Ngọt thơm chè lam Phủ Quảng

Chè lam Phủ Quảng là món ăn dân dã, nức tiếng từ lâu. Ngày nay nghề làm chè lam truyền thống ở đây vẫn luôn được người dân lưu giữ và phát triển, trở thành sản phẩm tiêu biểu của huyện Vĩnh Lộc.

Tên gọi của món chè lam nổi tiếng này được lấy theo tên phủ Quảng Hóa (gọi tắt là phủ Quảng). Phủ Quảng Hóa được thành lập năm Minh Mệnh thứ 16 (1835) trên cơ sở chia tách từ phủ Thiệu Hóa, gồm các huyện Vĩnh Lộc, Thạch Thành, Cẩm Thủy, Quảng Tế. Lỵ sở của phủ ở gần thị trấn Vĩnh Lộc ngày nay. Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, phủ được chia thành các huyện trực thuộc tỉnh Thanh Hóa.

Những ngày giáp Tết nguyên đán Tân Sửu 2021, đến thăm một số hộ sản xuất, kinh doanh chè lam trên địa bàn thị trấn Vĩnh Lộc, cảm nhận rõ không khí khẩn trương, nhộp nhịp của người làm để kịp “ra lò” những mẻ chè lam cung cấp cho nhu cầu đang tăng cao của thị trường.

Gia đình anh Ngô Văn Lâm ở khu phố Cao Mật, thị trấn Vĩnh Lộc (trước kia là xã Vĩnh Thành) là đời thứ 3 làm chè lam Phủ Quảng. Sản phẩm chè Lam Phủ Quảng của gia đình anh đã được xếp hạng 3 sao sản phẩm OCOP tỉnh Thanh Hóa năm 2020.

Nguyên liệu làm chè lam Phủ Quảng là gạo nếp cái hoa vàng, mật mía, lạc, gừng, mạch nha…

Lạc được lựa chọn kĩ càng, sấy khô, tách vỏ; gừng sửa sạch xay nhuyễn.

Gạo nếp cái hoa vàng làm sạch, rang vàng rồi nghiền thành bột.

Thứ mật để thắng chè lam phải là mật mía Kim Tân của huyện Thạch Thành - nơi được coi là đất mía của tỉnh Thanh Hóa, có vị ngọt đậm, sóng sánh đặc trưng. Mật mía được cho vào chảo, thắng (đun để cô đặc) đến khi nào sôi kỹ, giảm lửa để mật sôi lăn tăn. Đến độ cô nhất định, toàn bộ bột gạo, gạo rang, lạc, gừng được đổ nhanh vào chảo mật, quấy nhanh và đều tay. Đây là bước luyện chè, đòi hỏi người nấu phải thật nhanh và khéo léo, sao cho mật, gừng và gạo nếp quyện vào nhau với tỉ lệ vừa phải.

Gia đình anh Vũ Ngọc Cương (thôn 2, thị trấn Vĩnh Lộc) cũng là một trong những hộ làm chè lam. Với đôi tay khéo léo, thoăt thoắt, những thành viên trong gia đình cũng đang tất bật cho những mẻ chè lam để kịp phục vụ cho người dân địa phương và du khách trong dịp tết này.

Trước đây, khi chè lam đã nguội thường được gói vào lá chuối khô cho vào chum hoặc vại sành để bảo quản, nay được đóng gói, có nhãn mác đẹp mắt, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm.

Trong tiết trời vào xuân, nâng chén trà phảng phất khói mờ, thưởng thức món chè lam cay nồng vị gừng, thơm ngọt của mật mía, mạch nha, gạo nếp, cảm thấy lòng thêm ấm ấp, cảm xúc hơn. Người thưởng thức nhấp ngụm trà vị chan chát hòa quyện với vị ngọt sắc của chè lam còn lưu luyến trên đầu lưỡi. Cái chát và ngọt đấy tạo ra một dư vị thật tuyệt vời. Bởi thế, trải qua thời gian món chè lam Phủ Quảng luôn là thứ quà quê mà bất cứ ai đã thưởng thức đều không thể nào quên.

Du khách đến thăm Di sản văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ và vùng phụ cận đều có cơ hội thưởng thức chè lam Phủ Quảng và mua về làm quà. Vùng đất này không chỉ nức tiếng với đặc sản chè lam, mà còn được biết đến với món quà dân dã đó là kẹo lạc.

Ông Nguyễn Văn Truy, Chủ tịch UBND thị trấn Vĩnh Lộc, huyện Vĩnh Lộc, cho biết: Hiện nay trên địa bàn có khoảng 10 hộ gia đình sản xuất chè lam, kẹo lạc, mỗi năm thu nhập của một hộ khoảng 100 - 120 triệu đồng. Chúng tôi xác định đây là sản phẩm đặc trưng của địa phương, trong 10 năm gần đây đang phát triển mạnh.

Ngọc Huấn - Thu Thủy