Nhật Bản trước ngã rẽ: Ai sẽ dẫn dắt LDP vượt khủng hoảng?

Đảng Dân chủ Tự do (LDP) của Nhật Bản – lực lượng cầm quyền gần như liên tục trong ba thập kỷ – đang lâm vào khủng hoảng, khi chuẩn bị bầu ra chủ tịch mới vào ngày 4/10. Cuộc bầu chọn không chỉ quyết định tương lai của đảng, mà còn định hình cả chính trường Nhật Bản trong giai đoạn bất ổn hiện nay.

Các ứng cử viên tranh cử của Đảng Dân chủ Tự do (LDP) tại buổi họp báo chung ở Tokyo, Nhật Bản, vào ngày 23 tháng 9 năm 2025. (Ảnh: Reuters)

Khủng hoảng niềm tin vào đảng cầm quyền

Chỉ trong 5 năm, Nhật Bản đã trải qua 4 đời thủ tướng, tất cả đều xuất thân từ LDP. Từ sau khi cựu Thủ tướng Shinzo Abe – nhà lãnh đạo được coi là ổn định nhất trong thời hậu chiến – từ chức năm 2020 và bị ám sát năm 2022, LDP rơi vào vòng xoáy scandal, kinh tế khó khăn và sự nổi lên của các đối thủ cánh hữu mới.

Jeffrey Hall, giảng viên chính trị Nhật Bản tại Đại học Kanda, nhận định: “Trong quá khứ, cử tri Nhật thường bỏ qua các bê bối, nhưng giờ họ đã quá chán nản. Những lựa chọn thay thế từ các đảng bảo thủ khác, kể cả trung hữu hay cực hữu, đang trở nên hấp dẫn hơn.”

Thực tế, trong hai cuộc bầu cử gần nhất, LDP đã mất ghế, đánh rơi thế đa số, và chứng kiến cử tri dịch chuyển sang các đảng cánh hữu mới nổi.

Một trong những cú đòn mạnh nhất giáng vào LDP là vụ bê bối tài chính năm 2023 với hàng triệu USD quỹ chính trị không được khai báo, nhiều nghị sĩ bị cáo buộc “đút túi” tiền. Dù có những biện pháp xoa dịu, LDP bị chỉ trích là không thực sự trừng phạt nghiêm khắc các cá nhân liên quan.

Trong khi đó, đời sống người dân ngày càng khó khăn. Giá gạo – lương thực cơ bản nhất – đã tăng gần gấp đôi so với năm ngoái, càng thổi bùng sự bất mãn xã hội.

Sự trỗi dậy của cánh hữu mới

Làn sóng dân túy hữu khuynh đang lan rộng tại Nhật, song song với xu thế tại châu Âu và Mỹ. Đảng Sanseito – vốn xuất phát từ một nhóm trực tuyến – đã giành tới 14 ghế Thượng viện trong kỳ bầu cử hồi tháng 7, nhờ khẩu hiệu mang đậm sắc thái Trump: “Nhật Bản trước hết.” Với hơn nửa triệu người theo dõi trên YouTube, Sanseito chứng minh sức mạnh của chính trị kỹ thuật số, trong khi LDP bị coi là lỗi thời, xa rời cử tri.

Hajime Kidera, giáo sư Đại học Meiji, lý giải: “Trong suy thoái, cử tri Nhật thường ngả về xu hướng dân tộc chủ nghĩa và bảo thủ. Ông Abe từng thành công vì khơi gợi niềm tự hào dân tộc trong lúc dân chúng khốn khó.”

Vấn đề nhập cư cũng trở thành tâm điểm, khi số lao động và du khách nước ngoài tăng nhanh. Tâm lý lo sợ mất việc, mất bản sắc văn hóa thúc đẩy nhiều người ngả về phía chính trị dân tộc chủ nghĩa, thậm chí bài ngoại.

“Đảng LDP đang rơi vào khủng hoảng căn tính, khi vừa không giữ được cử tri đại chúng, vừa để mất dần cử tri bảo thủ,” chuyên gia Rintaro Nishimura của The Asia Group bình luận.

Cuộc đua ba ứng viên: Đổi mới hay quay lại thời Abe?

Dù nhiều ứng cử viên tham gia, cuộc đua hiện tập trung vào ba gương mặt hàng đầu:

Sanae Takaichi, cựu bộ trưởng an ninh kinh tế Nhật Bản, phát biểu trong một cuộc họp báo ở Tokyo vào ngày 23 tháng 9 năm 2025. Bloomberg/Getty Images

- Sanae Takaichi: Cựu Bộ trưởng An ninh Kinh tế, nổi tiếng bảo thủ, cứng rắn về an ninh – đối ngoại, chống thay đổi luật họ của vợ chồng, và chủ trương chi tiêu công để kích thích tăng trưởng. Nếu đắc cử, bà sẽ trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật. Song các chuyên gia cảnh báo bà có thể “lặp lại sai lầm kiểu Liz Truss”, làm tổn hại kinh tế, đồng thời gây căng thẳng với Hàn Quốc và Trung Quốc vì quan điểm bảo thủ lịch sử.

- Shinjiro Koizumi: 44 tuổi, Bộ trưởng Nông nghiệp, con trai cựu Thủ tướng Koizumi Junichirō. Ông được coi là gương mặt trẻ trung, cải cách, sẵn sàng bàn về sửa đổi hiến pháp, thúc đẩy bình đẳng giới, và hứa hẹn “làm sạch” chính trường. Koizumi có lợi thế kết nối với đảng đối lập ôn hòa Ishin, nhờ đó có thể giúp LDP tìm được đối tác liên minh.

Bộ trưởng Nông nghiệp Shinjiro Koizumi tại một cuộc họp báo ở Tokyo, Nhật Bản, vào ngày 20 tháng 9 năm 2025. Ảnh: Reuters

-Yoshimasa Hayashi: Chánh Văn phòng Nội các, là ứng viên kỳ cựu và giàu kinh nghiệm. Ông từng giữ các ghế ngoại giao, quốc phòng, nông nghiệp. Với vốn tiếng Anh lưu loát, từng học Harvard và làm việc ở Quốc hội Mỹ, Hayashi được đánh giá là nhân tố “ổn định” trong bối cảnh khủng hoảng. Ông không quá nổi bật, nhưng được xem là lựa chọn an toàn để tái lập cân bằng nội bộ và trấn an quan hệ quốc tế.

Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshimasa Hayashi phát biểu tại Tokyo vào ngày 22 tháng 9 năm 2025. Ảnh: Reuters

Những thách thức chờ phía trước

Dù ai thắng cử, con đường phía trước đều đầy chông gai. LDP đã mất thế đa số tại cả Hạ viện và Thượng viện, nghĩa là chủ tịch mới – nếu được chọn làm thủ tướng – phải tìm cách liên minh với các đảng khác để nắm quyền điều hành.

Hiroshi Shiratori, giáo sư Đại học Hosei, bình luận: “Một câu hỏi then chốt là ai có thể xây dựng quan hệ tốt với các đảng đối lập để khôi phục đa số cho liên minh cầm quyền.”

Tân lãnh đạo cũng sẽ phải giải quyết loạt bài toán nan giải: lạm phát, dân số già và sụt giảm lao động, chi phí an sinh tăng vọt, quan hệ phức tạp với Mỹ dưới thời Donald Trump, và vị thế Nhật Bản trên trường quốc tế suy yếu sau nhiều năm bất ổn lãnh đạo.

Tina Burrett, phó giáo sư tại Đại học Sophia, Tokyo, nhấn mạnh: “Bất cứ ai trở thành lãnh đạo LDP đều sẽ đối mặt với tình trạng bất mãn xã hội sâu sắc và nguy cơ chính trị bị phân mảnh. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng Nhật Bản khó có thể tìm lại sự ổn định lãnh đạo trong tương lai gần.”

Cùng quan điểm, Jeffrey Hall nhận xét: “Khó có thể kỳ vọng người kế nhiệm sẽ ngay lập tức làm mới LDP và lấy lại niềm tin của cử tri. Nhật Bản đang rất thiếu một sự lãnh đạo ổn định.”

Cuộc bầu cử chủ tịch LDP lần này không chỉ mang tính nội bộ, mà còn là chỉ dấu cho hướng đi của Nhật Bản: trở lại với chủ nghĩa bảo thủ kiểu Abe qua Takaichi, đổi mới trẻ trung qua Koizumi, hay ổn định truyền thống qua Hayashi.

Song cho dù là ai thắng, vấn đề cốt lõi của LDP vẫn là niềm tin công chúng. Tuy nhiên, như chuyên gia James Brown (Đại học Temple, Tokyo) lưu ý, “ngay cả khi có lãnh đạo mới, rất khó để biến LDP thành một đảng truyền cảm hứng, được cử tri thực sự ủng hộ”. Với hàng loạt áp lực trong và ngoài nước, câu hỏi lớn đặt ra là: liệu một gương mặt mới có đủ sức cứu LDP khỏi khủng hoảng, hay chỉ là sự thay máu bề ngoài cho một đảng đang mất phương hướng?

Bích Hồng

Nguồn: CNN