Giữ gìn văn hóa cồng chiêng

Cồng chiêng được xem như một vật linh thiêng, là nơi gửi gắm những tâm tư tình cảm, gắn bó mật thiết trong cuộc sống tâm linh của đồng bào dân tộc Mường. Với người Mường huyện Ngọc Lặc, cồng chiêng không chỉ là nhạc cụ dân tộc mà còn là thanh âm quan trọng, linh thiêng trong đời sống sinh hoạt văn hóa. Họ dùng cồng chiêng trong nhiều lễ nghi, lễ hội, trong công việc hệ trọng có ảnh hưởng đến sự sinh tồn của gia đình, dòng tộc, làng bản. Họ xem tiếng chiêng là ngôn ngữ để giao tiếp với trời, đất, thánh thần, tổ tiên, giữa người với người, cầu mong cho nhân khang, vật thịnh... Với người Mường, tiếng chiêng là tiếng may mắn cùng những ước nguyện ấm no, hạnh phúc...

Tiếng cồng chiêng của người dân bản Mạ, thị trấn Thường Xuân (Thường Xuân).

Xác định được ý nghĩa và tầm quan trọng của cồng chiêng đối với văn hóa Mường trong đời sống tinh thần của người dân huyện Ngọc Lặc, UBND tỉnh và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đặc biệt quan tâm công tác bảo tồn và phát triển văn hóa cồng chiêng Mường gắn liền với bảo tồn các di sản văn hóa. Để gìn giữ, huyện Ngọc Lặc cũng thường xuyên tổ chức các lớp truyền dạy, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa những tiết tấu cồng chiêng, cách sử dụng cồng chiêng gắn với các sự kiện quan trọng... Người truyền dạy là những nghệ nhân có kinh nghiệm để cho các thế hệ sau tiếp nối.

Đối với người dân xã Cẩm Ngọc (Cẩm Thủy), nơi có trên 80% đồng bào Mường sinh sống, chiêng giữ vị trí đặc biệt linh thiêng. Chiêng có mặt trong các lễ nghi, tín ngưỡng và suốt cuộc đời của mỗi người dân nơi đây. Để bảo tồn nét văn hóa này, xã Cẩm Ngọc đã thành lập câu lạc bộ (CLB) cồng chiêng và nhạc cụ dân tộc thôn Đồng Lão, đây là địa chỉ hiện đang lưu giữ được nhịp cồng chiêng lâu đời của đồng bào dân tộc Mường. Tại các sự kiện lớn của địa phương, cồng chiêng ưu tiên biểu diễn đầu tiên vì đó là nét đẹp văn hóa đặc trưng, cũng là tiết mục được nhiều người Mường quan tâm nhất. Bên cạnh đó, chính quyền địa phương trích nguồn hỗ trợ để bảo quản, khắc phục lại nếu cồng chiêng bị hư hỏng.

Ở huyện Cẩm Thủy có nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó người Mường chiếm gần 60%. Để những nét đẹp văn hóa Mường không bị mai một theo thời gian, huyện đã có nhiều giải pháp bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, dân vũ, lễ hội, đặc biệt là nét văn hóa cồng chiêng của đồng bào dân tộc Mường trên địa bàn. Theo đó, huyện thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng; tổ chức đoàn tham quan, học tập kinh nghiệm ở nhiều tỉnh phía Bắc có đông đồng bào dân tộc Mường sinh sống; xây dựng CLB cồng chiêng; khôi phục nghề dệt thổ cẩm và các trò chơi, trò diễn truyền thống...

Từ những giá trị văn hóa của cồng chiêng và để bảo tồn, phát huy các cấp, ngành, địa phương trong tỉnh, nhất là những địa phương có đồng bào Mường sinh sống cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, quảng bá những giá trị tốt đẹp, đặc sắc của văn hóa cồng chiêng để mỗi người dân có ý thức gìn giữ và phát huy. Tổ chức tổng kiểm kê, khảo sát, sưu tầm các làn điệu cồng chiêng cổ một cách có chọn lọc, kế thừa; tổ chức các lễ hội truyền thống để tiếng cồng chiêng vang mãi trên bản làng vùng cao xứ Thanh.

Bài và ảnh: Gia Bảo