển ở quy mô sản xuất nhỏ, tính liên kết từ khâu sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm chưa cao, chưa tạo được nhiều dấu ấn trên thị trường. Những nguyên nhân trên đã và đang làm giảm “sức mạnh” của hệ sinh thái sản phẩm OCOP địa phương.

Xã Nga Sơn lựa chọn các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ cây cói để phát triển thành sản phẩm OCOP chủ lực.

Mặc dù vẫn nằm trong “top” những địa phương dẫn đầu tỉnh về số lượng sản phẩm OCOP song sức cạnh tranh và vị thế của sản phẩm OCOP Nga Sơn trên thị trường chưa thực sự mạnh. Do đó, để phát triển Chương trình OCOP thực chất, bền vững, UBND xã giao các phòng, ban chuyên môn rà soát, xác định tiềm năng, thế mạnh của địa phương và đánh giá tiềm lực của những chủ thể có sản phẩm tiềm năng để hỗ trợ, phát triển thành sản phẩm OCOP. Đồng thời, nâng cấp chất lượng sản phẩm đã được chứng nhận đạt từ 3 sao trở lên; 100% sản phẩm OCOP được tham gia các sự kiện trưng bày, giới thiệu, quảng bá, kết nối giao thương sản phẩm OCOP...

Theo khảo sát của Văn phòng Điều phối Chương trình XDNTM tỉnh, sau sáp nhập đơn vị hành chính, hầu hết các xã, phường trong tỉnh đều có sản phẩm OCOP, trừ một số xã miền núi, kinh tế - xã hội khó khăn. Thực tế cho thấy, Chương trình OCOP đã mang lại nhiều lợi ích cho cả người sản xuất và sự phát triển kinh tế của địa phương. Tuy nhiên, còn không ít sản phẩm OCOP chưa phát huy được tiềm năng, thế mạnh và gặp nhiều khó khăn trong khâu tiêu thụ. Nguyên nhân do quy mô sản xuất của chủ thể còn nhỏ lẻ, sản phẩm theo mùa vụ nên việc liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ sản phẩm còn hạn chế. Năng lực và trình độ sản xuất của các chủ thể còn yếu, chưa chú trọng áp dụng các biện pháp kỹ thuật tiên tiến để sản xuất an toàn, hiệu quả, bền vững.

Để phát triển bền vững Chương trình OCOP, các sở, ngành, địa phương cần lựa chọn sản phẩm OCOP từ những thế mạnh chủ lực, tập trung vào các nhóm sản phẩm có tiềm năng và lợi thế của địa phương, ưu tiên các sản phẩm truyền thống, sản phẩm mới chất lượng cao và sản phẩm chế biến sâu từ nguyên liệu đặc trưng. Quá trình lựa chọn cần đánh giá năng lực tài chính và nguồn lực, xây dựng thương hiệu mạnh và đẩy mạnh xúc tiến thương mại để nâng cao giá trị sản phẩm cũng như khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Bài và ảnh: Lê Hòa